Πιο επίκαιρο από ποτέ, το θέμα των βιασμών επανέρχεται ξανά και ξανά στο προσκήνιο.
Ειδικά τώρα, που όλη η ελληνική κοινωνία έχει συγκλονιστεί από αποτρόπαιες πράξεις βιασμού με πρωταγωνίστρια μια ανήλικη. Κατά γενική ομολογία, έχουν ακουστεί αρκετές φορές κατηγορούμενοι βιαστές (ανηλίκων και μη) να ισχυρίζονται σε δικαστικές υποθέσεις βιασμού ότι το θύμα είχε οργασμό. Αγνοώντας, ότι μπορεί να επρόκειτο για ακούσια διέγερση – που δε συνεπάγεται συναίνεση.
Αυτή είναι μια άποψη που υπάρχει αιώνες τώρα και πολύ συχνά χρησιμοποιείται ως υπερασπιστική γραμμή σε αίθουσες δικαστηρίων: «Αν υπάρξει οργασμός, τότε το ήθελε κι αυτή, άρα δεν υπήρξε βιασμός». Οι συγκεκριμένες απόψεις, που βασίζουν οι παιδοβιαστές τη λογική τους, έχουν πολλές φορές ως αποτέλεσμα πολλά ανήλικα άτομα να μη μπορούν να ξεφύγουν επειδή νιώθουν τύψεις και πιστεύουν ότι όντως το ήθελαν.
Εκτός από τέτοιες υπόθεσεις πρόσφατα, ακούσαμε κι έναν Μητροπολίτη να κάνει δηλώσεις δημόσια περί βιασμού και εγκυμοσύνης, συνδέοντας πάλι τον οργασμό με τη συναίνεση, λέγοντας μεταξύ άλλων: «Δεν κάθεται να βιάζεται μια γυναίκα χωρίς να το θέλει», «Πρέπει να ενεργήσουν και οι δύο για να γίνει σύλληψη». Τα λόγια αυτά δεν είναι απλώς ένα victim-blaming, δεν είναι απλώς ένα: “Τα ‘θελε κι αυτή”. Είναι ό,τι πιο επικίνδυνο μπορεί να ακουστεί γύρω από το τί είναι συναίνεση.
Στην πραγματικότητα, ο Μητροπολίτης εξέφρασε μια πολύ πιο επικίνδυνη θέση: «Αν δεν υπάρχει οργασμός, δε μπορεί να μείνει έγκυος μια γυναίκα». Αν, λοιπόν, θεωρήσουμε ότι η εγκυμοσύνη μπορεί να προέλθει μόνο όταν έχει υπάρξει ευχαρίστηση, τότε θεωρούμε ότι το σεξ ήταν ευχάριστο και συναινετικό. Αν θεωρήσουμε ότι ο οργασμός σημαίνει συναίνεση, τότε δεν υπάρχει βιασμός.
Τι είναι η ακούσια διέγερση;
Η βάση του victim-blaming είναι το γεγονός ότι δε γνωρίζουμε πώς λειτουργούν τα σώματά μας. Ας δούμε, λοιπόν, τι είναι η ανεπιθύμητη/ακούσια διέγερση ή αλλιώς arousal non-concordance (η οποία μπορεί να οδηγήσει σε οργασμό) και πώς αυτή μπορεί να υπάρξει σε ένα βιασμό.
Όπως μας εξηγεί η διδάκτωρ σεξολογίας Emily Nagoski, έρευνες των τελευταίων 30 ετών έχουν αποδείξει ότι η ροή του αίματος στα γεννητικά όργανα μπορεί να αυξηθεί ως απόκριση σε ερεθίσματα που σχετίζονται με το σεξ, ακόμη κι αν αυτά τα ερεθίσματα δεν συνδέονται με την υποκειμενική εμπειρία της επιθυμίας και της προτίμησης/αρέσκειας.
Μπορεί, δηλαδή, ένα άτομο να διεγερθεί, χωρίς να το θέλει. Είναι πιθανό να υπάρξει σεξουαλική διέγερση, χωρίς να υπάρχει επιθυμία. Δεν μπορούμε, λοιπόν, να προβλέψουμε πώς αισθάνεται ένα άτομο για ένα σεξουαλικό ερέθισμα, απλά κοιτάζοντας τη ροή του αίματος στα γεννητικά του όργανα.
Η διέγερση δεν είναι το ίδιο πράγμα με τη συναίνεση
Για παράδειγμα, ένα άτομο με πέος στην εφηβεία μπορεί να έχει στύση, πολύ εύκολα επειδή είδε ένα σεξουαλικό ερέθισμα, όχι απαραίτητα επειδή θέλει να έχει σεξουαλική επαφή με αυτό. Αντίστοιχα, ένα άτομο με κόλπο μπορεί να επιθυμεί και να θέλει να κάνει σεξ, όμως ο κόλπος να μην είναι υγρός και έτοιμος για να γίνει διείσδυση. Αλλά και το αντίστροφο, ένας κόλπος μπορεί να είναι υγρός και να φαίνεται ότι είναι έτοιμος να κάνει σεξ, όμως το άτομο να μη θέλει, να μην επιθυμεί και να μη συναινεί.
Η συμπεριφορά των γεννητικών οργάνων δεν προβλέπει απαραίτητα την υποκειμενική εμπειρία της προτίμησης/αρεσκείας και της επιθυμίας. Σε κάθε περίπτωση, λοιπόν, πρέπει να ακούμε τα λόγια του ατόμου και να ρωτάμε (χωρίς να υποθέτουμε) αν θέλει να έρθει σε σεξουαλική επαφή.
Η διέγερση δεν είναι το ίδιο πράγμα με την ευχαρίστηση
Η διέγερση (σωματική απόκριση), η ευχαρίστηση (πραγματική υποκειμενική απόλαυση), η επιθυμία (η πράξη του να θέλεις κάτι) και η συναίνεση (δηλώνω ναι ή όχι) είναι όλα αλληλοκαλυπτόμενοι, αλλά εντελώς διαφορετικοί όροι. Ο μόνος πραγματικός τρόπος για να διακρίνει κανείς εάν κάποιο άτομο απολαμβάνει ή όχι και συναινεί, είναι η συνεχής και ενθουσιώδης λεκτική επικοινωνία.
Η απόκριση των γεννητικών οργάνων σημαίνει απλώς ότι υπήρξε ένα ερέθισμα που σχετίζεται με το σεξ
Δε σημαίνει ότι το άτομο ήθελε ή του άρεσε και σίγουρα δε σημαίνει ότι είχε συναινέσει.
Ο οργασμός είναι μια αυθόρμητη και φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού, μια ακούσια απελευθέρωση έντασης απέναντι σε σεξουαλικά ερεθίσματα. Σε μια εκδίκαση υπόθεσης βιασμού, όμως, η υπεράσπιση του δράστη θα φροντίσει να μάθουμε για αυτούς τους οργασμούς, διότι θεωρεί ότι μπορούν να ερμηνευτούν ως συναίνεση, ακόμα κι αν το θύμα είναι ανήλικο, ακόμα κι αν κακοποιήθηκε από άτομο της οικογένειάς του.
Είναι απαραίτητο, λοιπόν, όλες και όλοι να κατανοήσουμε τι ακριβώς σημαίνει “ακούσια διέγερση”, ειδικότερα όμως, οι δικαστές που εκδικάζουν τέτοιες δίκες, οι αστυνόμοι που δέχονται καταγγελίες, οι έφηβοι που εξερευνούν το σεξ, οι γυναίκες που μπερδεμένες υπέμεναν σεξουαλική πράξη, οι επιζώσες που βιώνουν ενοχές.
Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι: Τα γεννητικά μου όργανα δε σου λένε τι θέλω ή τι μου αρέσει. Εγώ θα σου πω.
Γιατί, όμως, αυτός ο ισχυρισμός υποστηρίζεται κυρίως από άντρες; “Φταίει η πατριαρχία. Είναι πολύ βολικό για τους άνδρες που τους αρέσει να βάζουν το πέος τους μέσα στους κόλπους, να δηλώσουν ότι δεν είναι δυνατόν το πέος τους να είναι ανεπιθύμητο, ανεξάρτητα από το τι έχει να πει ο άνθρωπος που συνδέεται με αυτόν τον κόλπο”, λέει η Nagowski.
Πολλά άτομα που έχουν επιβιώσει από σεξουαλική βία αισθάνονται ντροπή και νομίζουν ότι είναι ένοχα επειδή τα σώματά τους ανταποκρίθηκαν σε σεξουαλικά ερεθίσματα. Συχνά γίνεται victim-blaming, χρησιμοποιώντας φράσεις όπως: «Μα τον φλέρταρε όλη νύχτα», «Φαινόταν ότι τον γούσταρε, πώς μπορεί να μην ήταν συναινετικό;» Η απάντηση είναι ότι τα γεννητικά μας όργανα δε μπορούν να δώσουν συναίνεση, εμείς μόνο μπορούμε. Η συναίνεση είναι μια συνεχόμενη λεκτική και σωματική επικοινωνία.
Είναι καιρός πια να μάθουμε τι σημαίνει ακούσια διέγερση και να καταλάβουμε ότι είναι μύθος ότι διέγερση σημαίνει συναίνεση. Το σημαντικότερο απ’ όλα είναι ότι αν το θύμα ενός βιασμού είχε σεξουαλική διέγερση, αυτό σε καμία περίπτωση δε σημαίνει ότι υπήρξε κάποιου είδους συναίνεση.
Χρήσιμη ομιλία της Emily Nagoski στο TED.