Μαύροι αρχαιολόγοι «βυθίζονται» στον Ατλαντικό Ωκεανό, βλέπουν το υγρό νεκροταφείο των προγόνων τους, εκείνων των ανθρώπων που οι ζωές τους είχαν υποβαθμιστεί σε απλά εμπορεύματα, ενώ στη Μεσόγειο «χτίζεται» σήμερα άλλο ένα υγρό νεκροταφείο που μεγαλώνει τρομακτικά.
«Το νερό είναι ταυτόχρονα πηγή θεραπείας και τόπος τρόμου, λίκνο της ελευθερίας και τόπος ανάπαυσης του θανάτου, προάγγελος καταστροφής και τόπος καταφυγής και ασφάλειας» γράφει η δημοσιογράφος Omnia Saed στο atmos που μίλησε με μαύρες αρχαιολόγους της θάλασσας που ανασκάπτουν ναυάγια από το υπερατλαντικό δουλεμπόριο.
«Όταν ανασκάπτουμε, επισκεπτόμαστε και παρακολουθούμε αυτά τα ναυάγια, δεν νομίζω ότι πολλοί άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι βρισκόμαστε σε ένα νεκροταφείο» λέει η Gabrielle Miller,
δύτρια και θαλάσσια αρχαιολόγος από το Slave Wrecks Project, το οποίο αποτελεί ένα εγχείρημα του Ιδρύματος Smithsonian να μελετήσει το παγκόσμιο δουλεμπόριο με την ανασκαφή βυθισμένων δουλεμπορικών πλοίων.
Η Gabrielle Miller, η 31χρονη δύτρια και θαλάσσια αρχαιολόγος, σχολιάζει: «Ως μελετήτρια που ασχολείται με αυτό το έργο και ως μία από τους ελάχιστους μαύρους αρχαιολόγους στον κόσμο –ιδιαίτερα όσοι από εμάς κάνουν καταδύσεις και μελετούν τον Μαύρο Ατλαντικό– δεν μπορώ να σκεφτώ ούτε ένα άτομο από εμάς που να μην μιλάει για το πόσο βαθιά συνδέεται αυτό το έργο με τις δικές μας προγονικές πρακτικές. Πρόκειται για την απόδοση τιμής σε εκείνους που ήρθαν πριν από εμάς και την αναζήτηση δικαιοσύνης για εκείνους των οποίων οι φωνές και οι ιστορίες έχουν υποβαθμιστεί σε απλά εμπορεύματα».
Έχει δημιουργηθεί ένα δίκτυο κοινοτήτων, επιστημόνων και ιδρυμάτων από όλη τη διασπορά, από τη Μοζαμβίκη έως το Σεν Κρουά, όπου μεταξύ άλλων καθοδηγούν και εκπαιδεύουν τις/τους μελλοντικές/ούς θαλάσσιες/ους αρχαιολόγους σε έναν τομέα που παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστος και απρόσιτος.
Τον Ιούνιο που μας πέρασε, η Gabrielle Miller βοήθησε στην καθοδήγηση της Ακαδημίας του Slave Wrecks Project στη Σενεγάλη, όπου οι σπουδαστές βούτηξαν στα ανοικτά της ακτής του νησιού Gorée, που κάποτε ήταν το μεγαλύτερο κέντρο δουλεμπορίου στις αφρικανικές ακτές.
«Οι άνθρωποι πετάγονταν στη θάλασσα σαν σκουπίδια. Πολλοί πέθαναν στο ταξίδι και έγιναν μόνιμο κομμάτι της θάλασσας. Έτσι, όταν κάνουμε ανασκαφές, επισκεπτόμαστε και παρακολουθούμε αυτά τα ναυάγια, δεν νομίζω ότι πολλοί άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι στεκόμαστε σε ένα νεκροταφείο», δήλωσε στο atmos η 31χρονη Miller που φροντίζει αυτά τα νεκροταφεία.
«Αυτά τα υφάσματα, που απορρίπτονται ως σκουπίδια από τις ευρωπαϊκές αγορές και καταλήγουν στον ωκεανό, κυριολεκτικά τυλίγονται γύρω από τα ναυάγια», σημείωσε η ίδια. «Μέρος της φροντίδας του χώρου είναι ο καθαρισμός του».
Η Diana Baird N’Diaye, πρώην ανώτερη επιμελήτρια του Κέντρου Λαϊκής Ζωής και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Smithsonian, συνεργάστηκε με τη Miller στη Σενεγάλη και με τους σπουδαστές/στριες, με στόχο να κατασκευάσει ένα μνημείο για τα ναυάγια, κατασκευασμένο από πλαστικό και υφάσματα που ανασύρθηκαν από το νερό.
Το έργο όλων αυτών των μελετητών αυτών, των δυτών και καλλιτεχνών που έχουν αναλάβει να αποκαλύψουν τις φρικτές πραγματικότητες του υπερατλαντικού δουλεμπορίου είναι ζωτικής σημασίας για την αποτροπή επανάληψης τέτοιων καταστροφών.
Γιατί η ιστορία επαναλαμβάνεται αν δεν μάθουμε από αυτήν, κάτι που βλέπουμε ήδη τα τελευταία χρόνια στη Μεσόγειο που έχει μετατραπεί στον μεγαλύτερο τάφο μεταναστών στον κόσμο.
Πάνω από 30.000 μετανάστ(ρι)ες έχουν πεθάνει ή αγνοηθεί την τελευταία δεκαετία, αριθμός που ολοένα και αυξάνεται.
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο αντιρατσισμός και η αποαποικιοποίηση τίθενται όλο και πιο επιτακτικά. Ο κόμπος στο χτένι όμως δεν έφτασε τώρα. Ούτε χτες. Το χτένι έχει υπερχειλίσει με κόμπους και ανθρώπινες ζωές που χάνονται κάθε δευτερόλεπτο άδικα δίπλα μας εδώ και χρόνια. Κι εμείς απλώς κοιτάμε το δράμα αυτό να συνεχίζεται. Κάποιες λίγες διασωστικές βάρκες κάνουν το σπουδαίο έργο της διάσωσης ανθρώπων.
Δεν αρκεί όμως.
Όσο η Ευρώπη εμμένει πεισματικά και αντιανθρωπιστικά σε ένα κυνικό φρούριο που νοιάζεται μόνο για τους λευκούς, δυτικούς ανθρώπους και αδιαφορεί για οποιαδήποτε άλλη ζωή, τόσο θα μετράμε θύματα στις θάλασσές μας. Ναι, δίπλα στις ακτές μας, στα νησιά που –εμείς έχουμε την τύχη να– κολυμπάμε.
Τα αποικιοκρατούμενα άτομα προσπαθούν να πάρουν πίσω την εξουσία από τους αποικιοκράτες.
Ο ευρωκεντρισμός και η λευκότητα πρέπει να πεθάνουν. Να ζήσουν οι άνθρωποι.
Τα λείψανα όσων υποδουλώθηκαν στο παρελθόν έχουν γίνει μέρος του Ατλαντικού ωκεανού, κομμάτι των θαλασσών αυτού του κόσμου. Η μνημόνευση της ύπαρξής τους είναι ο τρόπος επιβεβαίωσης της ύπαρξής τους και της ανθεκτικότητας αυτών των ανθρώπων, μια απόδειξη της ικανότητάς τους να επιβιώνουν ακόμη και μπροστά σε αφάνταστες αντιξοότητες.
Η Miller αναρωτιέται «Αυτό που πραγματικά με ενδιαφέρει είναι τι ακολουθεί –πώς επιβιώσαμε. Είμαστε ακόμα εδώ, οπότε τι συμβαίνει μετά την καταστροφή;».