Μία λέξη, δύο συλλαβές, κύριο μόριο αρνητικής απάντησης: “Όχι“.
Αυτή η τόσα δα μικρή και απλή λεξούλα, η οποία μας βοηθάει να προστατέψουμε τις ανάγκες μας, να θέσουμε τα όριά μας, να δηλώσουμε τι μας αρέσει και τι όχι, συχνά συνοδεύεται από πολύ κόπο μέχρι να σχηματιστεί και να εκφραστεί. Συμφωνείς;
Πάρε λίγο χρόνο και σκέψου
Πότε ήταν η τελευταία φορά που είπες σε κάποιο άτομο «Όχι, δεν μπορώ να σε βοηθήσω» ή «Όχι. δεν θα ήθελα σήμερα να κάνουμε αυτό» ή «Όχι, δεν έχω χρόνο σήμερα» ή που απάντησες «ναι» σε μια ερώτηση, ενώ το μόνο που ήθελες να πεις ήταν «όχι»; Μήπως συμβαίνει συχνά, στην προσπάθεια σου να μην δυσαρεστήσεις σημαντικά πρόσωπα για σένα; Μήπως χαμηλώνεις τόσο τον τόνο της φωνής σου ώστε να μην ακουστεί η διαφορετική σου άποψη;
Αν όλα αυτά μοιάζουν σαν ένα κομμάτι του παζλ που συμπληρώνει την εικόνα του καθημερινού σου τρόπου διαχείρισης των καταστάσεων, τότε ήρθε η ώρα να προσπαθήσουμε μαζί, να δώσουμε όχι μόνο χρήσιμα tips, αλλά και νόημα στην ανάγκη να ικανοποιούμε τους άλλους περισσότερο από τον εαυτό μας.
That urge to please
Ο προ-ιστορικός άνθρωπος για να διαφυλάξει την επιβίωση του δημιουργούσε φυλές. Η φυλή του, του προμήθευε τροφή, εργαλεία, και προστασία από τα σαρκοφάγα ζώα της ζούγκλας. Μια εικόνα περισσότερο οικεία σε εμάς είναι εκείνη του νεογέννητου μωρού. Ένα παιδί, αποζητά συνεχώς την φροντίδα των γονιών του. Αυτοί είναι οι βασικοί φροντιστές του, οι άνθρωποι που μεριμνούν για την τροφή και την ασφάλεια του, και άρα για την παραμονή του στην ζωή.
Ως κοινός παρονομαστής και στις δύο περιπτώσεις φανερώνεται η πυρηνική τάση του ανθρώπινου είδους να ανήκει κάπου. Υπάρχει συνεχώς η ανάγκη να τον δέχεται η ομάδα του και να καλύπτονται οι βασικές καθημερινές του ανάγκες. Η απομάκρυνση από την ομάδα ή η απώλεια του τροφού ισοδυναμεί με ενδεχόμενο αφανισμό.
Επομένως, κάτω από το χαλί του να είμαστε αρεστοί, πίσω από το να λέμε «ναι» υπερπηδώντας κατά στιγμές τα όρια μας και στριμώχνοντας τα θέλω μας, πίσω από το να κοπιάζουμε προκειμένου να ικανοποιήσουμε τις προσδοκίες και τις επιθυμίες των άλλων – και να συντονιστούμε με την άποψη τους – ενδέχεται να έχει βρει καταφύγιο ο φόβος της εγκατάλειψης ή/και της απώλειας.
Όλα αυτά παρουσιάζουν συνθήκες στις οποίες εμπλεκόμαστε, παρ’ όλο που γνωρίζουμε καλά πως αφενός δεν γίνεται να ευχαριστήσουμε κάθε άτομο και αφετέρου πως εμείς καθορίζουμε την αξία μας και όχι οι άλλοι.
Ως εκ τούτου, συχνά εξαρτάται η αυτό-αξία μας από την αποδοχή από το περιβάλλον μας και προσπαθούμε μέσα από τις «επιβεβαιώσεις», τα μηνύματα δηλαδή που στέλνουμε στον εαυτό μας aka “affirmations”, να επαληθεύσουμε την ιστορία του «καλού παιδιού», του ατόμου εκείνου που πάντα θα μπορεί και ποτέ δεν θα αρνηθεί.
Επιστροφή στην ισορροπία: “Ι am sorry, but I can’t”
Κάθε φορά που η ανάγκη σου να ευχαριστήσεις τους ανθρώπους γύρω σου βγαίνει εκτός ελέγχου, δοκίμασε να σου υπενθυμίσεις κάτι από τα παρακάτω:
- Θέσε όρια χωρίς ενοχές: Να θυμάστε ότι τα όρια είναι ευγενικά και βοηθητικά. Eίναι ένας άμεσος τρόπος οι γύρω μας να έρθουν σε επαφή με ό,τι ζητάμε, με ό,τι μας βοηθάει και ακουμπάει με τρυφερότητα και σεβασμό πάνω μας. Ξεκίνα με απλά πράγματα, όπως το να αρνηθείς μια έξοδο που δε θα ήθελες ή να μην κάνεις κάτι που σου ζητήθηκε. Σε κάθε περίπτωση προσπάθησε να αντισταθείς στην επιθυμία σου να δικαιολογήσεις την απόφαση σου. (Πες “Όχι, δεν μπορώ να έρθω σήμερα”, και όχι “Θα ήθελα πολύ, αλλά δεν ξέρω… Ίσως, αλλά για λίγη ώρα μόνο”)
- Θα βοηθήσει επίσης η παραδοχή ότι δεν μπορείς να ελέγξεις τι σκέφτονται οι άλλοι για εσένα. Ένας λόγος που μας ενδιαφέρει τόσο η γνώμη των άλλων είναι η σύνδεση με το συναίσθημα της ντροπής. Αν αυτό σου κάνει νόημα τότε δοκίμασε να σε ρωτήσεις: “Τι κρύβω που με κάνει να ντρέπομαι λίγο;” Αφού το βρεις, βγάλε το προς τα έξω (για αρχή σε ένα π.χ. ψυχοθεραπευτικό δωμάτιο, όπου υπάρχει ασφάλεια και σεβασμός στο βίωμα). Έτσι, θα αποδομήσεις την αίσθηση της ντροπής.
- Απομακρύνσου από την ψευδαίσθηση της τελειότητας των social media. Μπορεί η ντοπαμίνη σου να εκτοξεύεται κάθε φορά που έρχεται κάποια ειδοποίηση για ακόμη ένα «pseudo» like, ωστόσο το μόνο που πραγματικά συμβαίνει είναι η ενίσχυση της τάσης σου να συνδέεις την αξία σου με την αποδοχή των υπολοίπων.
- Προσπάθησε να αναζητάς σχέσεις με άτομα που σε δέχονται γι’ αυτό που είσαι. Υπάρχουν άνθρωποι που λειτουργούν χειριστικά στην προσπάθεια τους να ανακαλύψουν και να διοχετεύσουν την δύναμη τους. Δεν είναι λοιπόν μόνο οι εγγραφές μας, τα βιώματα ή τα μοτίβα που έχουμε μάθει, αλλά και τα άτομα που μας περιβάλλουν, αλλά και ο τρόπος που ζητούν κάτι από εμάς.
- Αφιέρωσε χρόνο στο να σε μάθεις. Ανακάλυψε δηλαδή τι σου αρέσει, τι χρειάζεσαι, ποιοι είναι οι στόχοι σου, τι ζητάς μέσα από τις σχέσεις σου, ποια είναι τα όρια σου.. Ξεκίνα να φτιάχνεις μια καθημερινότητα στην οποία μπροστά θα είσαι εσύ. Δοκίμασε, αναρωτήσου, “Είμαι καλά εδώ που είμαι;”, “Μου αρέσει το σημείο που στέκομαι;” Αν είναι θολή η εικόνα που έχεις εσύ για τον εαυτού σου, τότε πώς θα καταφέρουν άλλα άτομα να σε δουν καθαρά και να αντιληφθούν τον ρόλο και την θέση σου;
Το ζητούμενο δεν είναι να σταματήσεις να είσαι ευγενικ@, αλλά να φτιάξεις μια καθημερινότητα που δε θα υποτιμά τη δύναμή σου. Πράγματι, οι άνθρωποι έχουμε έμφυτη την ανάγκη του ανήκειν. Μπορούμε όμως να δώσουμε μορφή στις εμπειρίες μας, να αγκαλιάσουμε όσα μας προσφέρει η ζωή και να ζήσουμε με αυθεντικότητα και ειλικρίνεια όσα χρειαζόμαστε, θέλουμε ή και δεν θέλουμε. Η αξία μας διαμορφώνεται από μέσα προς τα έξω και όχι το αντίστροφο.
Γράφει η Μαρία Μαθιουδάκη (Ψυχολόγος και Ειδικευόμενη στη Συστημική ψυχολογία)