Το κυβερνητικό σχέδιο στο οποίο θα βασιστεί η πολιτική γραμμή της δεύτερης θητείας του Donald Trump έχει ήδη αρχίσει να εφαρμόζεται σε ορισμένες πολιτείες. Το πρώτο θύμα, όπως σε όλες τις ολοκληρωτικές ατζέντες, είναι τα βιβλία.
Τι είναι το Project 2025 και γιατί ανησυχεί τους αμερικανούς πολίτες;
Το κυβερνητικό σχέδιο που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 2022 από το συντηρητικό think tank “The Heritage Foundation” στοχεύει στην προώθηση συντηρητικών και δεξιών πολιτικών. Έχει τις ιδεολογικές του βάσεις στη σειρά βιβλίων Mandate for Leadership, που δημοσιεύθηκε το 1981, και ουσιαστικά οι συστάσεις του αγγίζουν σχεδόν κάθε πτυχή της εκτελεστικής εξουσίας, συμπεριλαμβανομένων των εκτελεστικών τμημάτων, των πολιτικών και του προσωπικού. Ειδικότερα, στον τομέα της εκπαίδευσης, το σχέδιο υποστηρίζει λιγότερη ομοσπονδιακή παρέμβαση, όπως η διαγραφή του Υπουργείου Παιδείας, και περισσότερη υποστήριξη για πολιτικές «επιλογής σχολείου», όπως τα κουπόνια για ιδιωτικά σχολεία.
Λογοκρισία βιβλίων και φωνών
Ένας από τους κύριους στόχους αυτού του σχεδίου εκπαίδευσης είναι η λογοκρισία. Οι προτάσεις του Project 2025 θα λογοκρίνουν τα υπάρχοντα ακαδημαϊκά προγράμματα σπουδών, θα επιβάλλουν απαγορεύσεις βιβλίων και θα περιορίζουν τις φωνές των εκπαιδευτικών. Μέσα στον βαθύτατο συντηρητισμό του, το Σχέδιο προτείνει την επέκταση της απαγόρευσης βιβλίων στα σχολεία και την ποινικοποίηση των βιβλιοθηκονόμων που επιτρέπουν στους μαθητές να επιλέγουν και να διαβάζουν τα απαγορευμένα βιβλία.
Η σύσταση που μοιάζει βγαλμένη από κάποιο κεφάλαιο του δυστοπικού μυθιστορήματος 1984 του George Orwell έχει ήδη εφαρμοστεί στο πρώτο μέρος της. Περισσότερα από 10.000 βιβλία απαγορεύτηκαν στα δημόσια σχολεία των ΗΠΑ από το 2023 έως το 2024, σημειώνοντας μια κατακόρυφη αύξηση σε σχέση με το προηγούμενο έτος, καθώς οι πολιτείες υπό την ηγεσία των Ρεπουμπλικανών κυβερνητών ψηφίζουν νέους νόμους λογοκρισίας.
Η Αμερικανική Ένωση Βιβλιοθηκών ανέφερε ότι ο μεγαλύτερος αριθμός βιβλίων που απαγορεύτηκαν το 2023 αφορούσαν στην Ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά ούτε και τα λογοτεχνικά μυθιστορήματα ξεφεύγουν από τη λογοκρισία. Βιβλία όπως το Η ζωή της Ρόζα Παρκς, το Τραγούδι του Σόλομον, ο Υπέροχος Γκάτσμπυ και η Ιστορία της Θεραπαινίδας βρίσκονται ήδη στη λίστα απαγορεύσεων και έχουν αποσυρθεί από τις βιβλιοθήκες δημόσιων σχολείων σε ορισμένες Πολιτείες. Άλλο ένα στοιχείο και ενδεικτικό της πολεμικής του συγκεκριμένου Σχεδίου είναι, ότι το 40% των απαγορευμένων βιβλίων συνολικά σχετίζονται με ΛΟΑΤΚΙ θεματικές.
Ούτε εκατό χρόνια μετά την Καύση Βιβλίων
Τον Μαίο του 1933, χιλιάδες φοιτητές και μέλη της Χιτλερικής Νεολαίας κατέβηκαν στο κέντρο του Βερολίνου και έκαψαν βιβλία μη Γερμανών, Εβραίων και αντιφρονούντων συγγραφέων, δίνοντας μια πικρή, αν και ασήμαντη σχετικά, γεύση από τον όλεθρο που θα ακολουθούσε. Ούτε εκατό χρόνια αργότερα, στην Αμερική, μετά από μόνο ένα παράπονο, αποσύρονται βιβλία από τα ράφια δημόσιων βιβλιοθηκών και απολύονται βιβλιοθηκονόμοι. Είναι τόσο συντονισμένη η κομματική επίθεση, που σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν απειληθεί βιβλιοθηκονόμοι για την άρνησή τους να αποσύρουν βιβλία και έχουν εξαναγκαστεί σε παραίτηση. Δυστυχώς, με την ηγεσία Τραμπ να αναλαμβάνει σύντομα, το μέλλον προδιαγράφεται ζοφερό και αβέβαιο.
Η μάχη είναι άνιση αλλά πρέπει να δοθεί
Θεσμικά, οργανώσεις και φορείς κάνουν ό,τι μπορούν για να αντικρούσουν αυτόν τον τοξικό πόλεμο ιδεών από τους Ρεπουμπλικανούς. Η Pen America, ένας από τους παλαιότερους και πιο μαχητικούς οργανισμούς για την προώθηση της ελευθερίας της έκφρασης για όλους τους συγγραφείς, ανεξαρτήτως εθνικότητας, φυλής ή θρησκείας, έχει δημιουργήσει καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κόσμου, ενώ παρέχει ένα σημαντικό database με όλα τα απαγορευμένα βιβλία ανά πολιτεία και συνεχή ενημέρωση για τα τρέχοντα περιστατικά λογοκρισίας.
Σε ατομικό επίπεδο, πολλοί συγγραφείς έχουν κινητοποιηθεί μέσω των προσωπικών τους λογαριασμών ενώ το αμερικανικό αναγνωστικό κοινό έχει επίσης δραστηριοποιηθεί, κυρίως μέσω του booktok, δίνοντας και εκείνο έναν μικρό αλλά σημαντικό αγώνα. Δεκάδες βιντεάκια με τα ήδη απαγορευμένα βιβλία και όσα πρόκειται να απαγορευτούν υπό την πλήρη εφαρμογή του Project 2025 κυκλοφορούν στο διαδίκτυο, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για μια μακάβρια πολιτική που δεν θα μείνει μονάχα στον αναγνωστικό χώρο.
Πιάστε τα βιβλία
Οι τρόποι για την καταπολέμηση των απαγορεύσεων που προτείνει η Pen America είναι η επίσημη επιστολή παραπόνων, η οικονομική ενίσχυση οργανισμών που υπερασπίζονται αναγνώστες και συγγραφείς, η αφύπνιση των ψηφοφόρων και φυσικά η αγορά απαγορευμένων βιβλίων. Ο πιο αποτελεσματικός και ριζοσπαστικός τρόπος να απαντήσουμε στη συντηρητικοποίηση των θεσμών είναι να πάμε κόντρα σε αυτούς. Επειδή μιλάμε για την Αμερική, αυτό μπορεί να γίνει και καταναλωτικά.
Τα επόμενα χρόνια θα κρίνουν πολλά, και σε πολλά επίπεδα για το μέλλον του κόσμου. Μπορεί ο κλάδος του βιβλίου να φαντάζει μικρός μπροστά στα διακυβεύματα και τις προκλήσεις που θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα τις ερχόμενες δεκαετίες, όμως αν δεχθούμε την επιβολή περιορισμών στην ελευθερία μας έστω στα μικρά, τίποτα δεν θα εμποδίσει τους έχοντες την εξουσία να προβούν σε αντίστοιχες ενέργειες στα μεγάλα. Κανείς μας δεν θέλει να ξαναζήσει εποχές κώδικα Χέιζ, ούτε και να βιώσει μια δυστοπία σαν αυτή που περιγράφει ο Ρέι Μπράντμπερι στο βιβλίο του, “Φαρενάιτ 451”.