Ποια είναι η κατάσταση της ελευθεροτυπίας στον κόσμο και στην Ελλάδα σήμερα; Ποιός ο αντίκτυπος στην δημοκρατία και το κράτος δικαίου;
«Η ελευθερία του Τύπου, αν σημαίνει κάτι, αυτό είναι η ελευθερία της άσκησης κριτικής και εναντίωσης», είχε γράψει ο George Orwell στο The Prevention of Literature, πίσω στο 1946. Πάνω από μισό αιώνα μετά, φτάνοντας στο σήμερα, η ελευθεροτυπία αποτελεί ακόμη κρίσιμο διακύβευμα.
Στην πλατφόρμα των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα, για παράδειγμα, μπορεί κανείς να δει σε πραγματικό χρόνο τις δολοφονίες και συλλήψεις δημοσιογράφων. Μέσα στο 2023, σε μία μόλις χρονιά, δολοφονήθηκαν 47 δημοσιογράφοι και δύο εργαζόμενοι στα media, ενώ τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές 514 άνθρωποι που τελούν το λειτούργημα του δημοσιογράφου είναι υπό κράτηση.
Η πιο τρανταχτή υπόθεση δολοφονίας δημοσιογράφου –και άρα έσχατης μορφής φίμωσης του Τύπου– η οποία έχει πάρει διεθνείς διαστάσεις είναι αυτή της Daphne Caruana Galizia στη Μάλτα. 6 χρόνια από τη δολοφονία της ερευνήτριας δημοσιογράφου Daphne Caruana Galizia και τα προβλήματα παραμένουν. Η Caruana Galizia δολοφονήθηκε το 2017 εξαιτίας της έρευνάς της για τα Panama Papers.
Δεν είναι όμως η μόνη. Θυμίζουμε χαρακτηριστικά τις δολοφονίες του Ján Kuciak και της συντρόφου του Martina Kušnírová στη Σλοβακία, της Viktoria Marinova στη Βουλγαρία, του Γιώργου Καραϊβάζ στην Ελλάδα και του Peter R. de Vries στην Ολλανδία, ενώ στην Παλαιστίνη έχουν σκοτωθεί τουλάχιστον 79 δημοσιογράφοι και εργαζόμενοι στα MME από τις 7 Οκτωβρίου, σύμφωνα με στοιχεία της Επιτροπής για την Προστασία των Δημοσιογράφων (CPJ).
More journalists have been killed in the first 10 weeks of the Israel-Gaza war than have ever been killed in a single country over an entire year, according to a new analysis released today by the CPJ.
— Committee to Protect Journalists (@pressfreedom) December 21, 2023
Read more:https://t.co/CRK9JlIglq
[ 1/8] pic.twitter.com/LDa7aeStdT
Έχουμε και στην Ελλάδα δολοφονίες δημοσιογράφων και ανείπωτα σκάνδαλα
Αναντίρρητα, η ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση. Η χώρα βρίσκεται στην τελευταία θέση στην ελευθερία του Τύπου στην ΕΕ και στον «πάτο» των Βαλκανίων, σύμφωνα με το World Press Freedom Index για το 2023 των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα.
Επιπλέον, η Ελλάδα θεωρείται χώρα «υψηλού κινδύνου», όπως αποκαλύπτει έκθεση της Κομισιόν, ενώ ήρθαν κλιμάκια από την ΕΕ για να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου.
Αρχικά, το Σκάνδαλο των Υποκλοπών, που όμοιό του δεν υπάρχει στην Ευρώπη, επηρέασε αδιαμφισβήτητα όχι μόνο τα στατιστικά, αλλά και το ίδιο το έργο των δημοσιογράφων. «Εφόσον οι αρχές ήταν αυτές που παρακολουθούσαν τους δημοσιογράφους, οι τελευταίοι δεν μπορούν να νιώσουν ασφαλείς ούτε για τους εαυτούς τους, ούτε για τις πηγές τους. Μάλιστα, το μέγεθος αυτού του Σκανδάλου Υποκλοπών δεν μπορεί να εξισωθεί με κανένα άλλο παρόμοιο σκάνδαλο στην ΕΕ. Είδαμε ελάχιστες νομοθετικές ενέργειες και δεν αρκούν», τόνισε ο Pavol Szalai, επικεφαλής των Reporters Without Borders, σχετικά με την ανελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα σε πρόσφατη επίσκεψή του στην Αθήνα, μαζί με κλιμάκιο διεθνών δημοσιογραφικών οργανώσεων.
#Greece: All is not well for press freedom in the birthplace of democracy. In this analysis for @TheBJReview, IPI's @Jamie_Wiseman_ examines the recent erosion of #mediafreedom & the impact of measures taken by government to stem the tide of attacks.https://t.co/V9OvdxkQme
— IPI – The Global Network for Independent Media (@globalfreemedia) January 10, 2024
Η χειρότερη και πιο βίαιη μορφή λογοκρισίας του Τύπου είναι η δολοφονία δημοσιογράφου και η Ελλάδα δεν είναι από τις χώρες που αποτελούν εξαίρεση. Έχουν παρέλθει σχεδόν 1.000 μέρες από την ανεξιχνίαστη δολοφονία του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ. Ο Καραϊβάζ δολοφονήθηκε μέρα-μεσημέρι, με δέκα σφαίρες, κάτω από το σπίτι του.
Η Jasmijn de Zeeuw από το Free Press Unlimited σχολιάζει: «Η ατιμωρησία των εγκλημάτων κατά δημοσιογράφων συνεπάγεται φίμωση. Ακόμη και οι μη θανατηφόρες επιθέσεις κατά των δημοσιογράφων δεν τιμωρούνται ποτέ. Οι έρευνες παραμένουν ανοιχτές και δεν καταδικάζεται κανείς».
For the second year in a row, Greece came last among European Union countries in Reporters Without Borders’ 2023 World Press Freedom Index. https://t.co/b2KWT5E7e4 pic.twitter.com/OMcSwqULsm
— Human Rights Watch (@hrw) May 5, 2023
Επιπλέον, τα SLAPPs (Strategic Lawsuit Against Public Participation), δηλαδή οι στρατηγικές αγωγές με στόχο το πάγωμα του δημόσιου λόγου, έχουν έρθει και στην Ελλάδα, με πλείστους δημοσιογράφους να γίνονται στόχοι τέτοιων αγωγών, γιατί σε κάποιες μεγάλες εταιρείες ή πολιτικά πρόσωπα δεν «άρεσαν» τα ρεπορτάζ τους.
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, σε καθημερινό επίπεδο πολλές φορές βλέπουμε τη λογοκρισία και την περίπτωση οι δημοσιογράφοι να μην μπορούν να δημοσιεύσουν αυτό που θέλουν, διότι κινδυνεύουν να χάσουν τη δουλειά τους.
Ο δημοσιογράφος Άρης Χατζηστεφάνου στο τελευταίο του βιβλίο με τίτλο «Προπαγάνδα και Παραπληροφόρηση: Πώς τις εντοπίζουμε», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος, παρουσιάζει έναν πρακτικό οδηγό που βοηθά στον εντοπισμό τεχνικών παραπληροφόρησης και προπαγάνδας στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στα social media αλλά και στον καθημερινό λόγο πολιτικών, διαφημιστών και συμβούλων επικοινωνίας.
Η καταδίκη Assange σημαίνει ισόβια και στην ελεύθερη δημοσιογραφία
Ο ιδρυτής των Wikileaks, Julian Assange, αντιμετωπίζει ποινή κάθειρξης 175 ετών στις ΗΠΑ για «κατασκοπεία», εξαιτίας της δημοσιοποίησης 700.000 και πλέον εμπιστευτικών και απορρήτων αμερικανικών διπλωματικών και στρατιωτικών εγγράφων. Τα έγγραφα αυτά αφορούν κυρίως για τους αμερικανικούς πολέμους στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν και τα εγκλήματα πολέμου και κατά της ανθρωπότητας που διέπραξαν εκεί οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους.
Αν μπορούν να καταδικάσουν ισοβίως τον Assange, ο οποίος είναι πολιτικός κρατούμενος σε δυτικό, δημοκρατικό κράτος, επειδή δημοσίευσε έγγραφα για το δημόσιο συμφέρον, τότε μπορούν να κάνουν το ίδιο με οποιονδήποτε δημοσιογράφο.
Ύστερα από 7 χρόνια στην πρεσβεία του Ισημερινού στο Λονδίνο, ο Assange, μετά τη σύλληψή του από τη βρετανική αστυνομία το 2019, είναι έγκλειστος στη φυλακή υψίστης ασφαλείας Belmarsh και αναμένει την κατάληξη της έφεσής του εναντίον της απόφασης της βρετανικής κυβέρνησης να προχωρήσει στην έκδοσή του.
Day X is here: the last chance in the British courts to stop Julian Assange’s extradition
— Free Assange – #FreeAssange (@FreeAssangeNews) December 21, 2023
Protest to defend a free press.
Tuesday 20 February and Wednesday 21 February
Time: 8.30am
Place: Royal Courts of Justice, the Strand, London WC2A 2LL (nearest tubes Holborn and Temple)… pic.twitter.com/CtDXV0Zp1G
Οι «Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα», μια από τις πολλές δημοσιογραφικές οργανώσεις που αγωνίζονται για τον Assange, δήλωσε ότι είναι «παράλογο» το γεγονός ότι ένας μόνο δικαστής μπορεί να λάβει μια απόφαση που θα μπορούσε να καταδικάσει έναν παγκοσμίου φήμης δημοσιογράφο-καταδότη σε ισόβια φυλάκιση.
«Το ιστορικό βάρος αυτού που θα συμβεί στη συνέχεια δεν μπορεί να τονιστεί αρκετά –είναι καιρός να σταματήσει η ανελέητη στοχοποίηση του Assange και να δράσουμε αντ’ αυτού για την προστασία της δημοσιογραφίας και της ελευθερίας του Τύπου», αναφέρεται στην ανακοίνωση της οργάνωσης.
Η πρώτη απόφαση έκδοσής του στις ΗΠΑ είχε ανακοπεί «λόγω της κακής κατάστασης της υγείας του Julian και όχι λόγω των νομικών προϋποθέσεων. Το πιο πιθανό, αν εκδοθεί, είναι να αυτοκτονήσει», είχε ισχυριστεί η σύζυγός του Stella Assange όταν είχε επισκεφτεί την Αθήνα. Σύσσωμος ο δημοσιογραφικός κόσμος και οι οργανώσεις για την ελευθερία του Τύπου ζητούν να «απελευθερωθεί» ο Julian Assange και οι ΗΠΑ «να βάλουν τέλος στις δικαστικές διώξεις».
Για να μπορούμε να καυχιόμαστε για το κράτος δικαίου, οφείλουμε να προστατεύουμε την ελεύθερη και ανεξάρτητη δημοσιογραφία και δημοσιοποίηση δεδομένων και να καταδικάζονται άμεσα και χωρίς καθυστερήσεις όλες οι προσπάθειες φίμωσης της φωνής των δημοσιογράφων και όσων μιλούν για το δημόσιο συμφέρον.
Απλά, λιτά και διάφανα.