Όσα έμαθα στο πρώτο εργαστήριο για Intimacy Coordinators στην Ελλάδα με τη διάσημη IC του “Baby Reindeer”, “One Day” και του Γιώργου Λάνθιμου στο “Poor Things”, στο πλαίσιο του AIFF.
Λίγο πριν τον θεατρικό «οργασμό» μιας νεαρής ηθοποιού στο πλαίσιο σεμιναρίου, ένας φωτογράφος των “Sunday Times” γονατίζει και τραβάει μια ασφυκτικά κοντινή φωτογραφία του προσώπου της, που συσπάται από προσποιητή αλλά αληθοφανή ηδονή.
Η φωτογραφία δημοσιεύεται σε μια από τις μεγαλύτερες εφημερίδες του κόσμου και η ηθοποιός παρατηρεί εμβρόντητη το πρόσωπό της να έχει «παραμορφωθεί» -όπως θα έγραφαν παλαιότερα- από την ένταση της στιγμής.
Το σοκ της αρχής δίνει τη θέση του σε ένα αίσθημα ενδυνάμωσης, από τον τρόπο με τον οποίο η ουσία της ερμηνείας της στην ερωτική σκηνή, εκφραζόταν στο πρόσωπό της. Ήταν τότε που η διασημότερη συντονίστρια οικειότητας (IC) της κινηματογραφικής βιομηχανίας αυτή τη στιγμή, Elle McAlpine, σκέφτηκε ότι την ίδια δύναμη θα έπρεπε να αισθάνεται κάθε ηθοποιός που συμμετέχει σε ανάλογες σκηνές.
Έτσι ξεκίνησαν όλα και η Elle McAlpine έφτασε ως intimacy coordinator να συνεργάζεται με τον Γιώργο Λάνθιμο και την Emma Stone στο σετ του “Poor Things”, του “Baby Reindeer” και του “One Day” μεταξύ άλλων, δύο εκ των μεγάλων επιτυχιών του Netflix.
«Πολλές φορές, οι σκηνές σε ένα σενάριο απλά αναφέρουν ότι οι ηθοποιοί “κάνουν σεξ”», θα πει η Elle McAlpine σε όσες και όσους τυχερούς/-ές βρεθήκαμε στο workshop περί συντονισμού οικειότητας που λάμβανε χώρα για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του Διαγωνιστικού Τμήματος Ελληνικών Ταινιών Μικρού Μήκους του ΔΦΚ της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας.
Όσοι θα σπεύσουν να απορρίψουν το όλο concept ως «woke υπερευαισθησία» έχασαν που δεν παρακολούθησαν το σεμινάριο -το χρειάζονται σίγουρα περισσότερο απ’ όλους. Κάτι που σίγουρα δεν ξέραμε είναι ότι ο όρος «χορογράφος οικειότητας» (intimacy choreographer) είχε εισαχθεί στο ακαδημαϊκό πεδίο, τουλάχιστον 10 χρόνια πριν την «έκρηξη» του #MeToo στην Αμερική, από την Tonia Sina.
Πάνω από 200 νέοι/-ες δημιουργοί, ηθοποιοί, χορογράφοι, δημοσιογράφοι, παραγωγοί και θεραπευτ(ρι)ές παρακολουθούσαν στην αίθουσα του Μεγάρου Μουσικής το εξαιρετικά ενδιαφέρον 6ωρο masterclass που συνδύαζε θεωρία και πράξη. Ωστόσο, όταν η Elle ρώτησε αν κάποιος έχει συνεργαστεί ποτέ με συντονιστές οικειότητας, ούτε ένα χέρι δεν σηκώθηκε.
Η διάσημη συντονίστρια οικειότητας μάς εξήγησε τον ρόλο της σε ένα set, ως του ατόμου που βοηθάει να υλοποιηθεί το όραμα του σκηνοθέτη σε μια intimate σκηνή, φροντίζοντας ταυτόχρονα να τηρούνται τα συμφωνημένα με τους ηθοποιούς όρια. «Η δημιουργική διαδικασία είναι ένας ζωντανός οργανισμός που μετατοπίζεται και προσαρμόζεται στα όρια των ηθοποιών», για να το πούμε με δικά της λόγια.
«Είμαστε ενεργητικά όντα, αισθανόμαστε πράγματα που δεν είναι ορατά. Αν οι ηθοποιοί της σκηνής δεν αισθάνονται άνετα ή ασφαλείς, θα αποτυπωθεί στην κάμερα και κάτι θα μοιάζει άβολο ή απλά λάθος».
Και η ίδια συμπλήρωσε: «Οι ερωτικές σκηνές έχουν πολλές ομοιότητες με τις σκηνές μάχης/πάλης, χρειάζονται χορογραφημένη ακολουθία βημάτων και κινήσεων». Είναι δεδομένο εδώ και δεκαετίες ότι σε μια σκηνή μάχης, η σκηνοθετική ομάδα θα συνεργαστεί στενά με τον action choreographer, που θα φροντίσει για το καλύτερο κινηματογραφικό αποτέλεσμα, χωρίς να τραυματιστεί κανείς.
Ποιος άλλος λόγος πέρα από την προκατάληψη (εντάξει, και τα περιορισμένα budget, με τα οποία ο ελληνικός κινηματογράφος λειτουργεί εκ των ενόντων) κάνει μερικούς να σηκώνουν το φρύδι, όταν μιλάμε για συντονιστές οικειότητας σε μια σεξουαλική σκηνή;
Μια intimacy coordinator δημιουργεί έναν ασφαλή χώρο, για να μπορέσουν οι συνεργάτες ενός set να μιλήσουν για το σεξ, που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των περισσότερων ταινιών. «Οι ηθοποιοί θα κάνουν καλύτερη δουλειά, όταν νιώθουν ασφαλείς», σημειώνει απλά η McAlpine, τονίζοντας ότι ο ρόλος του IC ευνοεί σκηνοθέτη, ηθοποιούς και συνεργείο, πολλές φορές λειτουργώντας και ως «κυματοθραύστης» ή «μεσάζοντας», ανάμεσά τους – αν και αυτή δεν είναι ακριβώς η δουλειά του IC.
To κλειδί είναι να δείχνει πολλή κατανόηση και να κάνει ερωτήσεις για το πώς επιθυμούν π.χ. οι ηθοποιοί να συνεργαστούν μαζί του. Αν διαθέτει το χιούμορ και τον αυτοσαρκασμό της Elle, τόσο το καλύτερο.
Φυσικά, όπως και με όλες τις αλλαγές, υπάρχουν εκείνοι που αντιστέκονται σθεναρά στην ύπαρξη IC στο set. Ο φόβος του ανθρώπου για καθετί καινούριο είναι πανταχού παρών και δεν τον διαχειρίζονται όλοι το ίδιο καλά. Αρκετοί/-ές από τους συμμετέχοντες αναρωτηθήκαμε πώς θα μπορούσε να ενσωματωθεί στην ελληνική πραγματικότητα του συγκεντρωτικού μοντέλου σκηνοθεσίας. Μένει να το δούμε.
Η διάσημη IC θυμήθηκε την απελευθερωτική συμβουλή του παραγωγού (η παραγωγή, άλλωστε προσλαμβάνει την IC) για μια συνεργασία με κάποιον σκηνοθέτη που δεν εξελισσόταν καθόλου καλά, σε προσωπικό επίπεδο. «Η δουλειά σου δεν είναι να σε συμπαθήσει ο σκηνοθέτης».
Το ιδιαίτερο αυτού του σεμιναρίου είναι ότι η Elle δεν έμεινε στη θεωρία, αλλά είχαμε την ευκαιρία να δούμε μία από τις παγκοσμίως πιο αναγνωρισμένες ICs επί τω έργω, με τη συνεργασία της σκηνοθέτιδας Ασημίνας Προέδρου («Πίσω από τις θημωνιές») και των ηθοποιών Μαρίας Μαραγκού, Μάικλ Έντουαρντς και Ρομάνα Λόμπατς.
Οι ηθοποιοί ανά δύο θα αναπαριστούσαν μια από τις τελευταίες, πολύ φορτισμένες ερωτικές σκηνές του “One Day”, υπό την καθοδήγηση της Προέδρου σε συνεργασία με τη McAlpine. Πριν ξεκινήσει ο,τιδήποτε, η IC έκανε ένα ζέσταμα στους ηθοποιούς (κάτι ανάμεσα σε αυτοσχεδιασμό και χορό), με κάποιες ασκήσεις σκαναρίσματος του σώματος, εντοπίζοντας περιοχές που νιώθουν άνετα με το άγγιγμα και περιοχές εκτός ορίων, τη συγκεκριμένη στιγμή.
«Πολλοί φοβούνται να πουν ‘’όχι’’». Ειδικά, οι ηθοποιοί έχουν μάθει να είναι συνεχώς διαθέσιμοι και να λένε ‘’ναι’’ σε όλα, τόνισε η Elle. Μια IC μπορεί να πρέπει να επικοινωνήσει εκείνη στο σκηνοθετικό team το «όχι» του ηθοποιού -κάτι που έχει συμβεί αρκετές φορές στην ίδια.
Η Ρ. Λόμπατς εξομολογήθηκε ότι σε ορισμένες παραγωγές «κανείς δεν με άκουγε, τα όριά μου έγιναν κομμάτια, θεωρούμουν bitch αν έλεγα “όχι”», ενώ αλλού ένιωθε «πολύ προστατευμένη». Η Μ. Μαραγκού συμπλήρωσε ότι είναι πολύ σημαντικό για μια ηθοποιό να έχει στο set κάποιον που την υποστηρίζει και διαβάζει ανάμεσα στις γραμμές. «Καταλαβαίνεις πράγματα που δεν μπορώ να εκφράσω τη δεδομένη στιγμή», είπε στην McAlpine.
Ας επιστρέψουμε στη σκηνή του “One Day”. Στην αρχή, συντονίστρια οικειότητας, σκηνοθέτις και ηθοποιοί βρίσκουν τη χορογραφία, την αλληλουχία κινήσεων της σκηνής, σε τεχνικό κομμάτι. Στη συνέχεια, η Ασημίνα Προέδρου μιλάει με τους ηθοποιούς για το συναισθηματικό background των ηρώων. Ένα πολύ επεξηγηματικό παράδειγμα του σε ποιο σημείο θα επέμβει μια IC για να λειτουργήσει καλύτερα η σκηνή ήταν το παρακάτω:
Πριν το πρώτο φιλί, η McAlpine προέτρεψε τους δύο ηθοποιούς να πάρουν όσο περισσότερο χρόνο γίνεται για να χτιστεί η απαιτούμενη ένταση. Με αυτή τη μικρή οδηγία, μετά από έγκριση της σκηνοθέτιδας φυσικά, η ενέργεια των ηθοποιών άλλαξε μπροστά στα μάτια μας κι αυτό μόνο προς όφελος της όποιας ταινίας ή σειράς θα ήταν.
Η δουλειά του IC, μας λέει η McAlpine, είναι μια μοναχική δουλειά, καθώς συνήθως δεν υπάρχει ομάδα, αλλά είναι τμήμα του ενός ατόμου. Για αυτό, είναι πολύ σημαντική η σωστή επαγγελματική κατάρτιση, κάτι που δυστυχώς δεν συμβαίνει πάντα.
Η καταξιωμένη συντονίστρια οικειότητας, προς το τέλος θυμήθηκε τον Γιώργο Λάνθιμο, κατά τη διάρκεια της εξαιρετικής συνεργασίας τους, να ρωτάει εκείνη που προστατεύει τους ηθοποιούς:
-«Εσένα ποιος σε προστατεύει;»
-«Κανείς.»
-«Θα σε προστατεύω εγώ», της είπε ο Έλληνας σκηνοθέτης.
Κι αν είναι συντονίστρια οικειότητας, η ελληνική κινηματογραφική βιομηχανία δεν έχει τίποτα να φοβάται. Μήπως όμως, στην Ελλάδα, ο ρόλος του IC καθιερωθεί πρώτα στην τηλεόραση, λόγω μεγαλύτερων προϋπολογισμών; Πάντως, στο τέλος του σεμιναρίου, ένα χέρι σηκώθηκε.
«Θα τελειώσω την εκπαίδευσή μου στις ΗΠΑ τον Απρίλιο. Έχω ξεκινήσει διαδικτυακά μαθήματα από το 2020», μας είπε η Γεωργία. Χαμογελάσαμε όλοι, γιατί ίσως ανάμεσά μας είχαμε την πρώτη συντονίστρια οικειότητας στην Ελλάδα. Αυτά και άλλα πολλά συζητάμε βγαίνοντας από ένα από τα πιο ενδιαφέροντα workshop των τελευταίων ετών.