Μήπως η σύγχυση με το ερωτικό ενδιαφέρον δεν σε άφησε να καταλάβεις πως ήσουν θύμα παρενόχλησης παρόλο που βίωνες φόβο και άγχος;
Τον περασμένο χειμώνα το «Μικρό Ταρανδάκι» του Ρίτσαρντ Γκαντ στο Netflix πυροδότησε έναν αναστοχασμό γύρω από το stalking, την ψυχολογία της εμμονής, δημιουργώντας ένα αναπάντεχο ψυχικό τάνγκο μεταξύ των δύο χαρακτήρων, του θύτη και του θύματος, βάζοντάς μας σε σκέψη όσον αφορά τις καθηλώσεις και των δυο.
Ποια τα χαρακτηριστικά των θυτών και ποια θυμάτων; Τι είδους ψυχοπαθολογίες συνομιλούν με το stalking –όρος που στα ελληνικα αποδίδεται ως «παρενοχλητική συμπεριφορά», ενώ στην πραγματικότητα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την εμμονή και αφορά ένα σύνολο συμπεριφορών που στοχεύουν σε ένα συγκεκριμένο άτομο και προκαλούν φόβο;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ποιες συμπεριφορές λογίζονται ως stalking; Ο βομβαρδισμός μηνυμάτων ή κλήσεων, οι αιφνίδιες επισκέψεις κατ’ οίκον ή στη δουλειά, η συστηματική παρακολούθηση, οι ψευδείς κατηγορίες και απειλές και ενίοτε παραβίαση προσωπικών τηλεπικοινωνιών, οι βανδαλισμοί προσωπικής περιουσίας μέχρι σωματική κακοποίηση ή κακοποίηση κατοικιδίων του θύματος. Στην περίπτωση του cyberstalking, οι stalkers στέλνουν μανιακά emails και επαναλαμβανόμενα αιτήματα φιλίας στα social media και ενίοτε διαπομπεύουν το θύμα τους μέσα από ψεύτικα προφίλ.
Σε κάθε περίπτωση η παρενοχλητική παρακολούθηση έχει πολλές αποχρώσεις, καθώς βρίσκεται σε άμεση συνδιαλλαγή με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του θύτη και του θύματος.
Αν έχεις βιώσει ποτέ αυτό τον εγκατεστημένο φόβο πως κάποιος έχει ένα άγρυπνο μάτι πάνω στη ζωή σου και την αγωνία για το ποια θα είναι η επόμενή του κίνηση, ξέρεις πως το το stalking σε αφορά. Όχι μόνο γιατί στοχοποιεί αδιακρίτως τους πάντες, αλλά και γιατί εκπορεύεται στην πραγματικότητα από ευάλωτους ανθρώπους που λόγω της εμμονής τους καταφέρνουν να «χτυπήσουν» και την αχίλλειο πτέρνα του θύματός τους.
Ο stalker στην προσπάθειά του να χειραγωγήσει το θύμα του, βαφτίζει την παρενόχληση έρωτα, επιβεβαιώνει σε μια πρώτη φάση τις ανασφάλειές του, κολακεύει τις αδυναμίες και εν συνεχεία το εκφοβίζει με αποτέλεσμα σύντομα το θύμα να κατακλύζεται από ένα διάχυτο αίσθημα αβοηθησίας, θυμού ή ντροπής που το οδηγούν συχνά σε κοινωνική απομόνωση ενώ μακροπρόθεσμα τείνει να εμφανίζει αρκετά από τα συμπτώματα του μετατραυματικού στρες. Την ίδια στιγμή ο θύτης, ο οποίος αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως θύμα και το θύμα του ως κακοποιητή, βασανίζεται από την νοσηρή εμμονή και άλλα επαναλαμβανόμενα μοτίβα σκέψεων που συνομιλούν συνήθως με μια σοβαρή ψυχική ασθένεια.
Το stalking είναι άρρηκτα συνδεδεμένο και με την ενδοσυντροφική βία. Η Δικαστική Ψυχιατρική διακρίνει πέντε τύπους stalker μεταξύ των οποίων ο πιο συνηθισμένος είναι ο rejected stalker, δηλαδή ο απορριφθείς. Αυτός ο τύπος αισθάνεται βαριά θιγμένος από την απόρριψη του θύματος, με το οποίο συνήθως είχε προηγουμένως στενή σχέση. Ένας άλλος κλασικός τύπος stalker είναι ο intimacy-seeking stalker, δηλαδή αυτός που αναζητά οικειότητα πιστεύοντας ακράδαντα πως το θύμα του τον αγαπά ή πως σίγουρα θα τον αγαπήσει στο μέλλον. Και οι δυο αυτές περιπτώσεις stalker είναι δύσκολο να αναγνωριστούν και να αξιολογηθούν εγκαίρως τόσο από τα ίδια τους τα θύματα όσο και από τον περίγυρό τους και τις αρχές.
Γνώριζες πως η κάθε χώρα έχει το δικό της νομικό πλαίσιο που καλύπτει το stalking και πως το έγκλημα διώκεται βάσει της χώρας όπου βρίσκεται ο δράστης; Στη χώρα μας πριν από λίγο καιρό η τροποποίηση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης για την Κύρωση της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας.
Η ποινικοποίηση του stalking και η εναρμόνιση με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης είναι σαφώς ένα πολύ σημαντικό βήμα, καθώς πλέον «τιμωρείται και όποιος, χωρίς απειλή βίας ή άλλης παράνομης πράξης ή παράλειψης, προκαλεί σε άλλον τρόμο ή ανησυχία, με την επίμονη καταδίωξη ή παρακολούθησή του, όπως ιδίως με την επιδίωξη διαρκούς επαφής μέσω τηλεπικοινωνιακού ή ηλεκτρονικού μέσου ή με επανειλημμένες επισκέψεις στο οικογενειακό, κοινωνικό ή εργασιακό περιβάλλον αυτού, παρά την εκπεφρασμένη αντίθετη βούλησή του».
Αλλά δεν αρκεί αυτό. Είναι καθοριστικής σημασίας η ενημέρωση των πολιτών σχετικά με το τι είναι παράνομο, έτσι ώστε να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν εγκλήματα που τελούνται εις βάρος τους, καθώς και η ενημέρωσή τους για τα νομικά τους δικαιώματα και τους τρόπους αντιμετώπισης μιας τέτοιας συνθήκης. Το ίδιο σημαντική είναι και η εκπαίδευση των αρχών με στόχο να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν και να αξιολογούν σωστά το stalking, καθώς και η ευαισθητοποίηση όλων μας για τέτοιες υποθέσεις με τόσες πολλές αποχρώσεις και τόσο σύνθετους ρόλους.
Είμαστε όλες και όλοι, εν δυνάμει, θύματα παρενοχλητικής παρακολούθησης. Γιατί όλοι έχουμε ανασφάλειες, ανάγκη επιβεβαίωσης και ναρκισσιστικά στοιχεία που το «έντονο ενδιαφέρον» ενός stalker στιγμιαία θα υπεραναπληρώσει.
Μέχρι να αποκαλυφθεί πως ο έρωτας δεν είναι παρά μια νοσηρή εμμονή…