Η αναίτια κούραση και η δυσκολία να ανταπεξέλθουμε ακόμα και στις μικρότερες υποχρεώσεις μπορεί να κρύβει παθολογικά αίτια. Όταν η εξάντληση, όμως, αφορά πολλά εκατομμύρια ανθρώπους, τότε το πρόβλημα εντοπίζεται στην ίδια την ζωή.
Είμαστε η γενιά των κρίσεων. Κάποτε μας αποκαλούσαν η «γενιά των 592 ευρώ», αργότερα γίναμε η γενιά της «Μεγάλης Παραίτησης», αφού εγκαταλείψαμε τα τοξικά εργασιακά περιβάλλοντα. Σήμερα έχουμε την τιμή να κουβαλάμε ακόμα έναν τίτλο στην πλάτη μας. Είμαστε και επίσημα η «Κουρασμένη Γενιά».
Το αίσθημα της εξάντλησης συνοδεύει σχεδόν κάθε νεαρό άτομο που έχει την τιμή να ζει στον πλανήτη γη το 2025. Πρόκειται για μια φαινομενικά αναίτια εξουθένωση, που μας συντροφεύει από το πρωί που θα ξυπνήσουμε μέχρι το βράδυ που θα πάμε για ύπνο.
Παραγγέλνουμε φαγητό γιατί η μαγειρική απαιτεί χρόνο και ενέργεια που δεν διαθέτουμε, ενώ αναβάλουμε υποχρεώσεις, ακόμα και συναντήσεις με φίλους για κάποια άλλη φορά που θα είμαστε «στο mood». Ευτυχώς, δεν μας παρεξηγούν, αφού και εκείνοι αισθάνονται το ίδιο.
Δεν είναι τυχαίο πως το ερώτημα «γιατί είμαι κουρασμένος/-η;» αποτελεί μια από τις συχνότερες αναζητήσεις στο Google, όπως δείχνουν τα Google Trends. Τι πήγε τόσο στραβά και χτυπηθήκαμε από τόση κούραση που ένας καλός βραδινός ύπνος δεν μπορεί να διορθώσει; Τι είναι τελος πάντων η «Μεγάλη Εξουθένωση»;
Η κόπωση ως σύμπτωμα παθολογικού προβλήματος
Η αναιμία, η έλλειψη σιδήρου και βιταμινών, η υπνική άπνοια, ο υποθυρεοειδισμός αλλά και πολλές ακόμα παθήσεις, όπως και ο καρκίνος, έχουν ως συχνό σύμπτωμα την εξουθένωση και την έλλειψη ενέργειας, σύμφωνα με το Mayo Clinic.
Το αίσθημα κόπωσης μπορεί ακόμα να είναι το σύμπτωμα εγκυμοσύνης, μπορεί να είναι το αποτέλεσμα του long covid, ή ακόμα και η παρενέργεια ορισμένων φαρμάκων. Ένας στους τέσσερις ασθενείς που αναζητούν ιατρική βοήθεια, αναφέρουν την κόπωση ως το βασικό σύμπτωμά τους.
Προβλήματα ψυχικής φύσης όπως είναι η αγχώδης διαταραχή, η κατάθλιψη, οι διατροφικές διαταραχές κ.α. μπορεί επίσης να κάνουν τον ασθενή να αισθάνεται εξαντλημένος. Σε κάθε περίπτωση, ένα σύμπτωμα που επιμένει, πρέπει πάντα να αξιολογείται από ειδικό γιατρό.
Τι γίνεται όμως όταν οι εξετάσεις έρχονται πίσω καθαρές, βεβαιώνεσαι πως χαίρεις άκρας υγείας, αλλά ακόμα και το να απαντήσεις σε ένα email ή το να πας στο σουπερμάρκετ για τα απαραίτητα σού φαίνεται βουνό;
Millennials και Gen Z: Οι πιο κουρασμένες γενιές
Θα περίμενε κανείς, η κούραση να αποτελεί πρόβλημα των ηλικιωμένων ατόμων, όμως όλο και περισσότερες έρευνες τοποθετούν τους Millennials και τους Gen Zs στην κορυφή της λίστας με τις πιο εξαντλημένες, και παράλληλα αγχώδεις γενιές.
Τα επίπεδα άγχους των νέων των ηλικιών 18-34, αγγίζουν το 6/10, την ίδια ώρα που ο μέσος όρος άγχους των ηλικιωμένων 65+ είναι 3,4/10. Ακόμα, μελέτη έδειξε πως μόνο το 39% των Millennials κοιμούνται ικανοποιητικές ώρες, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των ανθρώπων άνω των 65 είναι 55%.
Ο συγγραφέας και επιστήμονας υπολογιστών Cal Newport αποκαλεί το φαινόμενο «Η Μεγάλη Εξουθένωση», αναφερόμενος σε μια κοινωνία, όπου όλοι είναι κουρασμένοι και νιώθουν πως δεν μπορούν να επιβιώσουν.
Είναι γεγονός πως σχεδόν καμία άλλη γενιά δεν έχει δεχτεί τόσα απανωτά χτυπήματα, όσα η δική μας. Οικονομική κρίση, στεγαστική κρίση, κλιματική αλλαγή, πόλεμοι, μια πανδημία που άλλαξε την ζωή μας, μια γενοκτονία που εξαφανίζει πληθυσμούς είναι μερικά μόνο από όσα έχουμε κληθεί να αντιμετωπίσουμε τα τελευταία 15 χρόνια.
Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι με όσα έχουμε περάσει, θα έπρεπε να βγούμε στην σύνταξη από τα 30 ή να πάρουμε κάποιο τιμητικό επίδομα. Αντίθετα όμως, καθημερινά βιώνουμε την απόλυτη εξαθλίωση.
Το κόστος στέγασης στην Ελλάδα είναι το ακριβότερο στην Ευρώπη, ο μισθός δεν φτάνει ούτε για τα βασικά, η απόκτηση σπιτιού και γενικά η επίτευξη των στόχων, μακρινό όνειρο. Ακόμα και ο ελεύθερος χρόνος γεμίζεται από side projects, που θα μπορούσαν εν δυνάμει να επιφέρουν συμπληρωματικά έσοδα. Πού χρόνος για χαλάρωση;
Πώς η τεχνολογία και τα social media συμβάλλουν στην εξάντληση
Ο ιστορικός και συγγραφέας Christopher J. Lee παρομοιάζει την σημερινή ζωή με ένα ασταμάτητο jet lag. Οι γρήγοροι ρυθμοί και η υπερβολική ενασχόλησή μας με την τεχνολογία μας κάνουν να νιώθουμε μονίμως πως χρειαζόμαστε ξεκούραση, μόνο που στη δική μας περίπτωση, αυτή δεν έρχεται ποτέ.
Πάνω από έξι ώρες την ημέρα περνά η Gen Z στο κινητό της, σύμφωνα με έρευνα του 2023, ενώ ακολουθούν Millennials με 4,6 ώρες, Gen X με τέσσερις και Baby Boomers με 3,5 ώρες. Η τεχνολογία είναι για τα καλά στις ζωές μας.
Η έκθεση στο μπλε φως της οθόνης, ωστόσο, καταστέλλει την παραγωγή μελατονίνης, της ορμόνης που ρυθμίζει τον κύκλο ύπνου, με αποτέλεσμα να προκαλείται αϋπνία. Παρόλα αυτά, είναι και πάλι προτιμότερο να δούμε μια ταινία στο κινητό μας πριν τον ύπνο, παρά να σκρολάρουμε στα social media.
Λόγω της φύσης των κοινωνικών δικτύων, η επιθυμία μας για διαδραστικότητα –το να κάνουμε σχόλια, να απαντάμε σε μηνύματα– είναι αναπόφευκτη και έτσι όσο τα χρησιμοποιούμε, είμαστε μονίμως σε εγρήγορση.
Έρευνα από την Αμερικανική Ακαδημία Ιατρικής Ύπνου διαπίστωσε ότι το 93% των Zoomers έχει χάσει τον ύπνο του, επειδή έμειναν ξύπνιοι για να περάσουν χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Οι ευθύνες του hustle culture και η δαιμονοποίηση της ξεκούρασης
Τη σημερινή εποχή το να είσαι μονίμως απασχολημένος έχει αποκτήσει θετική σημασία. Από τους εργασιομανείς φίλους σου μέχρι τους influencers που ξυπνούν στις 4 τα ξημερώματα, όλοι πασχίζουν να κερδίσουν σε αυτό το ανώφελο ανταγωνιστικό παιχνίδι.
Το hustle culture, η ιδέα πως προτεραιότητα πρέπει πάντα να είναι η δουλειά, θυσιάζοντας τον ελεύθερο χρόνο και την προσωπική ικανοποίηση, μας έχει περάσει το μικρόβιο πως με το να είσαι συνέχεια σε εγρήγορση και να μην ξεκουράζεσαι, θα πετύχεις μια ζωή όπως την ονειρεύεσαι. Στην πραγματικότητα, όμως, η συγκεκριμένη κουλτούρα βασίζεται στο μάταιο κυνήγι του χρήματος.
Η «γκλαμουροποίηση» της υπερβολικής ενασχόλησης με την εργασία είναι επικίνδυνη και για την ψυχική αλλά και για την σωματική μας υγεία. Το λεγόμενο burnout (υπερκόπωση) είναι σίγουρο πως θα χτυπήσει την πόρτα σε κάποιον που δεν βάζει ποτέ παύση, και το αποτέλεσμα δεν θα είναι όμορφο.
Παρόλο που το να είσαι παραγωγικός, δημιουργικός και να έχεις όρεξη για δραστηριότητες είναι σημαντικό εφόδιο για την ζωή, ο εθισμός στο να είσαι συνέχεια «απασχολημένος» είναι απλώς μια απόρροια του τοξικού, καπιταλιστικού, υπερκαταναλωτικού συστήματος.
Επομένως, την επόμενη φορά που θα βάλεις να δεις ένα TikTok βιντεάκι αυτοβοήθειας, στο οποίο θα ακούσεις κάποιον guru να σου λέει ότι ο ύπνος δεν είναι σημαντικός, πέτα το κινητό σου μακριά. Και αν αυτός ο guru είναι ο γνωστός μισογύνης αγαπημένος των νεαρών αγοριών και κατηγορούμενος για βιασμό και κύκλωμα trafficking, πέταξέ το και μην το ξανανοίξεις.