Μία έννοια κομβικής σημασίας στη σύγχρονη πολιτική είναι τα “dark money”. Οι περισσότεροι δεν είμαστε εξοικειωμένοι με αυτήν την έννοια, ωστόσο εν αγνοία μας επηρεάζει τις ζωές μας πολύ περισσότερο απ’ όσο νομίζουμε. Με τις ενδιάμεσες εκλογές των ΗΠΑ την προηγούμενη εβδομάδα, τα dark money φαίνεται να ήρθαν ξανά στο προσκήνιο και στην επικαιρότητα.
Τι είναι τα dark money;
Στον πιο απλό ορισμό τους, τα dark money είναι χρήματα που ξοδεύονται για να επηρεάσουν ένα εκλογικό αποτέλεσμα, χωρίς όμως να γίνεται γνωστό από που προέρχονται. Είναι μια έννοια συνυφασμένη με το αμερικανικό πολιτικό σύστημα και τις εκεί εκλογές.
Πρόκειται, λοιπόν, για μεγάλες μυστικές δωρεές σε πολιτικά πρόσωπα ώστε να χρηματοδοτήσουν πολιτικές καμπάνιες, να προωθήσουν το πολιτικό τους πρόγραμμα, διαφημίσεις, περιοδείες κ.λπ. Όπως είναι προφανές, τα χρήματα αυτά επηρεάζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τις εκλογές και τα αποτελέσματά τους, η πηγή τους όμως δεν είναι δημόσια και δε γίνεται ποτέ γνωστή στους πολίτες και στους ψηφοφόρους.
Τα χρήματα αυτά προέρχονται συνήθως από μη κερδοσκοπικές οργανώσεις που ανήκουν στην κατηγορία 501(c)(4), κατηγοριοποιούνται δηλαδή ως οργανισμοί κοινωνικής πρόνοιας. Αυτοί οι οργανισμοί μπορούν, βάσει νόμου, να λάβουν απεριόριστη χρηματοδότηση από φορείς, εταιρείες και ιδιώτες, που είναι στην ουσία οι δωρητές.
Επίσης, δεν είναι υποχρεωμένοι να δημοσιοποιούν τα στοιχεία των δωρητών
Όταν λειτουργούν με αυτόν τον τρόπο, οι οργανώσεις αυτές ονομάζονται “dark money groups”. Συχνά, τα dark money groups χρηματοδοτούν με τη σειρά τους τις λεγόμενες “Super PACs”. Οι Super PACs είναι πολιτικές επιτροπές οι οποίες μπορούν να δεχτούν και να δώσουν απεριόριστους πόρους για πολιτικές εκστρατείες.
Αν και οι Super PACs είναι νομικά υποχρεωμένες να αποκαλύπτουν τους χρηματοδότες τους, όταν πρόκειται για δωρεές από τα dark money groups που προαναφέρθηκαν, μπορούν να αναφέρουν απλώς το όνομα του συγκεκριμένου οργανισμού, αποκρύπτοντας έτσι τον αρχικό δωρητή. Να σημειωθεί, ότι αυτό συμβαίνει τόσο σε ομοσπονδιακό, όσο και σε τοπικό, πολιτειακό επίπεδο.
Συνεπώς, για να το απλοποιήσουμε έχουμε: Φορείς/εταιρείες/ιδιώτες χρηματοδοτούν τα dark money groups, τα οποία με την σειρά τους χρηματοδοτούν τις Super PACs. Οι τελευταίες μπορούν να δηλώνουν ως χρηματοδότη τους τα dark money groups και έτσι να μην αποκαλύπτεται ο αρχικός δωρητής. Μέσα από αυτό το πλέγμα μυστικότητας φτάνουν τα χρήματα στην εκστρατεία του εκάστοτε πολιτικού ή κόμματος.
Πώς ξεκίνησαν όλα;
Όλα άρχισαν το 2010, όταν το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, στην υπόθεση Citizens United v. F.E.C (Federal Election Commission) αποφάσισε ότι «ανεξάρτητες δαπάνες (σ.σ. στις πολιτικές εκστρατείες), συμπεριλαμβανομένων και αυτών που γίνονται από επιχειρήσεις δεν συμβάλλουν στην αύξηση ή/και την εμφάνιση της διαφθοράς» και ότι «με βάση την Πρώτη Τροπολογία του Συντάγματος των ΗΠΑ, η κυβέρνηση δε μπορεί να περιορίζει τις ανεξάρτητες δαπάνες για πολιτικές εκστρατείες, συμπεριλαμβανομένων όσων προέρχονται από μη κερδοσκοπικές εταιρείες, συνδικάτα και άλλες ενώσεις».
Συνεπώς, οι υποστηρικτές των dark money επικαλούνται αυτή την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου και ευρύτερα, την Πρώτη Τροπολογία του Συντάγματος. Από την άλλη, οι ενάντιοι επικαλούνται τον αντιδημοκρατικό χαρακτήρα ενός συστήματος χρηματοδότησης και επιρροής των εκλογικών αποτελεσμάτων που κρατάει στο σκοτάδι τους ψηφοφόρους.
Για τι ποσά μιλάμε;
Στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ του 2020, υπολογίζεται ότι ξοδεύτηκαν ένα δισεκατομμύριο δολάρια ως dark money. Αν και παραδοσιακά ήταν το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα που χρηματοδοτούσε εκστρατείες και πολιτικές καμπάνιες μέσω dark money, οι εκλογές του 2020 ήταν διαφορετικές, καθώς την πρωτοκαθεδρία σε αυτόν τον τομέα είχαν οι Δημοκρατικοί. Συγκεκριμένα, υπολογίζεται ότι η εκλογική εκστρατεία του Μπάιντεν προσέλκυσε περίπου 174 εκατομμύρια δολάρια ως dark money, ενώ η αντίστοιχη του Τραμπ μόνο 25,2 εκατομμύρια.
Dark money: Είναι απειλή για την δημοκρατία;
Είναι φανερό, πως ένα σύστημα όπως αυτό που περιγράψαμε, μπορεί να επηρεάσει τη δημοκρατική λειτουργία μιας κοινωνίας. Ειδικότερα σε μια φιλελεύθερη, αντιπροσωπευτική δημοκρατία όπου η εκλογική διαδικασία αποτελεί τον θεμελιώδη λίθο της συμμετοχής των πολιτών στη διακυβέρνηση μιας χώρας.
Η εισροή dark money σε ένα πολιτικό σύστημα δίνει τη δυνατότητα σε δισεκατομμυριούχους και πολυεθνικές εταιρείες να επηρεάζουν τις εκλογές, χωρίς εμείς, οι πολίτες να το παίρνουμε καν χαμπάρι. Συμβάλλουν έτσι πέρα από την ενίσχυση της διαφθοράς και στην ενίσχυση του αισθήματος απογοήτευσης από την πολιτική που έχουν πολλοί, και κυρίως νέοι, άνθρωποι.
Αφού ακόμα και οι εκλογές έχουν καταλήξει να είναι μια διαδικασία γεμάτη μυστικά και κρυφούς δρώντες, γιατί να ασχοληθεί ο κάθε νέος άνθρωπος με αυτές; Πώς να έχει ερεθίσματα να ενδιαφερθεί για την πολιτική, όταν στο μυαλό του αυτή είναι συνδεδεμένη με τη διαφθορά;
Αυτό που χρειάζεται να γίνει, τόσο στην περίπτωση των ΗΠΑ, όσο και ευρύτερα, είναι μια πολιτική και νομοθετική μεταρρύθμιση που να προωθεί τη διαφάνεια στη χρηματοδότηση πολιτικών εκστρατειών και κομμάτων, αλλά και μια γενικότερη αλλαγή της κυρίαρχης αντίληψης γύρω από την εκλογική διαδικασία.