Είναι 6:00-7:00 το πρωί. Ξυπνάς, ενοχλημέν@ από τον ήχο του ξυπνητηριού, γνωρίζοντας ότι το μόνο πράγμα που θες να κάνεις, είναι να επιστρέψεις στον κόσμο των ονείρων –ή τουλάχιστον να χουζουρέψεις λίγο ακόμη στο κρεβάτι.
Δυστυχώς, όμως, γνωρίζεις ότι αυτό δεν είναι εφικτό και ξεκινάς την μέρα σου όσο πιο γρήγορα γίνεται, γιατί πρέπει να περάσεις μέσα από το ατελείωτο μποτιλιάρισμα που δημιουργούν τα οχήματα των υπόλοιπων εργαζόμενων.
Γεμάτ@ άγχος και μέσα σε ασφυκτική πίεση χρόνου, προσπαθείς να φτάσεις στο χώρο εργασίας σου για ακόμη μια μεγάλη μέρα, γεμάτη ρουτίνα και απογοήτευση. Λογικά, οι περισσότεροι από εσάς θα βρίσκεται κάποιο κοινό στοιχείο με τη δική σας καθημερινότητα. Εύλογα. Τι εστί καπιταλισμός, λοιπόν; Και πόσο μεγάλη ταπείνωση κρύβει;
Καπιταλισμός από… κούνια
Από μικρή ηλικία μας έχει μπει στο υποσυνείδητο από το σχολείο, το σπίτι ή την τηλεόραση και το διαδίκτυο ότι για να προχωρήσει κάποιος στη ζωή, πρέπει να σπουδάσει, να βρει μια καλή δουλειά και να “φτιάξει” το μέλλον του. Αυτό είναι κατάλοιπο των δεκάδων κατηχήσεων, που έχουμε άμεσα ή έμμεσα αφομοιώσει τι εστί καπιταλισμός. Ως αποτέλεσμα, νιώθουμε καθημερινά ταπεινωμένοι, ενώ μας γεννιέται η ανάγκη να ξεφύγουμε από αυτό το αδιέξοδο που μας καταπίνει.
Από δουλειές σαν barista σε café ή σερβιτόρ@ σε οποιοδήποτε εστιατόριο, όλοι ζωγραφίζουμε ένα χαμόγελο στο πρόσωπό μας και φερόμαστε ευγενικά σε ανθρώπους που μπορεί να μας βρίσουν ή να μας χειριστούν σαν κατώτερους τους – συμπεριφορές που δεχόμαστε παθητικά, γιατί “ο πελάτης έχει πάντα δίκιο” και επειδή ενδέχεται να αποκομίσουμε κάποιο μικρό φιλοδώρημα.
Και γενικώς, τα φιλοδωρήματα μας είναι άκρως απαραίτητα, αφού συνήθως με το ζόρι τα βγάζουμε πέρα με τα ψίχουλα που μας πληρώνει ο εργοδότης. Ακόμη και σε δουλειές γραφείου, πάλι πρέπει να δείχνεις χαρούμενος, καθώς οποιοδήποτε άλλο αίσθημα συνδέεται με μη αποδοτικούς εργαζομένους, με αποτέλεσμα να σε παίρνουν “με κακό μάτι”.
Καθημερινά, λοιπόν, προβάλλουμε ψεύτικη εκδοχή του εαυτού μας για… τα λεφτά. Όχι ότι είναι δικό μας το φταίξιμο. Απλώς, πρέπει να επιβιώσουμε κάπως.
Το προσωπείο της επιβίωσης
Το χειρότερο από όλα, όμως, είναι ότι πολλές φορές αυτός ο ψεύτικος χαρακτήρας εισβάλλει και στην καθημερινότητά μας. Σαν ένας κουρασμένος barista, μπορώ να σας πω εκατοντάδες συζητήσεις με συναδέλφους μου, που έχουμε δει τη δουλειά μας να μας επηρεάζει σε στιγμές εκτός εργασίας.
Από το να πιάνεις τον εαυτό σου να απαντάει στα τηλέφωνα με τη “φωνή της δουλειάς” όπως την αποκαλούμε, μέχρι να αποφεύγεις άλλα café –ή οποιοδήποτε μέρος που σου θυμίζει τον τόπο εργασίας σου– αποδεικνύει πόσο μπορεί κάποιος να αποκτήσει σοβαρότατα ψυχολογικά προβλήματα από μια δουλειά.
Μάλιστα, πολλές φορές, δενόμαστε με τους συναδέλφους μας –όχι απαραίτητα λόγω του ότι τα βρίσκουμε–αλλά επειδή αντιλαμβανόμαστε πώς είναι να πηγαίνεις στη δουλειά σου με την ψυχολογία στα τάρταρα.
Υπερφόρτωση, αισχροκέρδεια και ζάναξ
Σε κάθε επιχείρηση, απ’ το πιο μικρό café, μέχρι την πιο μεγάλη βιομηχανία αξίας εκατομμυρίων, πρώτα έρχεται η παραγωγικότητα και πολύ αργότερα ακολουθεί το θετικό πνεύμα και η ικανοποίηση των υπαλλήλων. Από την πρώτη κιόλας συνέντευξη για μια θέση εργασίας, μας συμβουλεύουν να μη δείξουμε κάτι εκτός του “φυσιολογικού”, γιατί δεν αρέσει στους εργοδότες.
Και μην ξεχνάμε τις περικοπές των μισθών –που την τελευταία δεκαετία έχουν μαστίσει όλη την υφήλιο– με του εργοδότες να ψάχνουν διαρκώς τρόπους να κάνουν περικοπές, προχωρώντας πολύ συχνά σε απολύσεις. Από την άλλη, αυτό οδηγεί τους εναπομείναντες υπαλλήλους να υφίστανται υπερφόρτωση, αναλαμβάνοντας και επιπλέον αρμοδιότητες πρώην συναδέλφων τους.
Τότε, η ζωή τους γίνεται ακόμη πιο δύσκολη, αφού αδυνατούν να αποχωρήσουν οικειοθελώς από τη δουλειά τους, γιατί δε θα μπορούν να πληρώσουν ούτε το νοίκι τους. Συνεπώς, στο τέλος της ημέρας, οι υπάλληλοι δεν αντιμετωπίζονται ως ανθρώπινα όντα από τους εργοδότες τους, αλλά έχουν αντικατασταθεί από αριθμούς αποδοτικότητας και χρήματα.
Όσο η δουλειά βγαίνει, ο εργοδότης δε θα ασχοληθεί με το αν είναι υπερβολικός ο φόρτος εργασίας, εξαντλώντας τους εργαζόμενους, με αποτέλεσμα πολλά τμήματα μιας εταιρείας να καταλήγουν με ανεπαρκές προσωπικό.
Τι να την κάνεις την προσωπικότητα;
Η ταπείνωση του να εργάζεσαι στον καπιταλισμό είναι μεγάλη. Κάθε μέρα αναγκαζόμαστε να ζούμε ψυχοφθόρες καταστάσεις για μισθούς πείνας μέσα σ’ ένα σύστημα, που ως επί το πλείστον ευνοεί όσους έχουν το μεγάλο κεφάλαιο. Ο κάθε εργαζόμενος αναγκάζεται να κλειδώσει την προσωπικότητά του έξω από το χώρο εργασίας και να ενοποιηθεί με τη μάζα, χάνοντας στην πορεία τη δημιουργικότητά του. Ιδού, λοιπόν, ο καπιταλισμός!