Η τρομακτική άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρώπη είναι ένα από τα πιο πολυσυζητημένα θέματα των τελευταίων μηνών, που ανησυχεί όχι μόνο τους προοδευτικούς πολιτικούς αλλά και τα φιλελεύθερα μέσα ενημέρωσης και τους δημοκρατικούς πολίτες.
Η αρχή έγινε το 2016, μετά το δημοψήφισμα για το Brexit και τη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις εκλογές των ΗΠΑ. Τότε προβλέφθηκε ένα κύμα υποστήριξης των εθνικιστικών κομμάτων που θα άλλαζε τα δεδομένα. Η εκλογική επιτυχία των κεντροαριστερών Σοσιαλδημοκρατών της Γερμανίας και οι οπισθοδρομήσεις για τη σκληροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία, έδειξαν ότι οι δυνάμεις της αντίδρασης υποχωρούν.
Στη συνέχεια, όμως, ήρθε ο επαναληπτικός γύρος των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία και η ακροδεξιά Μαρίν Λεπέν κέρδισε 13,3 εκατομμύρια ψήφους ρεκόρ – πάνω από το 41% του συνόλου.
Άνοδος της ακροδεξιάς – Με τι κριτήρια ψηφίζει ο κόσμος;
Αυτό που πρωτίστως όμως πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι οι προσπάθειες να διακρίνουμε πανευρωπαϊκές τάσεις μπορεί να είναι παραπλανητικές. Η εκλογική συμπεριφορά σε διάφορες χώρες επηρεάζεται από προσωπικότητες, γεγονότα, χρονικές στιγμές, περιφερειακά ζητήματα, κομματική πίστη και εκλογικά συστήματα.
Με αυτά τα δεδομένα, τα ακροδεξιά λαϊκιστικά κόμματα αποτελούν πανευρωπαϊκό πρόβλημα που μας αφορά όλους. Οι ανησυχίες για το κόστος ζωής και τις ενεργειακές κρίσεις, τον πόλεμο στην Ουκρανία, τη μετανάστευση και την εγκληματικότητα – μπορεί να εξηγούν αυτό το φαινόμενο. Τέτοια ζητήματα μεταφέρονται σε όλες τις χώρες καθώς είναι θέματα που αφορούν την Παγκόσμια κοινότητα.
Εκεί δικαιολογούν πολλοί την εκλογή της ακροδεξιάς Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία. Η ηγέτης ενός εξεγερμένου λαϊκιστικού κινήματος, του οποίου η καταγωγή ανάγεται στον Μουσολίνι. Το κόμμα βρήκε στήριξη από δύο γνώριμες φιγούρες της δεξιάς, τον πρώην Πρωθυπουργό, Σίλβιο Μπερλουσκόνι, και τον Ματέο Σαλβίνι της Λέγκας. Δύο ειδικοί στην πολιτική του διχασμού συνάντησαν μια πολιτικό γνωστή για την σεξιστική, ομοφοβική και αντιμεταναστευτική της ρητορική, κάτι που απειλεί τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Εθνικιστές απλωμένοι σε ολόκληρη την Ευρώπη
Όπως οι “Σουηδοί Δημοκράτες” και ο “Εθνικός Συναγερμός” της Λεπέν (πρώην Εθνικό Μέτωπο), οι “Αδελφοί” της Ιταλίας έχουν ξεπλύνει προσεκτικά την εικόνα τους και έχουν καταστείλει τις πιο άγριες ορμές τους. Η Μελόνι, όμως έχει μετριάσει τη στάση της κατά της ΕΕ και έχει πάρει αποστάσεις από τη Ρωσία. Όμως η ακροδεξιά της Ιταλίας περιφρονεί για την πολυπολιτισμικότητα και τα δικαιώματα των φύλων. Επιπλέον έχει εμμονή με την εθνική ταυτότητα που υποστηρίζεται από τον ρατσισμό προς όλες τις υπόλοιπες εθνικότητες.
Αν αναλογιστεί κανείς πως και η Πολωνία, οι Κάτω Χώρες, η Αυστρία, η Ισπανία, η Σερβία έχουν τις δικές τους εκδοχές των ακροδεξιών φωνών στην πολιτική ζωή καταλαβαίνει κανείς πως οι καταστάσεις είναι πολύ σοβαρές για να κλείνουμε τα μάτια σ’ αυτά που έρχονται.
Η ζημιά που μπορεί να προκαλέσει η ακροδεξιά στην εξουσία είναι οδυνηρά εμφανής και στην Ουγγαρία. Αυτό συμβαίνει, επειδή ο Πρωθυπουργός της, Βίκτορ Όρμπαν, και το κόμμα του Fidesz εμπόδισαν τη δράση της ΕΕ για την Ουκρανία και υπονόμευσαν τις δικαστικές, ακαδημαϊκές, μειονοτικές και δημοσιογραφικές ελευθερίες. Πριν λίγο καιρό, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δήλωσε ότι η Ουγγαρία δεν είναι πλέον δημοκρατία.
Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά;
Το ίδιο δυστυχώς φαίνεται να συμβαίνει και στην Ελλάδα, με ακροδεξιές φωνές να βρίσκουν πάτημα να ακουστούν λόγω των δυσκολιών που βιώνει η χώρα. Η ιστορία, επαναλαμβάνεται, σε παγκόσμιο επίπεδο με τους πολίτες να στρέφονται σε φασιστικά μορφώματα λόγω της αγανάκτησης που προκαλεί η οικονομική, ενεργειακή, επισιτιστική κρίση.
Όσο άλλα κόμματα παλεύουν να διαχειριστούν πολλαπλές κρίσεις, η ακροδεξιά βρίσκει την ευκαιρία να προωθήσει έναν ιδιότυπο “κοινωνικό σωβινισμό”. Αυτό το πετυχαίνει με μια σειρά προτάσεων, βασισμένων σε καθαρά ρατσιστικές, σεξιστικές και ομοφοβικές αντιλήψεις.
Τα ακροδεξιά κόμματα «παντρεύουν» τον οικονομικό πόνο και την ανασφάλεια των πολιτών με την καλλιέργεια αισθημάτων φόβου απέναντι σε εξωτερικές δυνάμεις, τις οποίες παρουσιάζουν ως απειλή όχι μόνο για τις θέσεις εργασίας, αλλά και την εθνική κουλτούρα και τρόπο ζωής. Κάπως έτσι, παρουσιάζεται άνοδος της ακροδεξιάς.
Οι ανελεύθερες, αυταρχικές, αντιδημοκρατικές αντιλήψεις που τείνουν να εναντιώνονται στα ανθρώπινα δικαιώματα είναι οι κύριες ιδεολογίες των ακροδεξιών κομμάτων και η άνοδος τους προσβάλει την όποια πρόοδο έχουμε κάνει γυρίζοντας μας πίσω σε σκοτεινά για την ανθρωπότητα χρόνια.
Η επικινδυνότητα της ακροδεξιάς και η ευθύνη των πολιτών
Είναι χρέος όλων μας να αντιληφθούμε την σοβαρότητα και την επικινδυνότητα της άνθησης της ακροδεξιάς και του φασισμού. Οφείλουμε να προσπαθήσουμε να την ανατρέψουμε.
Είναι καθήκον μας να γνωρίζουμε την ιστορία μας, για να μάθουμε από τα λάθη του παρελθόντος για να μην τα ξαναζήσουμε. Ο νεοφασισμός και ο νεοναζισμός δεν πρέπει να περνούν αδιάφοροι. Έχουν αφανίσει εκατομμύρια ανθρώπους με εφιαλτικό τρόπο, έχουν δημιουργήσει κουλτούρες και συστήματα που ακόμη καταπιέζουν κοινωνικές ομάδες. Δεν θα επιτρέψουμε σε κανέναν να κάνει το ίδιο.
Ο φασισμός δεν έρχεται από το μέλλον καινούριο τάχα κάτι να μας φέρει. Τι κρύβει μέσ’ στα δόντια του το ξέρω, καθώς μου δίνει γελαστός το χέρι. Οι ρίζες του το σύστημα αγκαλιάζουν και χάνονται βαθιά στα περασμένα. Οι μάσκες του με τον καιρό αλλάζουν, μα όχι και το μίσος του για μένα.
-Μαρία Δημητριάδη, “ο Φασισμός”.