Το ντοκιμαντέρ του Netflix που μας εξηγεί γιατί είμαστε υπερκαταναλωτικοί, και όχι μόνο στο Black Friday
«Βάλε αυτό που θέλεις στο καλάθι και περίμενε έναν μήνα. Αν το θέλεις ακόμα, αγόρασέ το», είναι μία συμβουλή που μας δίνει το καθηλωτικό ντοκιμαντέρ του Netflix, “Buy Now! The Shopping Conspiracy”. Βγήκε λίγες μέρες πριν το Black Friday, την (όχι μοναδική) μέρα του χρόνου με τις ατελείωτες προσφορές. Με τη Singles’ Day να προηγείται και τη Cyber Monday να έπεται, μιλάμε για τον επίσημα μήνα πλύσης εγκεφάλου σε όλον τον πλανήτη.
Το πιθανότερο είναι ότι τώρα περιμένεις κάποιο δέμα που έκανες με τις Black Friday προσφορές ή βρίσκεσαι βαθιά μέσα στο laptop σου, κάνοντας συγκρίσεις για να πάρεις το φθηνότερο προϊόν. Κανείς μας δεν είναι αθώος, και είναι πάρα πολύ δύσκολο να μην υποκύψεις και να μην πάρεις την αγαπημένη σου ενυδατική μείον 25% ή την τηλεόραση που πρέπει να αντικαταστήσει την προηγούμενη επειδή σου φαίνεται μικρή πλέον. Το θέμα είναι αν όντως φταίμε εμείς και ο υπερκαταναλωτισμός μας, και πότε επιτέλους θα καταλάβουμε ότι η καταστροφή του πλανήτη συνδέεται άρρηκτα με μέρες, σαν τη σημερινή.
Το “Buy Now” είναι 1 ώρα και 25 λεπτά αποκαλύψεων, που δεν γίνεται να μην σε σοκάρει και να σε κάνει να επαναπροσδιορίσεις τα πάντα. Το πρόβλημα ωστόσο είναι ότι δεν πρόκειται μόνο για θέμα ατομικής ευθύνης. Όλα ξεκινούν με τις εταιρείες- κολοσσούς, που λατρεύουμε και από τις οποίες θα αγοράζουμε μέχρι να πεθάνουν. Πρώην διευθυντές και στελέχη της Apple, της Adidas, της Unilever και άλλων, μιλούν για τις στρατηγικές των πωλήσεων και πώς οδηγήθηκαμε στον υπερκαταναλωτισμό, χωρίς να είναι πραγματικά δική μας επιλογή.
Υπάρχουν πολύ απλοί κανόνες και τεχνικές που στόχο έχουν να μάθουν τι και πώς το θέλεις, ώστε να σε δελεάσουν με αυτά. Υπάρχουν συγκεκριμένα χρώματα και συνδυασμοί τους που σε πείθουν στη στιγμή να πατήσεις το κουμπί “Buy Now”. Η Amazon ήταν η πρώτη που το έκανε, όταν ξεκίνησε 30 χρονια πριν, καλύπτοντας τις online ανάγκες μας σε βιβλία και μουσική. Πολύ γρήγορα, ο Jeff Bezos κατάλαβε ότι πρέπει να επεκταθεί και σε όλες τις άλλες κατηγορίες. Εδώ μπαίνει η Maren Costa, σχεδιάστρια του user experience, που τότε δούλευε για να ζήσει την οικογένειά της και πίστευε ότι απλώς διευκολύνει την εμπειρία του shopping.
Κατάλαβε ότι δεν υπάρχει καμία ηθική σε αυτό, ότι παράγοντας περισσότερο αντικείμενα από αυτά που μπορούμε να καταναλώσουμε και κατέληγαν ως απόβλητα που απλώς συσσωρεύονται. Ήταν από τους ανθρώπους που μίλησε με το Διοικητικό Συμβούλιο, παρακινώντας 7000 υπαλλήλους να την ακολουθήσουν. Ο Bezos δεσμεύτηκε για αλλαγή υπέρ του κλίματος, καταλήγοντας να εκπέμπει ακόμα περισσότερους ρύπους. Σταδιακά, η Costa απολύθηκε με συνοπτικές διαδικασίες, ενώ ήταν σημαντικό στέλεχος της Amazon. Ήταν ένας από τους ανθρώπους που προσπάθησαν να αλλάξουν το σύστημα από μέσα και τώρα το κάνει μέσα από την πολιτική.
Οι πληροφορίες και οι αριθμοί που δίνονται είναι πραγματικά σοκαριστικοί. Παράγονται 2.5 εκατομμύρια παπούτσια την ώρα, πετιούνται 13 εκατομμύρια κινητά τηλέφωνα την ημέρα, ενώ 15 εκατομμύρια ανεπιθύμητα ρούχα την εβδομάδα, καταλήγουν στις παραλίες της Γκάνας. Τα τεχνολογικά προϊόντα, όπως τα κινητά και τα laptops, φτιάχνονται έτσι ώστε να αντικαθίστανται αμέσως, επειδή δεν μπορείς να τα επισκευάσεις. Υπάρχουν προϊόντα που δεν μπορείς να ανοίξεις ή που είναι κολλημένα μεταξύ τους. Βλέπουμε ανθρώπους που ανοίγουν ολόκληρες κούτες που καταλήγουν σε σκουπίδια και έχουν φαγητά, παιχνίδια και ρούχα. Όταν βλέπουν άστεγους να τα παίρνουν, οι υπεύθυνοι καταστημάτων ζητούν από τους εργαζόμενους να ρίχνουν υγρά από πάνω προκειμένου να μένουν όπως είναι.
Και αφού μιλάμε για ατομική ευθύνη, έχουμε στο μυαλό μας ότι αν δεν ψωνίζουμε κάθε εβδομάδα και ανακυκλώνουμε, είμαστε εντάξει. Η αλήθεια όμως, όπως αποκαλύπτεται, είναι ότι η ανακύκλωση είναι μύθος, διότι τα περισσότερα πλαστικά δεν μπορούν να ανακυκλωθούν, ενώ τα υπόλοιπα καταλήγουν σε ταφή ή καύση. Βλέπουμε ανθρώπους σε σκουπιδότοπους να διαλύουν μεταλλικά αντικείμενα με τα χέρια τους, εκλύοντας έτσι δηλητηριώδη αέρια για τους ίδιους και για το περιβάλλον.
Τα καλά νέα είναι ότι πλέον οι άνθρωποι μιλούν, ακόμα και εκείνοι που έχουν συμβάλει στην υπερκατανάλωση και τη σταδιακή καταστροφή του πλανήτη. «Δεν γίνεται να κρύβεσαι επ αόριστον από τη δική σου συμβολή σε αυτό», παραδέχεται ένας εκ των πρώην διευθυντών και μας υπενθυμίζουν ότι υπάρχει ακόμα χρόνος, αν αποφασίσουμε να κάνουμε αλλαγές. Να μην ψωνίζουμε. Αυτή είναι ίσως η κατακλείδα. Να μην πέφτουμε θύματα των αναγκών που νομίζουμε ότι έχουμε. Να σκεφτόμαστε κάθε σκουπίδι που πετάμε, γιατί τώρα ξέρουμε πού καταλήγουν.