Η δήλωση του Νίκου Δένδια μάς έφερε αντιμέτωπους ως κοινωνία με την ευθύνη μας απέναντι σε ανθρώπους που συχνά διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εργαλειοποίησης ή κακοποίησης, λόγω των εμποδίων που τους βάζουμε.
Το αρκτικόλεξο «ΔΕΠΥ» έχει γίνει τα τελευταία χρόνια σχεδόν της μόδας στα εκπαιδευτικά ιδρύματα και στα ινστιτούτα ψυχικής υγεία, ενώ η λέξη αυτισμός διακινείται με τεράστια συχνότητα και ευκολία μεταξύ γονιών, εκπαιδευτικών και ειδικών.
Γιατί ξαφνικά τόσες διαγνώσεις Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας ή στο Φάσμα του Αυτισμού; Δεν υπήρχαν και παλαιότερα υπερκινητικά παιδιά με υψηλά επίπεδα ενέργειας που χρειάζονταν πολύ περισσότερο χρόνο για να συνδεθούν με το αντικείμενο μελέτης, να αποστηθίσουν ονόματα, να αφοσιωθούν σε κάτι, δίχως να νικηθούν από την ονειροπόληση ή παιδιά με δυσκολία στην κοινωνική αλληλεπίδραση, την κοινωνική επικοινωνία και στερεότυπη συμπεριφορά;
Πριν από κάποια χρόνια οι διαγνώσεις στη ζώνη της ΔΕΠΥ, δηλαδή της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας και οι διαγνώσεις στο φάσμα του αυτισμού δεν ήταν στην καθημερινότητά μας ούτε στο λεξιλόγιο μας.
Αυτή τη «θετική αλλαγή» επιχείρησε να σχολιάσει στο πρώτο σκέλος της δήλωσης του και το Υπουργός Εθνικής Άμυνας, Νίκος Δένδιας. Μόνο που δεν περιορίστηκε στην αναγνώριση των ειδικών δεξιοτήτων των αυτιστικών παιδιών, αλλά προχώρησε και στην ανακοίνωση ενός κυβερνητικού σχεδίου για την «αξιοποίηση» ή «εργαλειοποίηση» των αυτιστικών παιδιών σε στρατιωτικές επιχειρήσεις όπως στο Ισραήλ όπου υπάρχουν ειδικές μονάδες με παιδιά με αυτισμό.
«Ο αυτισμός πριν λίγα χρόνια δεν υπήρχε στο λεξιλόγιο μας (…) Θα δημιουργήσουμε ένα σχολείο λοιπόν, που τα παιδιά των στρατιωτικών που έχουν αυτισμό, θα υποστηρίζονται. Και η δική τους δυνατότητα, που ποια είναι; Είναι να μπορούν να βλέπουν φωτογραφίες και να ξεχωρίζουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους(…) Στην Τεχνητή Νοημοσύνη χρειάζεσαι αυτό που λέγεται big data.
»Τα συστήματα μας με ΑΙ, χρειάζονται εκατοντάδες χιλιάδες φωτογραφίες στόχων, τα οποία θα πρέπει να απομνημονεύσουν και θα χρειαστεί να δει το drone μας τον στόχο και να του ρίξει. Οι καλύτεροι που μπορούν να δουν τις μικρές διαφορές, και να τις σημειώσουν, ώστε να διδαχθεί ο αλγόριθμος της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι τα παιδιά με αυτισμό. Και το Ισραήλ έχει ειδικές μονάδες γι’ αυτό. Εμείς λοιπόν θα παίρνουμε τα παιδιά με αυτισμό των αξιωματικών θα τα εκπαιδεύουμε και θα τους βρίσκουμε δουλειά», ανέφερε ο Νίκος Δένδιας.
Η δήλωση του ξεσήκωσε αντιδράσεις οργής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και πυροδότησε τη θυμωμένη απάντηση του Δημήτρη Παπανικολάου, του πρώην καλαθοσφαιριστή που έχει μιλήσει δημόσια για το ότι έχει διαγνωστεί με Άσπεργκερ, ενώ η κόρη του έχει διαγνωστεί με αυτισμό από τα τέσσερά της χρόνια. «Όταν έχουμε θέματα ζωής, τα παιδιά μας δεν είναι εκμεταλλεύσιμα για τα δικά μας οφέλη, αλλά για τα δικά τους», είπε.
Για ποιον θέλησε στην πραγματικότητα να μεριμνήσει ο Υπουργός; Η δήλωση του Νίκου Δένδια μας έφερε αντιμέτωπους ως κοινωνία με την ευθύνη μας απέναντι σε ανθρώπους, των οποίων η φωνή πολλές φορές δεν εισακούεται, με αποτέλεσμα συχνά να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εργαλειοποίησης ή κακοποίησης.
Ο αυτισμός εμπεριέχει μια απόσπαση από την εξωτερική πραγματικότητα και μια έντονη εσωτερική ζωή. Συχνά, συνοδεύεται από αδυναμία ή απουσία ομιλίας, ηχολαλία και ισχνή βλεμματική επαφή. Το επίπεδο ωστόσο του επικοινωνιακού και συμπεριφορικού ελλείμματος στις διαταραχές του αυτιστικού φάσματος ποικίλλει από άτομο σε άτομο.
Αν υπάρχει πρώιμη παρέμβαση, τα αυτιστικά παιδιά έχουν σοβαρές πιθανότητες να μπορούν να διεκδικήσουν μια πιο λειτουργική ζωή. Την ίδια στιγμή το Σύνδρομο Άσπεργκερ είναι πιο ήπια μορφή διαταραχής του αυτιστικού φάσματος, καθώς τα άτομα με Άσπεργκερ παρουσιάζουν αυξημένη λειτουργικότητα, ιδίως εάν υποστηριχθούν εκπαιδευτικά και ψυχοσυναισθηματικά.
Τα παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν συχνά δυσκολίες απομνημόνευσης, αλλά πρωτοποριακές ιδέες, έλλειμμα οργάνωσης αλλά έντονη παραγωγικότητα κυρίως εκτός πλαισίου, αδυναμία συγκέντρωσης στην καθημερινότητα, αλλά εφευρετική σκέψη -αρκεί να βρεθούν σε ένα ευνοϊκό σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον.
Σε τι περιβάλλον μεγαλώνουν τα νευροδιαφορετικά παιδιά στην Ελλάδα;
Έχετε αναρωτηθεί ποια είναι η κοινωνική αναπαράσταση για το αυτιστικό παιδί και για τον αυτιστικό έφηβο στη χώρα μας και κατά πόσο το εκπαιδευτικό σύστημα και κατ’ επέκταση η πολιτεία γνωρίζει πώς να δώσει φωνή σε ένα μη νευροτυπικό άτομο;
Όπως φαίνεται η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να αντλήσει όφελος από τους ευαλώτούς της. Ως πολιτεία και ως κοινωνία φαίνεται ότι έχουμε ξεπεράσει το ταμπού της σιωπής. Μιλάμε πιο ανοιχτά για τις αναπτυξιακές διαταραχές, συχνά, πλέον σε σημείο υπερδιάγνωσης.
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, δεν δείχνουμε πως ούτε ακούμε, ούτε δίνουμε φωνή στους διαφορετικούς, στους μη νευροτυπικούς. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα περιορίζεται στην τυπική μάθηση και εγκλωβίζει το μαθητικό υποκείμενο στη συσσώρευση πληροφοριών και στη βαθμοθηρία με αποτέλεσμα ολοένα και περισσότερα παιδιά να αποσύρονται στη «ζώνη της ΔΕΠΥ».
Ο λόγος; Τα παιδιά ή οι έφηβοι με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής έχουν την τάση να αντιδρούν όταν βρίσκονται σε ένα ανταγωνιστικό, άκαμπτο και μη συμπεριληπτικό σχολικό περιβάλλον. Το υπάρχον σύστημα δεν βοηθά στο να φωτιστούν οι ασυνείδητες διεργασίες του παιδιού με απροσεξία, υπερκινητικότητα ή στερεοτυπικές συμπεριφορές και να συνδέσει τα συμπτώματα της διαταραχής με τον εσωτερικό κόσμο και συγκεκριμένα με το εσωτερικό του αντικείμενο και να συμβάλλει στην επίλυση των ενδοψυχικών συγκρούσεων.
Ας στοχαστούμε συνεπώς πάνω στη σχέση του αυτισμού με την πολιτική και την κοινωνία. Οι διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού και η ΔΕΠΥ αφορούν όλες τις κοινωνικές ομάδες και η διαχείριση τους μας αφορά όλους και όλες.