Έχουν περάσει τέσσερα χρόνια από το σκοτεινό 2020 και την έναρξη της πανδημίας, όμως ακόμα νιώθουμε ότι δεν αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας. Τι είναι η αποπροσωποποίηση που βιώνουν 2 στα 3 άτομα και πότε χρειάζεται η βοήθεια ειδικού.
Είναι 2020, η κυκλοφορία επιτρέπεται μόνο για συγκεκριμένες δραστηριότητες, απολυμαίνεις εντατικά το σπίτι σου και φτιάχνεις banana bread υπό τις συνεχείς ειδήσεις που μετρούν κρούσματα και θανάτους. Ξαφνικά πιάνεις τον εαυτό σου να αισθάνεται ότι αυτό που ζει είναι περισσότερο σαν σουρεαλιστικό όνειρο παρά η πραγματικότητα.
Δημιουργείται μια απόσταση, το περιβάλλον σου φαίνεται ξένο, ενώ νιώθεις σαν θεατής της ίδιας της ζωής. Αυτή η παράξενη αίσθηση κενότητας μπορεί να διαρκέσει από μερικά δευτερόλεπτα έως μήνες ή και χρόνια. Για κάποιους δεν σταμάτησε ποτέ.
Η αποπροσωποίηση-αποπραγματοποίηση είναι ένα ψυχολογικό φαινόμενο που διαταράσσει την αντίληψη, δίνοντας στον/στην παθόντα/ούσα την εντύπωση πως το περιβάλλον δεν είναι πραγματικό (αποπραγματοποίηση) , είτε πως ο/η ίδιος/α δεν είναι αληθινός/ή (αποπροσωποποίηση).
Υπάρχει αποσύνδεση ανάμεσα στις συνειδησιακές λειτουργίες και την αντίληψη του περιβάλλοντος, αλλοιωμένη αντίληψη του χώρου και του χρόνου. Για παράδειγμα, ο χρόνος μπορεί να εκλαμβάνεται σαν πολύ μεγαλύτερος ή πολύ μικρότερος από ότι είναι στην πραγματικότητα, ενώ το άτομο ενδέχεται να νιώθει τα άκρα του πολύ μικρά ή πολύ μεγάλα.
Λέγεται πως έχει απασχολήσει περισσότερους από τους μισούς ανθρώπους του πλανήτη, ενώ εκδηλώνεται συχνότερα σε γυναίκες. Ορισμένοι παράγοντες που πυροδοτούν την αποπροσωποποίηση είναι το στρες, η έλλειψη ύπνου, ορισμένα φάρμακα ή ψυχοτρόπες ουσίες, ενώ είναι συχνότερη σε άτομα με κλινική κατάθλιψη, διπολική διαταραχή και μερικούς τύπους επιληψίας. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, και ιδίως μετά την πανδημία, οι αναφορές σε τέτοια περιστατικά έχουν αυξηθεί.
Η πανδημία του κορονοϊού άλλαξε τον τρόπο που βιώνουμε τα πράγματα αλλά και τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας σε σχέση με τον κόσμο γύρω μας. Αισθανθήκαμε ευάλωτες/-οι, απλές καθημερινές συνήθειές μας περιορίστηκαν, δεν μπορούσαμε να δούμε τους δικούς μας, ενώ το πιο απλό πράγμα όπως το να αγοράσουμε χαρτί υγείας ή αντισηπτικό έγινε άθλος.
Παράλληλα, εν μέσω lockdown άλλαξαν, όπως είναι λογικό, και οι συνήθειες μας. Υιοθετήθηκε η εργασία εξ αποστάσεως, μπήκαν στη ζωή μας για τα καλά οι διαδικτυακές συσκέψεις, η κοινωνικοποίηση ως επί το πλείστον γινόταν online και όλα αυτά σύστησαν έναν νέο τρόπο ζωής που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.
Παρά την ωφέλιμη πλευρά ορισμένων συνεπειών της πανδημίας, όπως η εργασία απ’ το σπίτι, έρευνα εντόπισε συσχέτιση της υπερ-ψηφιοποιημένης ζωής και της αποπραγματοποίησης. Συγκεκριμένα, μελετήθηκαν 622 άτομα από όλο τον κόσμο προκειμένου να διαπιστωθεί εάν η υπερβολική χρήση ψηφιακών μέσων συμβάλλει στην αύξηση συμπτωμάτων αποπροσωποποίησης.
Το συμπέρασμα ήταν πως όντως αυτά τα δύο σχετίζονται άμεσα, ενώ παράλληλα παρατηρήθηκε πως όσο πιο πολλά αρνητικά συναισθήματα έχει ένα άτομο μέσα στη μέρα του, τόσο πιο πιθανό είναι να εκδηλώσει συμπτώματα αποκοπής από το περιβάλλον.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας τα αρνητικά συναισθήματα είχαν πρωταρχικό ρόλο στη ζωή μας. Αποστασιοποιηθήκαμε από τους αγαπημένους μας, δεν ήταν εύκολο να βρούμε υποστήριξη, ενώ υπήρχε έντονη ανησυχία για την υγεία και το μέλλον φάνταζε αβέβαιο. Την ίδια ώρα, το άγχος και η κατάθλιψη αυξήθηκαν κατά 25%, με τους ειδικούς να εντοπίζουν χαρακτηριστικά τραύματος σε πολλά άτομα ως αποτέλεσμα της πανδημίας.
Όλα τα παραπάνω είναι λογικό να προκύπτουν την στιγμή που όλη η ανθρωπότητα πολεμάει μια άγνωστη υγειονομική απειλή. Σήμερα, όμως, 4 χρόνια μετά, που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δήλωσε πως η πανδημία του κορονοϊού δεν αποτελεί πια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, γιατί κάποιοι ακόμα νιώθουμε σαν θεατές της ζωής μας;
Η απάντηση μπορεί να βρίσκεται στην αλλαγή που επέφερε η πανδημία στην προσωπικότητά μας, σύμφωνα με έρευνα στην οποία συμμετείχαν πάνω από 7000 άτομα. Παρόλο που τα περισσότερα στοιχεία προσωπικότητας μένουν σταθερά κατά τη διάρκεια της ζωής μας και παρά το γεγονός ότι οι ειδικοί πίστευαν πως μαζικές απειλές, όπως οι σεισμοί, δεν αλλάζουν την προσωπικότητά μας, η Covid-19 άλλαξε τα έως τώρα δεδομένα.
Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε μείωση στην εξωστρέφεια, την ευσυνειδησία, τη δεκτικότητα ενώ αυξήθηκε ο νευρωτισμός.
Ενώ οι ηλικιωμένοι βρίσκονταν σε μεγαλύτερο κίνδυνο κατά τη διάρκεια της Covid, δεν διαπιστώθηκε μακροχρόνια αλλαγή της προσωπικότητάς τους, λόγω της γενικότερης σταθερότητας της ζωής τους. Αυτοί που επλήγησαν περισσότερο ήταν και είναι οι νέοι, αφού σύμφωνα με πληροφορίες έγιναν λιγότερο συνεργάσιμοι, λιγότερο φιλικοί, περισσότερο αρνητικοί και επιρρεπείς στο στρες, ενώ η αλλαγή αυτή δεν φαίνεται να αποτελεί παρελθόν.
Πότε χρειάζεται η βοήθεια ειδικού; Όταν τα επεισόδια αποπροσωποποίησης/αποπραγματοποίησης είναι πολύ συχνά και επηρεάζουν την καθημερινότητά μας, τότε είναι σημαντικό να απευθυνθούμε σε ειδικό ψυχικής υγείας, προκειμένου να διαπιστωθεί η παρουσία διαταραχής, ώστε να ακολουθηθεί θεραπεία και να βελτιωθεί η ζωή μας.