Λένε πως το 2024 είναι η καλύτερη στιγμή στην ιστορία για να είσαι ζωντανός/η. To προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί χάρη στην ιατρική πρόοδο, περισσότερα άτομα από ποτέ έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση κ.ά. Αν όλα πάνε προς το καλύτερο, γιατί δεν το νιώθουμε καθόλου;
Ανοίγεις την τηλεόραση και ακούς καθημερινά για μία νέα δολοφονία, για πυρκαγιές που εξαφανίζουν κάθε ίχνος πρασίνου, για υψηλές άνευ προηγουμένου θερμοκρασίες που αναμένεται να γίνουν όλο και συχνότερες τα επόμενα χρόνια λόγω της κλιματικής αλλαγής, για αυξήσεις τιμών που καθιστούν πολλά άτομα ανίκανα να αγοράσουν τα βασικά ενώ ακόμα δεν έχουμε συνέλθει από την πανδημία που στοίχισε την ζωή σε 7 εκατομμύρια ανθρώπους.
Την ίδια ώρα, Bill Gates, Warren Buffet, Elon Musk κ.ά. λένε ότι βρισκόμαστε στην καλύτερη στιγμή που έχει υπάρξει ποτέ στην ανθρωπότητα για να ζήσει ένας άνθρωπος. Τελικά, τι από τα δύο ισχύει;
Η απαισιοδοξία και η εξιδανίκευση του παρελθόντος είναι αναπόσπαστα κομμάτια του να μεγαλώνεις και, όπως έχει δείξει η ιστορία, κάθε γενιά θεωρεί πως οι γενιές μετά από αυτήν είναι καταδικασμένες. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε ακούσει ανθρώπους μεγαλύτερης –συνήθως– ηλικίας να λένε πως χάρη στα νέα παιδιά, όλα πάνε προς το χειρότερο.
Σήμερα, οι boomers κατηγορούν τους Millennials και τους Gen Z για τεμπελιά και για το ότι είναι κακομαθημένοι, ενώ τα ίδια άκουγαν οι boomers από την GI (The Greatest Generation) και την Σιωπηλή Γενιά και πάει λέγοντας. «Kids these days» (Τα παιδιά σήμερα) ονομάζεται η μεροληψία που διακατέχει κάθε γενιά καθώς μεγαλώνει, έχει ψυχολογική εξήγηση και σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Science Advances, αυτή δεν είναι άλλη από το ότι ο άνθρωπος καθώς μεγαλώνει τείνει να ξεχνάει πώς ήταν ο ίδιος σαν παιδί.
Το χάσμα γενεών θα μπορούσε να είναι υπεύθυνο για την εντύπωση πως όλα βαδίζουν προς το χειρότερο. Στον αντίποδα όμως, οι doomers, ένας όρος που πρόσφατα έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, χρησιμοποιείται κυρίως για να περιγράψει τα νέα παιδιά που νιώθουν απελπισία για το μέλλον και αδυναμία να βάλουν το λιθαράκι τους ώστε να βελτιωθεί η ζωή τους και των γύρω τους. Από την δυσκολία να πληρώσουν τους λογαριασμούς, μέχρι τον κίνδυνο για αφανισμό της ανθρωπότητας από την τεχνητή νοημοσύνη και την κλιματική αλλαγή, οι doomers βλέπουν τα χειρότερα να έρχονται.
Η ζωή είναι καλύτερη ή χειρότερη από ότι 100 χρόνια πριν;
Η αλήθεια είναι πως τα επίσημα δεδομένα παρουσιάζουν ξεκάθαρα την πρόοδο που έχει σημειωθεί σε βασικούς τομείς της ζωής, όπως είναι η υγεία. Σήμερα, το προσδόκιμο ζωής παγκοσμίως είναι κατά μέσο όρο στα 71 έτη ενώ το 1924 οι άνθρωποι ζούσαν μέχρι τα 53. Το 1900 το 30% των βρεφών πέθαιναν τον πρώτο χρόνο της ζωής τους, ενώ η μητρική θνησιμότητα την περίοδο 1900-1930 βρίσκονταν στο πιο υψηλό επίπεδο από ποτέ. Μέσα σε 100 χρόνια, η βρεφική θνησιμότητα μειώθηκε κατά 90% και η μητρική θνησιμότητα κατά 99% χάρη στην ιατρική πρόοδο και την βελτίωση των συνθηκών ζωής.
Το 2024 περισσότεροι άνθρωποι από ποτέ έχουν πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, και αν μας σοκάρει το νούμερο των θυμάτων που άφησε πίσω της η πανδημία του κορονοϊού (7 εκατομμύρια νεκροί), ας θυμηθούμε τις προηγούμενες πανδημίες. Η Ισπανική Γρίπη στοίχισε την ζωή σε 50 εκατομμύρια άτομα, σε μια εποχή που ο πληθυσμός ήταν περίπου το 1/5 του σημερινού ενώ η Μαύρη Πανώλη ήταν υπεύθυνη για 75 έως 200 εκατομμύρια θανάτους και λέγεται πως αφάνισε το 30-50% του πληθυσμού της Ευρώπης.
Η πρόσβαση των ανθρώπων σήμερα σε εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι επίσης αξιοσημείωτη. Πριν 100 χρόνια, η εκπαίδευση ήταν προτέρημα των πλουσίων και τα σχολεία περιλάμβαναν τάξεις με άτομα όλων των ηλικιών, ενώ συνήθως ένας εκπαιδευτικός αναλάμβανε την διδασκαλία πολλών και διαφορετικών μαθημάτων. Παράλληλα, η πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στην εκπαίδευση ήταν περιορισμένη. Οι νέοι σήμερα έχουν ανώτερο εκπαιδευτικό επίπεδο σε σύγκριση με τους γονείς και τους παππούδες τους, με το ποσοστό των Ελλήνων που κατέχουν πτυχίο σήμερα να αγγίζει το 45%.
Η άνοδος του μορφωτικού επιπέδου έχει συμβάλλει και στην εν μέρει εξάλειψη των στερεοτύπων, παρόλο που ακόμα σήμερα έχουμε πολύ δρόμο ακόμα, αλλά και σε κατανόηση ζητημάτων σεξουαλικής ποικιλομορφίας, ειδικά αν λάβουμε υπόψη ότι πριν μερικά χρόνια, τα ομοφυλόφιλα άτομα οδηγούνταν σε ιερείς και ψυχιάτρους για θεραπεία «μετατροπής».
Αν όλα είναι καλύτερα, γιατί δεν το νιώθουμε;
Η γενικότερη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου δεν σημαίνει πως όλα είναι τέλεια. Παρά την αξιοσημείωτη πρόοδο, για παράδειγμα στην ιατρική, είναι σημαντικό πως ακόμα ο μισός πληθυσμός του κόσμου δεν έχει πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη, ενώ σήμερα, 700 εκατομμύρια άνθρωποι ακόμα ζουν σε ακραία φτώχεια. Το γεγονός, επίσης ότι σήμερα οι ζωές που χάνονται στους πολέμους είναι συνολικά λιγότερες από ότι στο παρελθόν, δεν καθιστά τον πόνο και την αδικία μικρότερης σημασίας.
Κάποια πράγματα πάνε όντως προς το χειρότερο, με το κλίμα τη γης να αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Οι υπερβολικές θερμοκρασίες, τα ακραία καιρικά φαινόμενα αναμένεται μόνο να ενταθούν, ωστόσο η καταστροφολογία των Μέσων Ενημέρωσης ρίχνει περισσότερο βάρος στην διάδοση του πανικού, παρά στην ενημέρωση για τις λύσεις που μπορεί να κάνει η κάθε κυβέρνηση κάθε χώρας, για να μειώσει τον ρυθμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Το συμπέρασμα τελικά ποιο είναι; Αν κοιτάξουμε την μεγάλη εικόνα, η ζωή σήμερα είναι πραγματικά καλύτερη από ότι στο παρελθόν. Τραγωδίες, αδικίες, προβλήματα υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν, ωστόσο η άμεση πληροφόρηση που έχουμε για το οτιδήποτε συμβαίνει στον κόσμο χάρη στην τεχνολογία, δημιουργεί την εντύπωση πως όλα είναι χειρότερα από ότι όντως είναι.
Σίγουρα η βάση για μια καλή και ποιοτική ζωή υπάρχει. Όταν, όμως, μπαίνουν στην μέση καπιταλισμός, κυνήγι του χρήματος, πατριαρχία, διαφθορά στην πολιτική και όλα τα κακά, η πρόσβαση στις σημερινές ευκαιρίες και παροχές αυτομάτως απευθύνεται σε λίγους/ες και στην Ελλάδα αυτό το γνωρίζουμε πολύ καλά.
Τι κι αν υπάρχουν σήμερα ιατρικές εξετάσεις που μπορεί να εντοπίσουν σοβαρά προβλήματα υγείας πολύ πριν εκδηλωθούν, αφού 1 στους 6 Έλληνες δεν έχει χρήματα καν για να πάει στον γιατρό. Στο κάτω κάτω, όσο και αν είμαστε περήφανοι/ες για κάθε πρόοδο, για κάθε καινοτομία που μπορεί να βελτιώσει τις ζωές μας, αν η πρόσβαση σε αυτές απευθύνεται μόνο στο 1%, τότε να ‘χαμε να λέγαμε.