Ποια είναι η ιστορία πίσω από τη γραφή και τα βιβλία; Πώς η ανακάλυψη αυτή συνέβαλε στο να γίνουμε περισσότερο «άνθρωποι»;
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η γραφή εφευρέθηκε στο Νότιο Ιράκ πριν από το 3000 π.Χ. Τι συνέβη, όμως, αργότερα; Όποιος ενδιαφέρεται για την απάντηση σε αυτό το ερώτημα, θα βρει το: «How Writing Made Us Human» του Walter Stephens, ένα ευχάριστο και συγκινητικό ανάγνωσμα. Οι πιο λεπτομερείς ενότητες του βιβλίου αφορούν την Αναγέννηση και την Πρώιμη Σύγχρονη περίοδο, όπου η γνώση του συγγραφέα και η ευρεία ενασχόλησή του με τις πηγές είναι αισθητή.
Μια από τις μεγάλες συζητήσεις που διήρκεσαν μέχρι την Αναγέννηση, ήταν για το ποιος επινόησε τη γραφή
Ο Ρωμαίος ιστορικός, Φλάβιος Ιώσηπος (37 μ.Χ. έως 100 μ.Χ.) έδωσε μια εξήγηση για την εφεύρεση της γραφής πριν από τον μεγάλο Βιβλικό κατακλυσμό. Είτε οι μεταγενέστεροι ιστορικοί/ερευνητές την αποδέχτηκαν, είτε δεν την αποδέχτηκαν, η εξήγηση του εμφανίζεται εντυπωσιακά συχνά στις μελέτες της γλώσσας ανά τους αιώνες. Η ιστορία της γραφής δεν είναι απλώς μια καταγραφή τεχνικών καινοτομιών – από τα ιερογλυφικά έως τους υπολογιστές – αλλά κάτι πολύ πιο πλούσιο: Ένα χρονικό της συναισθηματικής ενασχόλησης με τον γραπτό πολιτισμό του οποίου το εύρος δείχνει γιατί οι ανθρωπιστικές επιστήμες είναι ζωτικής σημασίας για την κοινωνία.
Για πέντε χιλιετίες, οι μύθοι και οι θρύλοι παρείχαν συναρπαστικές εξηγήσεις για την προέλευση και τις χρήσεις της γραφής
Αυτές οι ιστορίες ξεχείλισαν από ενθουσιασμό για μυθικές προσωπικότητες, τόσο ανθρώπινες όσο και θεϊκές, και τις περιπέτειές τους με την καταγραφή του λόγου και τη διατήρηση της μνήμης. Οι ιστορίες αφηγούνταν πώς και γιατί ένας αρχαίος Σουμερίος βασιλιάς, σύγχρονος του Γκιλγκαμές, εφηύρε τη σφηνοειδή γραφή ή εναλλακτικά, πώς οι πρώτοι Μεσοποτάμιοι έμαθαν τα πάντα από έναν υβριδικό άνθρωπο-ψάρι. Για αιώνες, οι Εβραίοι και οι Χριστιανοί συζητούσαν αν ο Μωυσής ή ο Θεός έγραψαν για πρώτη φορά τις Δέκα Εντολές. Σε όλη την ιστορία, μερικοί μύθοι γραφής ήταν λογοτεχνικές φαντασιώσεις. Η ιστορία του Πλάτωνα για την Ατλαντίδα υποτίθεται ότι προέκυψε από ένα τεράστιο αιγυπτιακό αρχείο της παγκόσμιας ιστορίας.
Το όραμα του Δάντη για τον Θεό ως ένα άπειρο βιβλίο ενέπνευσε τη φαντασία του Μπόρχες για τον κόσμο ως μια απεριόριστη βιβλιοθήκη, ενώ ο 19ος αιώνας μας κληροδότησε την αποκαλυπτική ιστορία της Mary Shelley για έναν κόσμο που έμεινε με αναρίθμητα βιβλία, αλλά μόνο έναν επιζώντα αναγνώστη. Ο τίτλος: «How Writing Made Us Human» είναι εμπνευσμένος από τον ρόλο που έπαιξε η εκμάθηση ανάγνωσης και γραφής στη χειραφέτηση των σκλαβωμένων ανθρώπων στη Βόρεια Αμερική του 19ου αιώνα. Η απόκτηση δεξιοτήτων ανάγνωσης και γραφής από τον αμερικανικό λαό προώθησε πραγματικά την πρόοδο του ανθρωπισμού.
Έδωσε τη δυνατότητα στους σκλαβωμένους ανθρώπους, που πλέον κέρδισαν την ελευθερία τους, να μοιραστούν τις εμπειρίες τους από αυτή την φρικτή κατάσταση που βίωναν με το αναγνωστικό κοινό. Βασική προϋπόθεση για την κατάργηση της δουλείας ήταν να γνωρίσει το τότε μορφωμένο κοινό τα επιχείρηματα των σκλαβωμένων ανθρώπων.
Σε όλη την ανθρώπινη ιστορία, η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων δεν ήξερε να διαβάζει ή να γράφει
Ωστόσο, ο συγγραφέας χρησιμοποιεί στο βιβλίο το παράδειγμα της δουλείας/σκλαβιάς για να περιγράψει την επίδραση της έλλειψης γνώσης γραφής και ανάγνωσης στη ζωή των «υποδεέστερων» ανθρώπων. Η επίδραση αυτή, γίνεται ακόμα πιο αντιληπτή αν σκεφτεί κανείς το σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισαν η γραφή και η ανάγνωση στη διαμόρφωση και τη δόμηση των περισσότερων ανθρώπινων κοινωνιών.
Σε διάφορες εποχές, η γραφή υπήρξε εργαλείο αντίστασης, αλλά και μέσο κοινωνικού ελέγχου. Αυτές οι πτυχές, όπου η γραφή επηρεάζει πραγματικά (σχεδόν) όλους τους ανθρώπους, δεν διερευνώνται πολύ στο βιβλίο, το οποίο εξετάζει την ιστορική πλευρά και όχι την ανθρωπολογική. Αυτό σημαίνει ότι οι τρέχουσες εθνογραφικές έρευνες για την γραφή και τον γραμματισμό δεν εμπίπτουν στο πεδίο έρευνας και ανάλυσής του.
Το βιβλίο στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη συλλογή και την ανάλυση ενός μεγάλου αριθμού δηλώσεων που λόγιοι και λογοτεχνικοί ανά τους αιώνες έκαναν για τη γραφή
Μια συμπληρωματική προσέγγιση θα ήταν η εργασία με συμπεράσματα, όπως η εξέταση των ορθογραφικών επιλογών και των παραδόσεων. Και θα ήταν χρήσιμο να δούμε περισσότερα για την πρακτική της μετάδοσης μέσω της υπαγόρευσης και της απομνημόνευσης, όπου η γραφή και οι προφορικές παραδόσεις συγχωνεύτηκαν σε μία.
Παρ’ ότι η ανάλυση του βιβλίου είναι κάπως περιορισμένη σε σύγκριση με τη γενικότερη ιστορία της γραφής, ο Stephens, προσφέρει αρκετές σημαντικές πληροφορίες. Όπως για παράδειγμα, την Βιβλιοθήκη της Κωνσταντινούπολης που φέρεται να περιλαμβάνει: «Το έντερο ενός δράκου μήκους είκοσι ποδιών, πάνω στο οποίο είχαν γραφτεί η Ιλιάδα και η Οδύσσεια του Ομήρου με χρυσά γράμματα».
Εκτός από τα πολλά δεδομένα που αναφέρονται στο βιβλίο για τη γραφή, μπορεί να το δει κάποιος και ως μια μελέτη της «δυτικής παράδοσης».