Η Πλεύση Ελευθερίας σε πολλές δημοσκοπήσεις εμφανίζεται ξαφνικά ως το δεύτερο δημοφιλέστερο κόμμα. Πώς ερμηνεύεται αυτό το φαινόμενο;
Οι τελευταίες εβδομάδες χαρακτηρίζονται από σημαντικές ανατροπές στο πολιτικό σκηνικό, καθώς καταγράφεται μία ξαφνική δημοσκοπική εκτόξευση του κόμματος Πλεύση Ελευθερίας. Στις περισσότερες δημοσκοπήσεις η Πλεύση Ελευθερίας είτε κονταροχτυπιέται με το ΠΑΣΟΚ για τη δεύτερη θέση, είτε επικρατεί και εμφανίζεται ως δεύτερη δύναμη.
Ταυτόχρονα, καταγράφεται μία «απίσχναση» της συσπείρωσης και της δυναμικής που είχε καταφέρει να κερδίσει τους προηγούμενους μήνες το ΠΑΣΟΚ, ερχόμενο ως η νέα αξιωματική αντιπολίτευση, ύστερα από την εξάχνωση του ΣΥΡΙΖΑ, λόγω του Στέφανου Κασσελάκη.
Όλα οφείλονται στον τρόπο με τον οποίο η Νέα Δημοκρατία χειρίζεται την υπόθεση των Τεμπών. Η τεράστια δυσαρέσκεια του κόσμου και η πεποίθηση πως υπήρξε συγκάλυψη -άποψη που υιοθετούν περίπου οι 7 με 8 στους 10 πολίτες- έχουν οδηγήσει εδώ και έναν μήνα σε πλήθος εκδηλώσεων κοινωνικής διαμαρτυρίας.
Η σημαντικότερη ήταν αυτή της 28ης Φεβρουαρίου η οποία ενδεχομένως αποτελεί και τη μαζικότερη συγκέντρωση της Μεταπολίτευσης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο υπάρχει μία επιστροφή στον αντισυστημισμό, που τον εκφράζει η Πλεύση Ελευθερίας.
Πού κινείται ιδεολογικά η Πλεύση Ελευθερίας;
Πρόκειται για ένα μόρφωμα που δημιουργήθηκε το 2016, ύστερα από την αποχώρηση της Ζωής Κωνσταντοπούλου το 2015 από τον ΣΥΡΙΖΑ λόγω διαφωνιών σχετικά με τον τρόπο που κινήθηκε η τότε κυβέρνηση, ύστερα από το δημοψήφισμα. Αν και η Πλεύση Ελευθερίας θεωρείται κόμμα που ανήκει στον χώρο της Αριστεράς, στην ιδρυτική της διακήρυξη που είναι αναρτημένη στο site δεν υπάρχει κάποια ξεκάθαρη αναφορά στην Αριστερά ή τον Μαρξισμό. Πρόκειται για ένα αντιδραστικό μόρφωμα, με έντονα λαϊκιστικά χαρακτηριστικά, βασιζόμενο στον δικαιωματισμό και τη συμπερίληψη. Συχνά η ρητορική του συγχέεται με έναν ιδιότυπο εθνικιστικό λόγο.
Στην πράξη, είναι ένα νέου τύπου κόμμα διαμαρτυρίας, δίχως ξεκάθαρη ιδεολογική θέση, κάτι που εν μέρει το βοηθά να αγγίξει ακροατήρια τόσο από την Αριστερά, όσο και από τη Δεξιά. Η ιδεολογική ανοιχτότητα που αντανακλάται μέσα από την ασάφεια, αλλά και η επιλογή να πρωτοστατεί σε κινηματικές δράσεις, όπως οι διαμαρτυρίες για τα δικαιώματα των καλλιτεχνών, των ΛΟΑΤΚΙ+ και των θυμάτων των Τεμπών, καθιστούν την Πλεύση Ελευθερίας ένα κόμμα διατεθειμένο να διεκδικήσει το «δίκαιο» για τους πολλούς, δίχως να είναι αναγκαίο οι υποστηρικτές του να υιοθετήσουν μία συμβατική ιδεολογική ταυτότητα, πέρα από την «αλληλεγγύη».
Η Ζωή Κωνσταντοπούλου ως strong female leader
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κόμματα όπως η Πλεύση Ελευθερίας είναι αποκλειστικά προσωποπαγή. Η ιδρύτρια και πρόεδρος Ζωή Κωνσταντοπούλου έχει οικοδομήσει όλο το branding της στο πρότυπο της strong female leader και της vigilante μαχόμενης δικηγόρου.
Πρόκειται για μία τυποποίηση που δημιούργησε κατά τα χρόνια της στον ΣΥΡΙΖΑ και κυρίως ως Πρόεδρος της Βουλής, με τις μνημειώδεις και πρωτόγνωρες νυχτερινές διαβουλεύσεις και τις εξαντλητικές αναγνώσεις των νομοσχεδίων. Η εμμονή της στις λεπτομέρειες την κατέστησαν ένα πρόσωπο που στο pop culture συνδέθηκε με τον εκφοβισμό και την τιμωρία.
Παρότι η ίδια έχει προσπαθήσει στο παρελθόν και άλλες προσεγγίσεις, ο χαρακτήρας της σκληρής νομικού και ο τρόπος με τον οποίο διαμάχεται επικρατούν, καθιστώντας τη στα μάτια ενός μεγάλου μέρους του εκλογικού σώματος ως μία ιδανική αντιπολιτευτική επιλογή. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως στις τελευταίες δημοσκοπήσεις εμφανίζεται και ως η δυναμικότερη αντιπολίτευση.
Τι πρέπει να κρατάμε από τις δημοσκοπήσεις;
Αρχικά οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως οι δημοσκοπήσεις δεν είναι τίποτα περισσότερο από εργαλεία που αποτυπώνουν την κοινωνική πραγματικότητα σε έναν δεδομένο χρόνο. Αυτό σημαίνει πως ούτε θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως προφητείες προς εκπλήρωση, ούτε όμως και να απορρίπτονται με την κατηγορία που δημιουργούν κλίμα.
Πρόκειται για έρευνες που γίνονται σε δείγματα, με πολύ συγκεκριμένες μεθοδολογίες και στην πράξη μας επιτρέπουν να παρατηρούμε τάσεις, συναισθήματα και εντυπώσεις. Στην ιστορία των δημοσκοπήσεων έχουν υπάρξει λάθη, όπως αντίστοιχα και παρατηρήσεις που δεν έγιναν ορθώς ή γρήγορα αντιληπτές και επηρέασαν τα εκλογικά αποτελέσματα.
Οι «καλές» δημοσκοπήσεις είναι αυτές που προέρχονται από εταιρείες που ακολουθούν τα ποιοτικά πρωτόκολλα της ESOMAR και βασίζονται σε μεγάλα δείγματα. Αυτό σημαίνει πως είναι σημαντικό να βλέπουμε πάντα την ταυτότητα μίας δημοσκόπησης, το μέγεθος του δείγματος, τον τρόπο που σταθμίζεται το δείγμα και φυσικά το περιθώριο σφάλματος.
Σχετικά με τον δημόσιο διάλογο που έχει ανοίξει σχετικά με τη δεύτερη θέση, η απάντηση είναι πως Πλεύση Ελευθερίας και ΠΑΣΟΚ τη δεδομένη στιγμή βρίσκονται περίπου στα ίδια ποσοστά. Αν παρατηρήσουμε τις δημοσκοπήσεις πιο προσεκτικά, θα δούμε πως η μεταξύ τους διαφορά βρίσκεται σε ποσοστά πάντα μικρότερα του +/- 3%, που αποτελεί και το ελάχιστο όριο για το περιθώριο σφάλματος των περισσότερων δημοσκοπήσεων.
Πόσο πιθανό είναι η Πλεύση Ελευθερίας να διατηρήσει αυτά τα ποσοστά;
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να γίνουν μακροπρόθεσμες προβλέψεις, καθώς πάντα υπάρχουν οι αστάθμητοι παράγοντες, όπως η εμφάνιση ενός νέου κόμματος, κάτι που κάποιες δημοσκοπήσεις προσπαθούν να το παρατηρήσουν.
Για την Πλεύση Ελευθερίας υπάρχουν δύο σενάρια:
Το πρώτο είναι σε βάθος χρόνου αυτή η δυναμική να εξασθενίσει, καθώς θα ατονούν τα αρνητικά συναισθήματα που σχετίζονται με τα Τέμπη. Η οργή, η αγανάκτηση και η θλίψη δεν μπορούν να διατηρηθούν για χρόνια. Είναι συχνό, λοιπόν, κόμματα που παρουσιάζουν μία δυναμική λόγω γεγονότων που έχουν έντονο συναισθηματικό αποτύπωμα, μετά από μερικές εβδομάδες ή μήνες να «διορθώνονται» και να επιστρέφουν στα πρότερα ποσοστά τους.
Η επιβεβαίωση αυτού του σεναρίου μπορεί να υπάρξει, εάν σε τρεις μήνες παρατηρηθεί σταδιακή δημοσκοπική κάθοδος. Φυσικά, αν υπάρξουν αφορμές για νέες συναισθηματικές εξάρσεις, δύναται να διατηρήσει υψηλά ποσοστά, ωσότου αυτές εξασθενήσουν, οπότε και αυτά θα είναι πλασματικά. Άρα, η ανάγνωση των δημοσκοπικών ποσοστών θα πρέπει να γίνεται πάντα σε συνάρτηση με την τρέχουσα επικαιρότητα.
Το δεύτερο σενάριο είναι η μετατροπή των δυσαρεστημένων σε βάση του κόμματος. Κανείς δεν αποκλείει το ενδεχόμενο ένα ποσοστό των ψηφοφόρων που νιώθει κόπωση για τα συμβατικά κόμματα να στραφεί προς την Πλεύση Ελευθερίας και να μείνει εκεί. Αυτό θα επιβεβαιωθεί, εάν εξωγενείς παράγοντες δεν καταφέρουν να επηρεάσουν τα δημοσκοπικά ποσοστά μετά τους επόμενους τρεις μήνες.
Επιπλέον, υπάρχει η πιθανότητα να συνεχιστεί το bandwagon effect. Αυτό σημαίνει πως η Ζωή Κωνσταντοπούλου θα ελκύει νέους ψηφοφόρους, όχι γιατί είναι απαραίτητα πιστοί οπαδοί της, αλλά γιατί στα μάτια τους θεωρείται ως πιθανή νικήτρια έναντι των άλλων κομμάτων και θα υπάρχει η επιθυμία/ανάγκη να συνταχτούν μαζί της. Σε αυτή την περίπτωση, τα δημοσκοπικά ποσοστά δεν θα μείνουν απλά σταθερά, αλλά θα αρχίσουν σταδιακά να αυξάνονται, λόγω των διαρροών από τα άλλα κόμματα.
Είναι σημαντικό να κρατήσουμε πως όλα τα παραπάνω διενεργούνται σε μία συνθήκη που δεν είναι καθόλου ευνοϊκή για τη Νέα Δημοκρατία, η οποία βρίσκεται στη δυσμενέστερη θέση της εδώ και 6 χρόνια. Επιπλέον, ο ανασχηματισμός δημιούργησε περισσότερες φθορές, παρά ευκαιρίες επανάκαμψης.
Τόσο η περίπτωση της 48ωρης παραμονής του Αρίστου Δοξιάδη στο κυβερνητικό σχήμα, όσο και η δυσαρέσκεια για κάποιες τοποθετήσεις του Νίκου Τσάφου, ήταν αρκετές για να επισκιάσουν το όποιο θετικό αποτέλεσμα θα μπορούσε να έχει ο ανασχηματισμός στην επικοινωνιακή εικόνα της κυβέρνησης.