Αν μας κάνει καλό, ας μας επιτρέψουμε να είμαστε delulu, με την έννοια του να αγνοήσουμε τις αρνητικές σκέψεις και την σκληρή όψη της αλήθειας, όταν αυτή τείνει να μας βυθίσει στη θλίψη.
Μπορούμε να μιλήσουμε για σωστή και λάθος σχέση με την πραγματικότητα; Πόσο ευτυχισμένοι ή δυστυχισμένοι είναι οι άνθρωποι των μη ρεαλιστικών προσδοκιών και αντιλήψεων; Το βέβαιο είναι πως τα άτομα που έχουν μια ροπή στις ψευδαισθήσεις κυρίως όσον αφορά στη συναισθηματική τους ζωή έχουν το δικό τους «όνομα» τα τελευταία χρόνια. Οι “delulu” απασχολούν τόσο τα social media, όσο και τους ειδικούς επιστήμονες.
Μπορεί η παραμορφωμένη άποψη της πραγματικότητας να είναι επιζήμια για τον ψυχισμό μας ή μπορεί να αποβεί και σωτήρια; Τι σημαίνουν οι αυταπάτες για τον σύγχρονο άνθρωπο; Μήπως το “delulu είναι το νέο solulu”, δηλαδή μια λύση, μια απάντηση σε μια δύσφορη ή αδιάφορη πραγματικότητα, όπως αποφαίνονται οι Tik Tokers;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, δηλαδή από την καταγωγική ρίζα του συμπτώματος delulu. Το delulu προέρχεται από τη λέξη “delusion” που σημαίνει αυταπάτη. Ο όρος πρωτοεμφανίστηκε πριν από μια δεκαετία για να περιγράψει τους ανεκπλήρωτους έρωτες μεταξύ fangirls και καλλιτεχνών της K-pop.
Στη συνέχεια, εξαπλώθηκε μέχρι που τα τελευταία χρόνια διείσδυσε στο καθημερινό λεξιλόγιο, ως σύμπτωμα της εποχής που αφορά ολοένα και περισσότερους ανθρώπους που αναπτύσσουν ένα είδος παρακοινωνικών σχέσεων, δηλαδή μονόπλευρες σχέσεις, είτε με κάποιον που δεν γνώριζαν καν προσωπικά, όπως για παράδειγμα έναν διάσημο, είτε κάποιον που τις αγνοεί, με την πεποίθηση πάντα πως ζουν μαζί ένα κάποιο ειδύλλιο.
Ποιοι και γιατί προσλαμβάνουν την πραγματικότητα με το δικό τους όχι πραγματιστικό τρόπο, ενώ παράλληλα κυριεύονται από διάφορες φαντασιώσεις; Μια διαστρεβλωμένη άποψη της πραγματικότητας μπορεί να είναι επιζήμια για το άτομο ή ενδέχεται να είναι και ευεργετική, όπως υποστηρίζουν αρκετοί influencers της γενιάς Ζ με μότο «η ψευδαίσθηση είναι η λύση».
Η γενιά Ζ, γνωστή και ως Zoomers, μεγάλωσε μέσα στο ψηφιακό σύμπαν, ενηλικιώθηκε μέσα στις δυο διαδοχικές κρίσεις –οικονομική και υγειονομική– και έμαθαν να εργάζονται με τρόπο αρκετά ελεύθερο –είτε ως ψηφιακοί νομάδες, είτε ως freelancers σε καθεστώς οικονομικής αβεβαιότητας.
Το άτομο delulu αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα με τρόπο διαφορετικό απ’ ότι οι υπόλοιποι, ιδίως όσον αφορά ζητήματα καρδιάς, σαν να αδυνατεί να αναγνωρίσει τα ερεθίσματα που προέρχονται από τον εξωτερικό κόσμο και να τα ξεχωρίζει από τα ερεθίσματα που προέρχονται από την εσωτερική του πραγματικότητα.
Η ψυχανάλυση εστιάζει στην εσωτερική ή ψυχική πραγματικότητα, όπως την ονόμασε ο πατέρας της ψυχανάλυσης Ζίγκμουντ Φρόυντ, δίχως φυσικά να αγνοεί την εξωτερική πραγματικότητα. Η ψυχική μας πραγματικότητα δεν μπορεί συνεπώς να μη συνομιλεί με τους σύγχρονους μετασχηματισμούς κοινωνικής ζωής.
Το γεγονός λοιπόν πως η πλειονότητα των delulu ανήκει στη Γενια Ζ, μια γενιά που νιώθει πιο άνετα να εκφράζεται στο ψηφιακό περιβάλλον και όχι στο τετ α τετ, έχει πολλά να μας πει προφανώς για το αποτύπωμα του ψηφιακού μετασχηματισμού πάνω στις ανθρώπινες σχέσεις. Τι σημαίνει αυτό; Σε μια εποχή, όπου οι σχέσεις διαμεσολαβούνται από τη διαδικτυακή τεχνολογία με κύριο στόχο μια ερωτική συνάντηση, χωρίς συναισθηματική διακινδύνευση, οι πιο συναισθηματικά ευάλωτοι άνθρωποι δίνουν τη δική τους απάντηση: delulu.
Κι έτσι το “delulu γίνεται το νέο solulu”. Η αυταπάτη γίνεται ένα είδος μάντρα που σαρώνει στο Tik Tok.
Αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν επιστημονικές μελέτες που συσχετίζουν το delulu με κάποιες ψυχικές διαταραχές που συνομιλούν. Για παράδειγμα, η απώλεια της επαφής με την πραγματικότητα είναι στοιχείο που συναντάμε στις ψυχώσεις, ιδίως στη σχιζοφρένεια και στην ερωτομανία. Αυτό σημαίνει πως η εξωτερική πραγματικότητα δεν είναι εκείνη που καθορίζει τη σχέση του ψυχωσικού με τον κόσμο, αλλά η εσωτερική του πραγματικότητα.
Στην προκειμένη περίπτωση, ωστόσο, πρόκειται κάτι άλλο και στόχος μας δεν είναι η ψυχιατρικοποίηση του συμπτώματος, αλλά η μελέτη του μέσα στο σύγχρονο κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο. Αξίζει να δούμε πίσω από το προσωπείο της γενιάς Ζ για καταλάβουμε πως το σύμπτωμα delulu αφορά ολοένα και περισσότερους στα χρόνια της κυριαρχίας του «ανθρώπου χωρίς δεσμούς», στον κόσμο της ρευστής νεωτερικότητας. Εκεί που δεν κυριαρχούν οι σταθερές σχέσεις, αλλά οι δεσμοί που στηρίζονται στο δίκτυο και όπου τα περισσότερα ανοίγματα ψυχής λαμβάνουν χώρα μέσα στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης κι όχι κατά τη διάρκεια ενσώματης επαφής.
Οι φαντασίες ενός delulu είναι ένα είδος «κατασκευών» με την ψυχαναλυτική έννοια, που αφορούν σχεδόν πάντα τις ανθρώπινες σχέσεις, με μια ροπή στην αυταπάτη, αλλά και στην ονειροπόληση, στην ψευδαίσθηση και στην υπέρμετρη αισιοδοξία. Αν μας κάνει καλό, ας μας επιτρέψουμε να είμαστε delulu, με την έννοια του να αγνοήσουμε τις αρνητικές σκέψεις και την σκληρή όψη της αλήθειας, όταν αυτή τείνει να μας βυθίσει στη θλίψη.
Ούτως η άλλως, ο ίδιος ο πατέρας της ψυχανάλυσης είχε μιλήσει για πυρήνες αλήθειας που αποκτούν μορφή μέσα από τις ατομικές και τις συλλογικές παραμορφώσεις τους. Το να είμαστε delulu μπορεί να λειτουργήσει –κάποιες στιγμές και σε κάποιες περιπτώσεις– και ως ένας μηχανισμός διαχείρισης μιας δυσάρεστης πραγματικότητας και δυσβάσταχτων συναισθημάτων. Σε αυτή την περίπτωση, ναι, μπορεί να είναι ένας σύγχρονος μηχανισμός επιβίωσης, αρκεί να μη χάσουμε την πραγματική ζωή για χάρη κάποιων ψευδαισθήσεων.