Στη σημερινή κοινωνία, παρατηρείται συχνά το φαινόμενο της θεοποίησης του μέσου όρου.
Πολλές φορές, ακούμε: «Θα συμφωνήσω με αυτή την άποψη, γιατί οι περισσότεροι τη θεωρούν σωστή», «Θα ακολουθήσω αυτή την influencer, γιατί ο μέσος όρος την ακολουθεί, άρα θα έχει κάτι καλό να δείξει», «Θα κάνω αυστηρή δίαιτα, γιατί πολλές γυναίκες προσέχουν τη διατροφή τους και είναι πολύ αδύνατες».
Why tho?
Τα γνωστά frenemies που λέγονται «Social Media»
Το εντυπωσιακό με τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης είναι ότι έχουν καταφέρει να μονοπωλούν το ενδιαφέρον, ξεκάθαρα επειδή έχουν έναν εξαιρετικό αλγόριθμο, χάρη στον οποίο βλέπουμε το content που μας ενδιαφέρει.
Αυτά, εν ολίγοις. Τώρα, πώς έχουν καταφέρει να διαδραματίσουν έναν τόσο πολυπαραγοντικό ρόλο στην καθημερινότητα, στην ψυχοσύνθεση και την κοινωνία μας, πραγματικά, είναι απορίας άξιο.
Στο Instagram και το TikTok, λοιπόν, που είναι τα δύο πιο διαδεδομένα και πολυχρησιμοποιημένα Social Media apps, μπορεί κανείς να βρει αμέτρητα posts με διαφορετικό περιεχόμενο. Κατά καιρούς, εμφανίζονται και ορισμένα trends, με διάφορ@ influencers να τα προωθούν.
Τα trends αυτά, αν και φαίνονται fun, έχουν τεράστια επιρροή στη διαμόρφωση της άποψης των χρηστών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η οικογένεια Jenner και Kardashian, η οποία μέσα από πολύ έξυπνες –ομολογουμένως– στρατηγικές marketing, κατάφερε να επηρεάσει εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο.
Σταδιακά, η Kim, η Kylie και η Kendall άρχισαν να θεωρούνται πρότυπα ομορφιάς, παρακινώντας πολλές γυναίκες να προβούν σε πλαστικές επεμβάσεις προκειμένου να τους μοιάσουν.
Εκτός αυτού, πολλοί άνδρες προσελκύστηκαν από τα τεράστια οπίσθια και τα σαρκώδη χείλη της Kim, με αποτέλεσμα να αποζητούν τα χαρακτηριστικά αυτά και στις μελλοντικές συντρόφους τους.
Με άλλα λόγια, η επιτομή της τυποποίησης και της κονσερβοποίησης. Μόνο το barcode λείπει, και φύγαμε για τα ράφια του supermarket. Τι, όχι;
Οι ρητορικές μίσους, η πολυφωνία και η δημοκρατία στον πάγο
Από την άλλη, ορισμένα Social Media, όπως το Twitter και το Facebook προσφέρουν πρόσφορο έδαφος για τη συνδιαλλαγή απόψεων, το γόνιμο διάλογο, την υγιή διαφωνία και τη συζήτηση.
Για την ακρίβεια, κάπως έτσι θα ήταν τα πράγματα σε ένα παράλληλο σύμπαν, όπου θα υπήρχε δημοκρατία και όχι καταπάτηση του δικαιώματος της έκφρασης. Για να το κάνουμε λίγο πιο λιανά, κάτω από ένα αμφιλεγόμενο post στο Facebook ή το Twitter συναντά κανείς έναν καταιγισμό από ρητορικές μίσους, πυρά, βωμολοχίες, κατάρες κ.λπ.
Όπως είναι λογικό, τέτοιου είδους εκφράσεις λειτουργούν αποτρεπτικά στην ελευθερία της έκφρασης, αφού πολλές φορές πιάνουμε τον εαυτό μας να σκέφτεται: «Εγώ θεωρώ ότι δεν είναι σωστό αυτό που λέει».
Πριν, όμως, ξεκινήσουμε να πληκτρολογούμε την άποψή μας, διαβάζουμε ξανά τα σχόλια που εύχονται: «Καρκίνο, κακό ψόφο, ευθανασία» και άλλες τέτοιες ώριμες απόψεις με επιχειρήματα, το ξανασκεφτόμαστε και το αφήνουμε, γιατί δε θέλουμε να μας έρθει καμιά κατάρα στο δόξα πατρί.
Λάθος μεν, δικαιολογημένο δε. Και κάπου εδώ, να σημειωθεί ότι ελευθερία το λόγου, σημαίνει πως έχουμε το δικαίωμα να εκφράζουμε την άποψή μας χωρίς φόβο και πάθος. Καλά μέχρι εδώ; Το δικαίωμα αυτό, όμως, τελειώνει, όταν αρχίζουν τα όρια του συνομιλητή μας. Το ότι λέμε τη γνώμη μας, δε σημαίνει ότι απαγορεύουμε στον απέναντί μας (άμεσα ή έμμεσα) να εκφέρει τη δική του.
Εν έτει 2022, μάλιστα, είναι πολύ εντυπωσιακό το ότι ακόμη συζητάμε και ορίζουμε την ελευθερία του λόγου, καταδικάζοντας παράλληλα τις ρητορικές μίσους. Όταν, λοιπόν, μπαίνει φρένο στην ελευθερία της έκφρασης και διστάζουμε να μιλήσουμε από φόβο, μήπως μας καταραστεί κάποιος μικρόψυχος, επιλέγουμε να συνταχθούμε με τις πεποιθήσεις του μέσου όρου.
Ακόμη κι αν διαφωνούμε. Γιατί, για να το λέει ο μέσος όρος ίσως ξέρει κάτι παραπάνω. Ή τουλάχιστον, έτσι δεν κινδυνεύουμε να φάμε μπινελίκια.
Τα ανθυγιεινά πρότυπα και η μίμηση
Στην Παιδαγωγική Επιστήμη, συνηθίζουν να λένε ότι τα παιδιά είναι μιμητικά όντα. Και πράγματι, έτσι είναι, διότι οι αναπτυσσόμενοι άνθρωποι δέχονται ερεθίσματα από το περιβάλλον τους και μιμούνται τις συμπεριφορές των κοντινών τους προσώπων, έως ότου αναπτύξουν τη δική τους προσωπικότητα.
Τι συμβαίνει, όμως, όταν η προσωπικότητα προς ανάπτυξη δέχεται διαρκώς πλήγματα, βλέποντας διαρκώς ανθυγιεινά πρότυπα; Όταν σε διαφημίσεις πρωταγωνιστούν εξαιρετικά αδύνατες γυναίκες, προβάλλονται οι αυστηρές δίαιτες ή κυριαρχούν πεποιθήσεις του στιλ: «Δεν τρώω, για να μην παχύνω;».
Τότε, λειτουργούμε ακριβώς όπως ένα παιδί. Μιμούμαστε το πρότυπο που κυριαρχεί, ώστε να είμαστε στο μέσο όρο και να νιώθουμε μέλος της μάζας.
Η οικογένεια, η κοινωνία και το χάος
Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν καταλυτικά την ανάγκη να ανήκουμε στο μέσο όρο, είναι φυσικά το οικογενειακό μας περιβάλλον και τα κοινωνικά στερεότυπα.
Μεγαλώνοντας σε ένα σπίτι, όπου μονίμως μας ζητούσαν καλούς βαθμούς—ενώ αν πάρεις 14, καλείσαι να απαντήσεις στην κλασική ερώτηση: «Ο τάδε γιατί πήρε 18; Πιο έξυπνος είναι από σένα;». Ταυτόχρονα, μας έλεγαν διαρκώς πως πρέπει να σπουδάσουμε, να βρούμε μια καλή δουλειά –όπως οι περισσότεροι– κι έτσι, να φτιάξουμε τη ζωή μας. Βλέπετε τι συμβαίνει εδώ, σωστά;
Η κοινωνία, επίσης, δεν είναι άμοιρη ευθυνών. Το ακριβώς αντίθετο θα έλεγε κανείς, αφού έχουν θεσπιστεί ορισμένα στερεότυπα, τα οποία μας υποτάσσουν, μας κατατάσσουν και μας κατηγοριοποιούν. Σαν προϊόντα ένα πράγμα. Παραδείγματος χάρη, εφόσον είμαστε γυναίκες πρέπει να κάνουμε παιδιά μέχρι τα τριάντα και να είμαστε πάντα στην τρίχα, χωρίς να είμαστε προκλητικές όμως. Μη μας χαρακτηρίσουν αρνητικά.
Επιπλέον, όταν μια γυναίκα επιλέγει να μην κάνει οικογένεια και περάσει το πλαφόν των τριάντα, καλείται μονίμως να απολογηθεί για την επιλογή αυτή. Δικαίωμά της δεν είναι, ρε παιδιά; Δικό της είναι το κορμί, δική της και η ζωή. Γιατί πρέπει να δώσει αναφορά για ένα τόσο προσωπικό και ευαίσθητο θέμα;
Επειδή ο μέσος όρος το επιτάσσει;
Δύο λόγια…
Αδιαμφισβήτητα, δεχόμαστε πληθώρα πληροφοριών για το πώς «πρέπει» να είμαστε, από πολλά και διαφορετικά κανάλια. Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να κλείσουμε τα αυτιά μας σε καθετί που προσπαθεί να μας αλλοιώσει και να μας αλλάξει, θωρακίζοντας τον εαυτό μας και ενισχύοντας την προσωπικότητά μας.
Χρειάζεται πολλή δουλειά και πολύ κουράγιο για να βροντοφωνάξουμε: «Δε θέλω να ανήκω στο μέσο όρο. Θέλω να είμαι ο εαυτός μου. Έχω όνειρα, στόχους, επιθυμίες και φόβους. Όλα αυτά συνθέτουν την προσωπικότητά μου».
Το να πάρεις μια τέτοια απόφαση, είναι δύναμη, σιγουριά και αυτοπεποίθηση. Έμμεσα απαγκιστρώνεσαι απ’ όλα όσα σου πασάρουν ως “must-do” και επικεντρώνεσαι στο πώς θα κάνεις τον εαυτό σου ευτυχισμένο.
Και γιατί να μην το κάνουμε, άλλωστε; Γιατί να μην είμαστε απλά, όπως θέλουμε να είμαστε; Γιατί να μην αναδείξουμε την προσωπικότητά μας, ακολουθώντας τις δικές μας συνήθειες, δημιουργώντας το δικό μας πρόγραμμα και εκφράζοντας τις απόψεις που εμείς θεωρούμε σωστές, άσχετα με το πώς πράττει ο μέσος όρος;