Τι συναίσθημα σε κατακλύζει κάθε Σεπτέμβρη; Έχεις ποτέ αναρωτηθεί ποια είναι η σχέση της συναισθηματικής σου κατάστασης με την κυρίαρχη κοινωνική αναπαράσταση για την αρχή του φθινοπώρου;
Ο Σεπτέμβρης είναι για τους περισσότερους ταυτισμένος με τη νέα αρχή. Ίσως γιατί στην ψυχολογία των νέων εκκινήσεων, ο Σεπτέμβριος είναι ο ιδανικός μήνας για το κλείσιμο παλιών κύκλων και, αναπόδραστα, για το άνοιγμα νέων. Την ίδια στιγμή είναι και ένας μήνας απολογισμού, όπως το τέλος του χρόνου. Εξάλλου, η αλλαγή της εποχής λειτουργεί ως κοινωνικός ρυθμιστής και ως κανονιστική νόρμα.
Μεγαλώσαμε όλοι και όλες με ένα κοινό βίωμα, με αποτέλεσμα να έχουμε αποκτήσει ένα σχεδόν ίδιο σύμπτωμα, σε κάποιες παραλλαγές και αποχρώσεις. Φθινόπωρο σημαίνει επιστροφή στα θρανία, στη σχολική, ακαδημαϊκή ή επαγγελματική πραγματικότητα. Από τότε που θυμόμαστε τον εαυτό μας, κάθε Σεπτέμβριο ξεκινά η νέα σχολική χρονιά και αυτό το βίωμα δεν παύει να μας ακολουθεί ως φοιτητές και ως εργαζόμενα άτομα.
Τι σηματοδοτεί η αρχή του φθινοπώρου
Τι συντελείται για σένα στο τέλος του καλοκαιριού; Αισθάνεσαι πως επιστρέφεις σε μια αβάσταχτη καθημερινότητα ή υπόσχεσαι πως θα γίνεις η καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου, όπως κάθε νέο έτος;
Οι περισσότεροι από εμάς εισέρχονται στο φθινόπωρο με μια διάθεση επαναπροσδιορισμού. Προσπαθούμε να εντοπίσουμε και να ξεφορτωθούμε όλα όσα δεν θέλουμε να κουβαλάμε μαζί μας τη «νέα σχολική χρονιά»- όπως είναι καταγεγραμμένος ο Σεπτέμβριος στο συλλογικό μας ασυνείδητο, να προτεραιοποιήσουμε ανάγκες, επιθυμίες και στόχους.
Ανήκεις σε εκείνα τα άτομα που προσθέτουν δραστηριότητες, ανανεώνουν τον χώρο τους και λαμβάνουν γενναίες αποφάσεις, μόλις γυρίσουν από τις καλοκαιρινές διακοπές ή στα άλλα άτομα που βουλιάζουν σε ένα είδος θλίψης, παραδομένα σε μια ψυχική κόπωση και στο πένθος για το μικρό τους καλοκαίρι;
Ο τρόπος που θα αποχαιρετήσουμε το καλοκαίρι- του οποίου το τέλος σηματοδοτεί μια νέα εποχή- και θα πορευτούμε το φθινόπωρο εξαρτάται από τον ψυχισμό μας καθώς η αλλαγή της εποχής λειτουργεί ως προβολή της εσωτερικότητάς μας και αναπαράσταση των ψυχολογικών μας συγκρούσεων.
Εποχική συναισθηματική διαταραχή
Η ύπαρξη μας, άλλωστε, είναι το αποτέλεσμα του υποκειμενικού χρόνου εγγεγραμμένου στον ανθρώπινο ψυχισμό. Ναι, το φθινόπωρο είναι συνυφασμένο με την έννοια του τέλους και της φθοράς και εμείς στην πραγματικότητα μιμούμαστε τη φύση σε ψυχικό επίπεδο. Ναι, το φθινόπωρο έχει συνδεθεί με τη μείωση εκκρίσεων ορισμένων νευροδιαβιβαστών, οι οποίοι βελτιώνουν τη διάθεσή μας. Ναι, το φθινόπωρο προκαλεί μεταβολές ψυχικές.
Το κατά πόσο, ωστόσο, θα πληγούμε από το σύνδρομο εποχικής συναισθηματικής διαταραχής, δηλαδή τη διαταραχή της διάθεσης, που οφείλεται στη μείωση της έκθεσής μας στο ηλιακό φως κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα, είναι ένα πολυπαραγοντικό ζήτημα.
Η σχέση μας με το χρόνο και τις εποχές είναι σύμφυτη με τη λειτουργία του Εγώ. Τι σημαίνει αυτό; Ο χρόνος αντιπροσωπεύει την έκφραση των δυναμικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ των: Εκείνο, Εγώ και Υπερεγώ.
Συνεπώς ο τρόπος που αποχαιρετάμε μια χρονική περίοδο της ζωής μας και καλωσορίζουμε μια άλλη, ο τρόπος που συνδεόμαστε, που αποχωριζόμαστε, που επενδύουμε ψυχικά ή αποεπενδύουμε ψυχικά από μια εποχή εξαρτάται από το ποιοι είμαστε και τι κουβαλάμε, από τους περιορισμούς που μας έχει θέσει στο παρελθόν ο χρόνος, τις ευκαιρίες που μας έδωσε ή μας στέρησε, τις ματαιώσεις και τους φόβους που μας πυροδότησε, τις ελπίδες που μας γέννησε. Είναι σημαντικό η είσοδος στην γνώριμη πραγματικότητα μάς να μη συντελείται με τρόπο ψυχαναγκαστικό αλλά επιθυμιακό.
Το σύμπτωμα της νέας αρχής
Γνωρίζουμε πως ο χρόνος δεν είναι ουδέτερο μέγεθος αλλά πρωτεύουσα διάσταση της ανθρώπινης ύπαρξης και πως μια εποχή δεν είναι απλά και μόνο μια εποχή. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει κυρίαρχος κοινωνικός χρόνος, σε συνάρτηση με την χρονική περίοδο που ζούμε και ταυτόχρονα πώς εμείς τον βιώνουμε ως μια κοινωνικοψυχολογική μεταβλητή.
Ο Σεπτέμβριος συνοδεύεται αναπόδραστα από το σύμπτωμα της νέας αρχής -τουλάχιστον στον δυτικό κόσμο. Κάποιες φορές, ξεκινά πολλά υποσχόμενος, γεμάτος όνειρα, νέους στόχους και προσδοκίες. Άλλοτε πάλι, η επιστροφή σε μια καθημερινότητα είναι κάποιες φορές αβάσταχτη, καθώς σημαίνει το τέλος μιας περιόδου ανεμελιάς, μιας διακοπής από μια κανονικότητα, μιας απομάκρυνσης, ενίοτε, από τον καθημερινό μας εαυτό.
Όταν η απόσταση ανάμεσα σε αυτό που είμαστε κατά τη διάρκεια της χρονιάς απέχει πολύ από εκείνο που θα θέλαμε να είμαστε, η μετάβαση από τις διακοπές στην καθημερινότητα συνοδεύεται από μεγαλύτερη δυσθυμία και εκνευρισμό και μας ακινητοποιεί, αντί να μας κινητοποιεί.
Όταν οι στόχοι μας μάς γεμίζουν άγχος αντί για προσμονή, τότε η μελαγχολία του φθινοπώρου είναι αναπόφευκτη.