Πώς το νέο σχέδιο για τις πόλεις του μέλλοντος, όπου μέσα σε 15 λεπτά θα έχεις πρόσβαση σε ό,τι χρειαστείς, προκάλεσε από τη μία αισιοδοξία, από την άλλη πυροδότησε μια από τις μεγαλύτερες θεωρίες συνωμοσίας των τελευταίων ετών.
Φανταστείτε ότι στο μέλλον θα ζούμε σε μικρές πράσινες, έξυπνες πόλεις, που μόλις σε 15 λεπτά θα μπορούμε με τα πόδια ή το ποδήλατο να πάμε από το σπίτι στην δουλειά, στο σχολείο, στην αγορά, στο πάρκο αλλά και να καλύψουμε οποιαδήποτε ανάγκη από ιατρική περίθαλψη μέχρι ψυχαγωγία.
Μια πόλη βιώσιμη, με μεγαλύτερη προσβασιμότητα, λιγότερο χρόνο στο αυτοκίνητο, καλύτερη ποιότητα ζωής και λιγότερο άγχος είναι πιο κοντά από ότι νομίζουμε.
Αυτή είναι ιδέα των 15λεπτων πόλεων, ένα project που κερδίζει όλο και μεγαλύτερο έδαφος και αποσκοπεί στο να βελτιώσει την επιβαρυμένη καθημερινότητα των πολιτών που προκαλεί ο σύγχρονος τρόπος ζωής. Έρευνα έδειξε ότι ο μέσος άνθρωπος ξοδεύει καθημερινά 59 λεπτά στο αυτοκίνητό του για να πάει και να επιστρέψει από την δουλειά του. Παράλληλα, τα επιβατικά αυτοκίνητα είναι υπεύθυνα για το 61% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα από τις μεταφορές, επιβαρύνοντας και το κλίμα αλλά και την υγεία μας.
Το πολεοδομικό εγχείρημα των μικρών πόλεων αποδίδεται στον Carlos Moreno, τον επιστήμονα και καθηγητή του Πανεπιστημίου της Σορβόννης, που εισήγαγε την έννοια της πόλης του τετάρτου όταν διαπίστωσε πως στην γενέτειρά του, το Παρίσι, δεν έχουν όλα τα άτομα πρόσβαση στις ίδιες ανέσεις. «Ο ρυθμός της πόλης πρέπει να ακολουθεί τους ανθρώπους, όχι τα αυτοκίνητα» είπε σε ομιλία του στο TEDx το 2020.
Σήμερα οι 15 λεπτές πόλεις αποτελούν στόχο των C40 Cities, του Παγκοσμίου Δικτύου Πόλεων για την Κλιματική Αλλαγή, ενώ ανάμεσα σε αυτές βρίσκεται και η Αθήνα. «Οι άνθρωποι και οι ανάγκες τους είναι για εμάς πάντα προτεραιότητα στον σχεδιασμό όλων των αστικών αναπλάσεων», δήλωσε τον Φεβρουάριο ο δήμαρχος Αθηναίων, Χάρης Δούκας, σε συνάντησή του με τον Γαλλοκολομβιανό ερευνητή.
Ηλεκτρικό ρεύμα από πράσινη ενέργεια, ανάλυση της ποιότητας του αέρα, συστήματα γρήγορης ανίχνευσης πυρκαγιάς, ανακύκλωση απορριμμάτων, και φυσικά ευκολία στην μετακίνηση είναι μερικά μόνο από τα όσα θα προσφέρει η μικρή αυτή πόλη. Eφαρμόζεται ήδη σε 16 πόλεις του κόσμου, μεταξύ των οποίων το Παρίσι, η Βαρκελώνη και η Σαγκάη, ενώ όλο και περισσότερες πόλεις διεθνώς τις έχουν βάλει στόχο για το άμεσο μέλλον.
Πώς όμως μια ιδέα που αποσκοπεί στην βιώσιμη ανάπτυξη και τελικά στην βελτίωση της ποιότητάς της ζωής μας μάζεψε πολέμιους και πυροδότησε μια από τις μεγαλύτερες θεωρίες συνωμοσίας των τελευταίων ετών;
«Οι κάτοικοι θα χρειάζονται άδεια για να βγουν από την περιοχή τους» λέει σε ένα διαγραμμένο πλέον βίντεο, η Katie Hopkins, μια πολιτική σχολιάστρια γνωστή για την ακροδεξιά της ρητορική, με πολλούς ακόμα χρήστες να κάνουν συσχετισμούς με στρατόπεδα συγκέντρωσης και επεισόδια του Black Μirror. Στην περαιτέρω διαιώνιση της συγκεκριμένης δυστοπικής θεωρίας συνέβαλε και ο Καναδός ψυχολόγος και αγαπημένος των ακροδεξιών, Jordan Peterson, ο οποίος με ένα tweet, μίλησε για «τυραννικούς γραφειοκράτες» που αποφασίζουν για το πού επιτρέπεται να οδηγείς.
Στην πραγματικότητα, πίσω από την συγκεκριμένη θεωρία συνωμοσίας βρίσκεται μια μίξη τεσσάρων διαφορετικών πραγμάτων. Ανακατεύτηκαν τα lockdowns κατά την περίοδο της πανδημίας, το σύστημα επιτήρησης της Κίνας, η νέα πολιτική μείωσης του κυκλοφοριακού χάους της Οξφόρδης, με τις 15λεπτες πόλεις και τελικά βγήκε ένα σενάριο ταινίας που όμως δεν αποτελεί ένα ρεαλιστικό πλάνο. Παρόλο που η Κίνα φημίζεται για τους αμφιλεγόμενους τρόπους επιτήρησης, και πράγματι σε κάποιες περιοχές η είσοδος και η έξοδος γίνεται μόνο με αναγνώριση προσώπου, δεν σχετίζεται με κανέναν τρόπο με τις 15λεπτες πόλεις του Moreno.
The idea that neighborhoods should be walkable is lovely. The idea that idiot tyrannical bureaucrats can decide by fiat where you're "allowed" to drive is perhaps the worst imaginable perversion of that idea–and, make no mistake, it's part of a well-documented plan. https://t.co/QRrjVF615q
— Dr Jordan B Peterson (@jordanbpeterson) December 31, 2022
Την ίδια ώρα, στην Οξφόρδη τοποθετήθηκαν φίλτρα περιορισμού του κυκλοφοριακού με κάμερες που στέλνουν πρόστιμα στους οδηγούς εάν περάσουν από 6 συγκεκριμένους δρόμους. Σε αντίθεση με όσα λέγονται, το μέτρο δεν αποσκοπεί στην απαγόρευση της κυκλοφορίας, αλλά στο να επιλέγουν οι οδηγοί διαφορετικούς δρόμους κατά τις ώρες αιχμής. Φυσικά, η απαγόρευση κυκλοφορίας κατά την περίοδο της πανδημίας για κάποιους ήταν απλώς η αρχή για μελλοντικά «κλιματικά», όπως λένε, lockdowns.
Ο αφιλτράριστος συνδυασμός διαφορετικών καταστάσεων αλλά και η ευκολία με την οποία διαδίδεται κάτι ψευδές σήμερα, βρίσκονται πίσω από τον διαδικτυακό πανικό. Οι ειδικοί διαβεβαιώνουν πως δεν θα απαγορεύεται σε κανέναν πολίτη να αποχωρεί από την γειτονιά του.
Αυτό που ανησυχεί και ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα αφορά στην πιθανή αύξηση της ταξικής ανισότητας, αφού υπάρχει κίνδυνος εκείνοι με τα χαμηλότερα εισοδήματα να μην μπορούν να επωφεληθούν από τις πόλεις του τετάρτου. Στην Ελλάδα, η λεγόμενη «Μικρή Αθήνα» που αναμένεται να είναι έτοιμη μέχρι το 2026 στο Ελληνικό, έχει ήδη βγάλει στην δημοσιότητα τις τιμές των διαμερισμάτων που σε καμία περίπτωση δεν είναι προσιτές στον μέσο κάτοικο της χώρας με τον μισθό των 800 ευρώ.
Παράλληλα, είναι κάπως ειρωνικό να μιλάμε για πράσινη ανάπτυξη και δημιουργία πόλεων με πρόσβαση σε πάρκα, την ίδια στιγμή που παρά τις αντιδράσεις των πολιτών, κόβονται δέντρα για να γίνουν σταθμοί του μετρό, και φυσικά την ώρα που καίγεται η μισή Ελλάδα. Σε άλλες χώρες, οι 15λεπτες πόλεις ενδέχεται όντως να βελτιώσουν την ζωή των πολιτών.
Εδώ, έχουμε πολύ δρόμο ακόμα.