Συχνά-πυκνά, βλέπουμε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν τα πάντα με πρωτοφανή ψυχραιμία, δεν αγχώνονται αν αργήσουν ή αν κάνουν κάποιο λάθος, δε φοβούνται μήπως δεν προλάβουν κάτι, ούτε τους παίρνει από κάτω όταν δεν είναι τυπικοί.
Από την άλλη, είμαστε κι εμείς οι τελειομανείς, ψυχαναγκαστικοί – ναι, είμαι κι εγώ έτσι — που δυσκολευόμαστε να αντιληφθούμε ότι «πολλά καρπούζια σε μια μασχάλη δε χωράνε», με αποτέλεσμα να μας κυριεύει μια λύσσα να τα κάνουμε όλα στην εντέλεια. Εμείς, λοιπόν, που μονίμως πιεζόμαστε να φέρουμε εις πέρας όλο και περισσότερες αρμοδιότητες με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, μοιραία πνιγόμαστε σ’ έναν απέραντο ωκεανό από το άγχος της υπεραπόδοσης.
Όσοι ταυτίζεστε με αυτή την ψυχοσύνθεση, περάστε, καθίστε και απολαύστε. Όσοι είστε η επιτομή του: «Να κι αν, να κι αν δεν», παρακαλώ να μας δώσετε τα φώτα σας. Και μόνο ένας άνθρωπος μπορεί να μας πετάξει τη σανίδα σωτηρίας – ή έστω μια βρεγμένη: Ο εαυτός μας.
Οργάνωση VS τελειομανία: Πώς τα ξεχωρίζουμε;
Κατά γενική ομολογία, είναι πολύ λεπτή η γραμμή ανάμεσα στην οργάνωση και την τελειομανία. Ειδικότερα, όταν ένας άνθρωπος είναι συνεπής και αποδοτικός στη δουλειά του, δεν είναι απαραίτητα και τελειομανής.
Σίγουρα, είναι εργατικός. Όμως, αυτές οι δύο έννοιες δεν είναι κατ’ ανάγκην ταυτόσημες. Η τελειομανία συνδέεται άμεσα με το άγχος και ξεκινάει εκεί που εξαντλούνται τα όριά μας. Όταν, δηλαδή, υπερπροσπαθούμε –περισσότερο απ’ όσο μπορούμε στην πραγματικότητα.
Αυτό οφείλεται σε τρεις, κυρίως, παράγοντες:
-Μας κυριεύει η ανασφάλεια και ο φόβος ότι μπορεί να χαρακτηριστούμε ως «ανεπαρκείς».
-Είμαστε ανταγωνιστικοί και θέλουμε να βρισκόμαστε πάντα ένα βήμα μπροστά από τους υπόλοιπους.
-Θέλουμε, συνεχώς, να ξεπερνάμε τα όριά μας για να δούμε μέχρι που μπορούμε να φτάσουμε.
Επίσης, τα βιώματά μας παίζουν, αδιαμφισβήτητα, καθοριστικό ρόλο. Αν, για παράδειγμα, δεχόμασταν αφόρητη πίεση σε προηγούμενη θέση εργασίας ή παροτρύνσεις από την οικογένειά μας, να είμαστε «πάντα οι καλύτεροι».
Τι λένε οι ειδικοί;
Σύμφωνα με τον Matt Plummer, ιδρυτή της Zarvana, μιας διαδικτυακής υπηρεσίας καθοδήγησης που βοηθά τους εργαζόμενους να γίνουν πιο παραγωγικοί: «Πολλές τάσεις τελειομανίας πηγάζουν από το φόβο και την ανασφάλεια». «Πολλοί τελειομανείς ανησυχούν, ότι αν αποβάλλουν [τη σχολαστικότητα και την ευσυνειδησία τους], αυτό θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην απόδοσή τους».
«Συνεπώς, προσκολλώνται στην τελειομανία τους ακόμα κι όταν είναι αντιπαραγωγική. Αν αυτό σας περιγράφει, τότε πάρτε μια ανάσα. Το να βάλετε φρένο […] δεν είναι τόσο δύσκολο, όσο ακούγεται», συμπληρώνει.
«Ουσιαστικά, ο στόχος σας είναι να μειώσετε λίγη από την πίεση που ασκείτε στον εαυτό σας», προσθέτει η Alice Boyes, πρώην κλινική ψυχολόγος και συγγραφέας των: «The Healthy Mind Toolkit» και «The Anxiety Toolkit».
Εντούτοις, πολλοί επιλέγουμε έναν τρόπο ζωής, στον οποίο αισθανόμαστε μονίμως πίεση να «πράττουμε» και όχι να «ζούμε».
Το αποτέλεσμα αυτού του φαύλου κύκλου είναι φυσικά συχνά το αντίθετο. Αντί να υπηρετήσουμε το δίπολο «κάνω περισσότερα-νιώθω καλύτερα», τροφοδοτούμε συνεχώς το άγχος μας. Φυσικό απότοκο σε τέτοιες καταστάσεις είναι η εξάντληση, η υπερκόπωση και το burnout.
Επιπλέον, αξίζει να αναφερθεί, ότι εδώ και μια δεκαετία, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Yale, ανακάλυψαν ότι υπάρχει ένα συγκεκριμένο γονίδιο που κάνει ορισμένους ανθρώπους να αγχώνονται διαρκώς. Το κακό είναι ότι αν είσαι ένας από τους ανθρώπους που έχουν αυτό το γονίδιο… καλά ξεμπερδέματα! Σε αυτή την περίπτωση, είναι αρκετά δύσκολο να αναστρέψεις τους όποιους ψυχαναγκασμούς σου.
Πώς μπορούμε να απεγκλωβιστούμε από το άγχος της υπεραπόδοσης και την τελειομανία;
1. Άγχος της υπεραπόδοσης: Μήπως έχουμε λάθος πρότυπα;
Εδώ και πολλά χρόνια, κυριαρχεί η πεποίθηση ότι όσο περισσότερο σπουδάσει κανείς, τόσο πιο ψηλά θα φτάσει. Μέγα λάθος.
Όσο οι δικοί μας άνθρωποι μας παρότρυναν να γίνουμε γιατροί ή δικηγόροι, άνθρωποι, όπως: Ο Steve Jobs, ο Bill Gates και η Anna Wintour, κατάφεραν να δημιουργήσουν τη δική τους αυτοκρατορία χωρίς ακραίες περγαμηνές.
Εκτός αυτού, ο όρος «σκληρή δουλειά» που κάποτε ήταν στο απόγειό του— και δήθεν αποτελούσε το δρόμο για την επιτυχία— δεν έχει θέση στη σημερινή κοινωνία. Κάλλιστα, λοιπόν, θα μπορούσε να αντικατασταθεί από τον όρο «παραγωγική εργασία».
Με άλλα λόγια, ο δρόμος προς την επιτυχία, έχει πολλά παρακλάδια. Δε χρειάζεται να ακολουθούμε τα χνάρια κάποιου για να βρούμε αυτό που μας γεμίζει. Αρκεί, να κατευθυνθούμε με βάση τα ενδιαφέροντα και τις κλίσεις μας.
2. Overthinking; Ευχαριστώ, δε θα πάρω
Λόγω του ότι οι τελειομανείς τείνουμε να παίρνουμε τα πάντα τοις μετρητοίς, πολλές φορές επιτρέπουμε να μας επηρεάζουν σχόλια ή παρατηρήσεις, τα οποία ενδέχεται να μην είναι και τα πιο κολακευτικά.
Ως εκ τούτου, σχόλια του τύπου: «Δεν είσαι αρκετά καλ@», «έκανες λάθος» ή «δεν προσπαθείς αρκετά», μπορεί να μας συνοδεύουν όταν απολαμβάνουμε το φαγητό μας, στο διάδρομο του γυμναστηρίου ή ακόμη και στο κρεβάτι πριν κοιμηθούμε.
Αντί να στριφογυρίζουμε, λοιπόν, πρέπει να πάρουμε μια βαθιά ανάσα και να πείσουμε τον εαυτό μας πως ό,τι κι αν έχει ειπωθεί, έχουμε αποδείξει την αξία μας. Κι αν κάποιος δεν την εκτιμά στο κάτω-κάτω, είναι ξεκάθαρα δικό του πρόβλημα.
3. Think positive
Κλισέ-ξεκλισέ, όλα ξεκινούν από το μέσα μας. Κι αν βρούμε το μαγικό τρόπο να βρίσκουμε κάτι θετικό σε κάθε εμπόδιο, πρόβλημα, δυσκολία –και δε συμμαζεύεται– τότε, αυτομάτως, θα απεγκλωβιστούμε από τον ψυχαναγκασμό-ανάγκη της τέλειας απόδοσης.
4. Θυμάσαι από που ξεκίνησες;
«Κάθε αρχή και δύσκολη», λέει ο σοφός λαός. Και σίγουρα, για να φτάσουμε εδώ που φτάσαμε, περάσαμε διά πυρός και σιδήρου.
Προτού, λοιπόν, αρχίσουμε να πανικοβαλλόμαστε με tasks και deadlines, ας πάρουμε μια βαθιά ανάσα κι ας θυμηθούμε όλα όσα βιώσαμε –καλά και άσχημα– μέχρι σήμερα. Πόσο μας επηρέασαν, μας δίδαξαν, μας ωρίμασαν και μας άλλαξαν.
Έτσι, έμμεσα αποβάλουμε τις όποιες ανασφάλειες μπορεί να έχουμε και αντιλαμβανόμαστε ότι, πράγματι, αξίζουμε, είμαστε ικανοί και (παραπάνω από) επαρκείς.
Δύο λόγια για το άγχος της υπεραπόδοσης…
Σε γενικές γραμμές, είναι όμορφο να συνεργαζόμαστε αποδοτικά με την ομάδα μας, να βρισκόμαστε πάντα δίπλα στους δικούς μας ανθρώπους, να είμαστε τυπικοί στις υποχρεώσεις μας, να ακολουθούμε έναν υγιεινό τρόπο ζωής και να έχουμε πρόγραμμα.
Απλώς, επειδή δε γεννηθήκαμε ρομπότ, ας μην είμαστε σκληροί με τον εαυτό μας σε περίπτωση που δεν είμαστε «τέλειοι» μια φορά. Η ζωή συνεχίζεται, άλλωστε. Και καμιά φορά, γίνεται πιο «νόστιμη» με λάθη και ελαττώματα.
Και –επαναλαμβάνω– είμαι κι εγώ μια τελειομανής, που έχει διαρκώς το άγχος της υπεραπόδοσης. Συνεπώς, τα γράφω για εσάς… και για μένα, μπας και καταφέρω να τα εφαρμόσω!