Η θάλασσα της Ερεσού συμπρωταγωνιστεί μαζί με λεσβιακές φωνές και γυναικεία κορμιά που δείχνουν ότι το queer world-making είναι δυνατό.
Το πρώτο μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ της Τζέλης Χατζηδημητρίου έρχεται από τις 4 Απριλίου στο CineDoc και τον κινηματογράφο ΤΡΙΑΝΟΝ, μετά την επίσημη πρεμιέρα του στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και την πολύ επιτυχημένη φεστιβαλική πορεία του στην Ελλάδα και το εξωτερικό
Γυναίκες από όλο τον κόσμο, εδώ και δεκαετίες, συρρέουν στην Ερεσό της Λέσβου και περνάνε καλά. «Δεν έχω ξαναδεί τόσες γυναίκες μαζεμένες» ακούγεται μια φωνή. «Συζητάνε για πολιτική, φιλοσοφία, φεμινισμό» συμπληρώνει μια άλλη.
Η Τζέλη Χατζηδημητρίου, σκηνοθέτρια, φωτογράφος και συγγραφέας, ως μια λεσβία από τη Λέσβο, μας προσφέρει μια πολύτιμη καταγραφή της πορείας της Ερεσού από τη δεκαετία του 70 έως σήμερα, διασώζοντας ταυτόχρονα ένα σημαντικό κομμάτι της ΛΟΑΤΚΙ+ ιστορίας.
Για 12 ολόκληρα χρόνια δημιουργούσε αυτήν την ταινία και κατέγραφε συνεντεύξεις από 170 άτομα, δημιουργώντας ένα τεράστιο ψηφιακό αρχείο. «Αυτή η ταινία άλλαξε τη ζωή μου» είχε δηλώσει η ίδια στο πλαίσιο του 2ου Λεσβιακού Φεμινιστικού Φεστιβάλ για το οπτικοακουστικό αρχείο που καταγράφει την ανθρωπογεωγραφία της Λέσβου.
Η Ερεσός αποτελούσε για δεκαετίες πόλο έλξης και ουτοπία μιας παγκόσμιας λεσβιακής κοινότητας. «Έχουμε ένα μέρος στον κόσμο όπου ξέρουμε ότι δεν μπορεί να πάει κανένας άλλος» ομολογεί μία από τις λεσβίες στο ντοκιμαντέρ. Για περισσότερα από 40 χρόνια, λεσβίες απ’ όλο τον κόσμο συρρέουν εδώ αναζητώντας αγάπη, ελευθερία και μια αίσθηση κοινότητας. «Ήταν ένα είδος προσκυνήματος» είχε τονίσει η σκηνοθέτρια.
Μέσα από σπάνιο αρχειακό υλικό, ημερολόγια, φωτογραφίες, βίντεο και συνεντεύξεις των ανθρώπων της περιοχής, ξετυλίγεται η συναρπαστική ιστορία ενός τόπου αλλά και μιας ολόκληρης κοινότητας, που αξίωσε συμπερίληψη και ίση μεταχείριση, ακόμα κι όταν αυτά δεν ήταν καθόλου αυτονόητα.
«Κάποιος θα μας θυμάται σίγουρα τα χρόνια που θα έρθουν» γράφει η Σαπφώ, η λυρική ποιήτρια από τη Λέσβο, με το όνομα της οποίας έχει συνδεθεί και ο λεσβιακός έρωτας. «Εγώ μια λεσβία γεννημένη και μεγαλωμένη στη Λέσβο, δεν διδάχθηκα ποτέ τα ποιήματά της στο σχολείο. Την ανακάλυψα όταν γύρισα από την Ερεσό κι ένιωσα πολύ περήφανη που κατάγομαι απ’ το ίδιο νησί με την πρώτη γυναίκα που μίλησε για έρωτα ανάμεσα σε γυναίκες».
Οι προφορικές μαρτυρίες που ακούμε συνοδεύονται από αρχειακό υλικό κι ασπρόμαυρες φωτογραφίες από γυμνά γυναικεία κορμιά που καθόλου δεν έχουν φιλτραριστεί μέσα από την αντρική ματιά κι αυτή ήταν η μεγάλη νίκη τους. Ήταν καθαρά μια γυναικεία υπόθεση η Ερεσός. Ένας χώρος ελευθερίας, ηρεμίας και ενδυνάμωσης. «Ο κόσμος έχει ανατραπεί. Εμείς είμαστε οι φυσιολογικές» λέει μια λεσβία.
Ο ετεροκανονικός δημόσιος χώρος που έχει φτιαχτεί από άντρες για άντρες εκεί φαίνεται πως αλλάζει δραματικά. Ενδεικτικό παράδειγμα, το 1964 η πλατεία Σαπφούς στη Μυτιλήνη αλλάζει, καθώς η Αγγλίδα ποιήτρια Rose Macaulay χάρισε το άγαλμα της Σαπφούς στο νησί. Μέχρι τότε, δεν υπήρχαν αγάλματα λεσβιών. «Δεν μπορούσες να υπάρξεις αλλιώς, γιατί δεν σε χωρούσε ο τόπος αλλιώς» ακούμε χαρακτηριστικά στη Λεσβία.
«Η μεγαλύτερη μάχη που δώσαμε ήταν αυτή για την παραλία» τόνισε η Τζέλη Χατζηδημητρίου. «Ακόμη και οι εναλλακτικοί και οι αριστεροί δεν καταλάβαιναν ότι δεν τους θέλουμε μαζί στην παραλία. Έχουμε το δικαίωμα σε αποκλειστικά γυναικείους χώρους. Δεν μας αφήνουν ούτε το 0.1%, ενώ τους βλέπουμε στο 99.9%. Ας είμαστε μαζί στην πορεία, δεν σε θέλω όμως στην παραλία» είχε πει τότε η Τζέλλη Χατζηδημητρίου.
«Να βρεθούμε και στις πορείες και στους δρόμους. Αλλά εύχομαι να βρεθούμε και με ηρεμία. Να κάνουμε ξανά και ξανά επανακατάληψη της παραλίας. Να βάζουμε τα σώματα μας στην παραλία και να λέμε “θα μας χωρέσει”. Οι Παράδεισοι δεν χαρίζονται, κερδίζονται. Αυτή η παραλία ήταν ο μεγαλύτερος αγώνας μας. Όμως τον χάσαμε, λόγω της ενοχικής συμπεριληπτικότητας. Εύχομαι η επόμενη γενιά να πάει και να την ξανακερδίσε».
Στο ντοκιμαντέρ βλέπουμε και τη μικρή κοινωνία της Ερεσού και το αν θα δεχτεί την πλήρη ανατροπή του ετεροκανονικού μοντέλου του χωριού και πώς νιώθουν οι κάτοικοι με την Ερεσό ως σύμβολο της λεσβιακότητας. «Το νησί το φωνάζουν Μυτιλήνη, με το όνομα της πρωτεύουσας, γιατί οι ντόπιοι ντρέπονται να λένε Λέσβος. Είχε γίνει δίκη για να μην χρησιμοποιούν το όνομα λεσβία και λεσβιακό. Υπάρχει και όνομα Λεσβία» μας πληροφορεί η σκηνοθέτρια σε εκείνο το διαγενεαλογικό κους κους.
Από τη δεκαετία του 1930 πήγαιναν μικρές ομάδες γυναικών στην Ερεσό και οι ντόπιοι τις έλεγαν Σαπφούδες. Μάλιστα, η ποιήτρια Renée Vivien, ήταν η πρώτη λεσβία που πήγε στην Ερεσό, έφτασε από τη Μυτιλήνη με αγωγιάτη, με γαϊδούρι. Κατά τη δεκαετία του ‘70, όπου λεσβίες από όλα τα μήκη και πλάτη της γης καταφθάνουν στο μικρό χωριό της Λέσβου, οι εντάσεις με τους κατοίκους αυξάνονται. «Είμαστε λεσβίες αλλά είμαστε και άνθρωποι. Δεν είμαστε τέρατα» είναι η μόνη απάντηση.
Η Λεσβία διηγείται μια ιστορία 40+ χρόνων γύρω από την αγάπη, την κοινότητα, τις συγκρούσεις, αλλά και τι σημαίνει να νιώθει κανείς αποδεκτός. Στην Ερεσό είχαν ανοίξει και ξενοδοχεία που ήταν αποκλειστικά για γυναίκες και μαγαζιά, όπως η Δέκατη Μούσα, που αγκάλιασαν τη λεσβιακή κοινότητα. «Εφόσον πληρώνω και γίνομαι εμπορικό προϊόν, τότε γίνομαι αποδεκτή ως άνθρωπος. Τότε μπορώ να είμαι αυτή που είμαι» προβληματίζεται η σκηνοθέτρια.
Μια ιστορία τόσο παλιά και τόσο καινούργια, επίκαιρη όσο ποτέ, τη στιγμή που η Ελλάδα σήμερα παλεύει για τα ίσα δικαιώματα. Από το “A girl’s guide to Lesvos” μέχρι τη Λεσβία, η Τζέλλη Χατζηδημητρίου μας χαρίζει ένα σπάνιο ιστορικό αρχείο και την δυνατότητα να φανταστούμε έναν άλλο κόσμο, πιστεύοντας στο λεσβιακό world-making.
Προβολές
1) ΑΘΗΝΑ – Κινηματογράφος Τριανόν
από Πέμπτη 4 έως Τετάρτη 10 Απριλίου
Προπώληση στο ταμείο του κινηματογράφου και στο: https://www.more.com/cinema/lesbia
Πέμπτη 4 Απριλίου στις 20.30
Μετά την προβολή θα πραγματοποιηθεί Q&A με την Τζέλη Χατζηδημητρίου, σκηνοθέτιδα της ταινίας και την Εύα Στεφανή, σκηνοθέτιδα, ενώ θα ακολουθήσει wine party με dj set από τη Μαριλένα Ορφανού (Dj Loo) και κέρασμα στο φουαγιέ του κινηματογράφου Τριανόν.
Δευτέρα 8 Απριλίου στις 20.30
Τη Δευτέρα 8/4 θα ακολουθήσει μετά την προβολή Q&A με την Τζέλη Χατζηδημητρίου, σκηνοθέτιδα της ταινίας και εκπροσώπους της λεσβιακής* κοινότητας.
Παρασκευή 5, Σάββατο 6, Κυριακή 7, Τρίτη 9 και Τετάρτη 10 Απριλίου
στις 19.00 / 20.30 / 22.00
2) ΡΕΘΥΜΝΟ – Χώρος Πολιτισμού “Σημείο”
Σάββατο 20 Απριλίου, 20.30
Προπώληση στο ταμείο του χώρου (Πατριάρχου Αθηναγόρα 17, Ρέθυμνο)