Αυτό το Σαββατοκύριακο θα λάβει χώρα το 2ο Λεσβιακό Φεμινιστικό Φεστιβάλ στην Δημοτική Αγορά Κυψέλης και η Ντιάνα Μάνεση, μία εκ των διοργανωτριών, μίλησε στην Αναστασία Βαϊτσοπούλου για την λεσβιοφοβία και την άρνηση να τυπωθεί το βιβλίο τους.
«Δεν ντρέπεστε ρε παλιολεσβίες; Άμα έρθουμε εμείς οι άντρες εκεί ξέρετε τι θα γίνει; Πουτάνες. Άντε ρε ανώμαλες μην φάτε βρωμόξυλο. Α στο διάολο μας έχετε καταστρέψει εμάς τους άντρες. Ουε και αλίμονο αν πιάσω λεσβία», γράφει ένα ομοφοβικό σχόλιο στη σελίδα Λεσβίες στα Πρόθυρα που διοργανώνουν το 2ο Λεσβιακό Φεμινιστικό Φεστιβάλ στην Αθήνα.
Τις προάλλες, η Ελένη Παπαδοπούλου, επικεφαλής της δημοτικής παράταξης «Η Αθήνα ΜΑΣ», προέβη σε λεσβιοφοβικό λόγο μίσους: «Βρέθηκε ο απαράδεκτος του δήμου να τους δώσει για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά την Αγορά της Κυψέλης κοψοχρονιά και να ξεράσουμε και φέτος με τα αίσχη τους. Να μην περιγράψω καλύτερα το τι βίωσε η γειτονιά πέρσι από αυτό το αίσχος». Δεν δίστασε να δηλώσει κιόλας ότι θα το κάνουν θέμα στο δήμο, «ώστε να σταματήσει επιτέλους ο βιασμός της κοινωνίας από κάθε είδους περίεργους. Εάν θέλουν λεσβιακά και δεν ξέρω τι άλλο στο σπίτι τους».
Παράλληλα, μια 25χρονη λεσβία στην Ελλάδα λέει στη μεγαλύτερη έρευνα που έγινε για την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα στην Ε.Ε.: «Δεν μπορώ να κρατάω το χέρι της, ενώ περπατάω, δεν μπορώ να τη φιλήσω, ούτε καν στο μάγουλο, όπως ένα κανονικό ζευγάρι θα έκανε. Δεν μπορώ ούτε να την κοιτάω στα μάτια, γιατί φοβάμαι ότι θα αποκαλυφθώ. Αλλά ο έρωτας είναι σαν τον βήχα, δεν κρύβεται».
Πέρυσι έγινε το 1ο Λεσβιακό Φεμινιστικό Φεστιβάλ, κόντρα στο ηγεμονικό αφήγημα και οι λεσβίες εμφανίστηκαν στον δημόσιο χώρο ξανά, με δικό τους φεστιβάλ, μετά από την δραστηριοποίηση της λεσβιακής ομάδας Λάβρυς στα ‘80ς, τα Cyberdyke πάρτι της Μαρίας Κατσικαδάκου στα ‘90ς, τη Λεσβιακή Ομάδα Αθήνας (ΛΟΑ) και τα πάρτι «μόνο για γυναίκες» στα ‘00ς, καθώς και τη σημαντική συνεισφορά των λεσβίων στο στήσιμο του πρώτου Athens Pride.
Η λεσβιοφοβική «περιπέτεια» έκδοσης ενός βιβλίου
Στη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης, όπου θα γίνει και φέτος το φεστιβάλ, θα βρίσκεται το βιβλίο που εξέδωσαν οι «Λεσβίες στα πρόθυρα», το οποίο περιέχει κείμενα από το περσινό τους φεστιβάλ και άλλες εκδηλώσεις τους. Θα έχει στο εξώφυλλο τη Ντόρα Ρωζέττη και τίτλο «λεσβίες μου!», γιατί αυτή ήταν η φράση που «αναφώνησε ένα ομιλητό όταν έφτασε στο χώρο πέρυσι». Πριν τυπωθεί όμως το συγκεκριμένο βιβλίο, η λεσβιοφοβία είχε ήδη εκδηλωθεί, με μια υπεύθυνη που αρνιόταν πεισματικά να το τυπώσει, επικαλούμενη ανεπαρκείς δικαιολογίες.
Όμως «οι λεσβίες ξέρουν από βίες», όπως διατείνεται και το σύνθημα της ΛΟΑ.
«Θεωρήσαμε ότι η καταγραφή της λεσβιακής ιστορίας έχει σημασία και είπαμε να γίνει ένα βιβλιαράκι, ώστε τα επόμενα παιδιά με μάτια λέιζερ και μαλλιά τιρκουάζ να μπορούν να το βρουν. Σε 30 χρόνια από τώρα. Σε κάποιο ράφι. Όπως ψάχναμε και εμείς λεσβιακά ντοκουμέντα του ‘80 και ’90 και δυσκολευόμασταν», αναφέρουν οι διοργανώτριες. «Από τους λίγους εκδοτικούς που προσεγγίσαμε, οι εκδόσεις Futura, συγκεκριμένα ο Μιχάλης, είπε αμέσως «Ναι!» χωρίς δεύτερη σκέψη. Αυτό το «Ναι» ήταν κάτι περισσότερο από ένα συγκαταβατικό «Ναι», ήταν ένα πολιτικό και ουσιαστικό «Ναι». Στις κουβέντες μας πρότεινε να μπουν στο εσώφυλλο και οι «Λεσβίες στα Πρόθυρα» ως συνεργάτες, ως τα άτομα που δούλεψαν το βιβλιαράκι για να στηθεί».
Όταν το βιβλίο ήταν έτοιμο να πάει στο τυπογραφείο, εστάλη email στην Υπηρεσία Έκδοσης ISBN για να πάρει το βιβλιαράκι το δικό του ΙSBN. «Μια τυπική διαδικασία που διαρκεί μισή μέρα και γίνεται μέσω μέηλ. Ο Μιχάλης λαμβάνει απάντηση να στείλει το εξώφυλλο και το εσώφυλλο. Του έκανε εντύπωση. Τα στέλνει. Περνάει μια βδομάδα. Καμμιά απόκριση. Τους παίρνει τηλέφωνο. Στην άλλη άκρη της γραμμής μια κυρία του λέει «Τι είναι αυτό που λέει δίπλα από τον εκδοτικό σας;» «Είναι συνεκδότες;» «Άρα, θέλει διπλό ΙSBN;» «Δεν μπορεί να βγει αυτό έτσι». Ακολούθησαν φωνές και παραλογισμοί. Ο Μιχάλης φωνάζει πίσω «Εκδίδω βιβλία 25 χρόνια και δεν σας πέφτει λόγος τι γράφει που..». Τελικά αναγκάστηκε να σκανάρει εσώφυλλα από άλλα βιβλία του και να της τα στέλνει. Πέρασαν λίγες μέρες ακόμη».
Η άρνηση συνεχιζόταν «λέγοντας διάφορες δικαιολογίες, ζητώντας εξηγήσεις, εξηγήσεις για ανεξήγητα, για πράγματα που δεν χρήζουν εξηγήσεων εξαρχής. Όταν ο Μιχάλης της είπε «Αυτό που κάνετε είναι διάκριση και θα σας κάνουμε μήνυση». Αυτή απλά έβαλε τις φωνές, «Σας παρακαλώ κύριε, κάνω και εγώ 25 χρόνια αυτή τη δουλειά». Ο Μιχάλης τελικά τηλεφώνησε στη Διευθύντρια της Εθνικής Βιβλιοθήκης και ανέφερε όλο το περιστατικό. Το ΙSBN εστάλη στα επόμενα 5 λεπτά», σχολιάζουν οι Λεσβίες στα Πρόθυρα.
Το βιβλίο τυπώθηκε και θα είναι στους πάγκους του 2ου Λεσβιακού Φεμινιστικού Φεστιβάλ.
Στον πρόλογο γράφει: «Το ακροδεξιό κύμα στην Ελλάδα έχει συσπειρωθεί, θεσμικά κατοχυρωμένα γυναικεία και ΛΟΑΤΚ δικαιώματα τίθενται υπό αμφισβήτηση (ενώ κάποια έχουν ήδη ανακληθεί) στην Ελλάδα και παγκοσμίως και οι ζωές αυτών που η εθνοπατριαρχική στρέιτ ιστορία ανέκαθεν εκτόπιζε φαντάζουν ακόμη πιο δύσκολες. Σε αυτή τη συγκυρία, ελπίζουμε η παρούσα έκδοση να προσφέρει ένα άγγιγμα κουίρ λεσβιοσύνης, να πλάσει χωροχρονικά λεσβιακά σύμπαντα, να μετουσιώσει τη λεσβιακή μοναξιά σε στιγμές ζεστασιάς, να απαλύνει ατομικά και συλλογικά τραύματα, να προβληματίσει σχετικά με τις ομοιότητες και τις διαφορές μεταξύ βιωμάτων αλλά και για τη σημασία της συνάντησης με τον άλλο και της οικοδόμησης στρατηγικών συμμαχιών μεταξύ μας».
Η λεσβιακή αορατότητα καλά κρατεί;
«Το κομμάτι της αορατότητας, της λεσβιακής αορατότητας είναι κάτι που πάντα συνέβαινε και θα συμβαίνει. Είναι αόρατη η λεσβία, γιατί ο άλλος αδιαφορεί και δεν τον νοιάζει, νιώθει ότι δεν τον απειλεί. Και δεν τον απειλεί, γιατί η γυναικεία* σεξουαλικότητα δεν είναι κάτι που στο μυαλό πολλών υπάρχει ανεξάρτητα ως τέτοιο» δηλώνει η Ντιάνα Μάνεση στο Estella.
«Προσπαθούμε να αναδείξουμε και ότι η λεσβιακή κοινότητα δεν είναι μία και ομοιόμορφη, εξού και το αστεράκι δίπλα στη λέξη λεσβία* και γυναίκα*. Σε αυτήν υπάρχουν πολλά έμφυλα υποκείμενα που κάπως μπορεί να συνυπάρχουν μέσα στο λεσβιακό σύμπαν, είτε ιστορικά, είτε πολιτικά, είτε συναισθηματικά, είτε βιωματικά, είτε πολιτικά, είτε διακοινωνικά. Είναι ένα εσωτερικό στοίχημα κυρίως όσον αφορά τη λεσβιακή ιστορία, κουλτούρα, αισθητική και ταυτότητα και το άνοιγμα της λεσβιακής* ταυτότητας, αλλά και της κατηγορίας γυναίκα*, σε άλλες έμφυλες επιτελέσεις, καθώς και οι συνδέσεις του λεσβιακού φεμινισμού, του τρανς φεμινισμού, κτλ. Πρέπει να δημιουργηθεί ένας χώρος για αυτά τα υποκείμενα και αυτός ο λεσβιακός χώρος είναι ποικιλόμορφος».
Σε ένα ευρύτερο πολιτικό επίπεδο, «το ζήτημα του μισογυνισμού που δέχονται οι λεσβίες, υπήρχε ανέκαθεν. Ως μισογυνισμό εννοώ όχι μόνο το γυναικείο και τη θηλυκότητα, αλλά ό,τιδήποτε δεν εμπίπτει στην φαλλογοκεντρική ανάγνωση του πολιτικού. Ο αορατοποιημένος μισογυνισμός είναι το κομμάτι που κάνει αυτή την ταυτότητα αόρατη. Ο μισογυνισμός δεν συζητιέται τόσο per se, ούτε και στους ΛΟΑΤΚΙ+ χώρους τόσο έντονα, παρότι υπάρχει πάρα πολύ. Οπότε, νομίζω, ότι αντίστοιχα και η λεσβιακή εμπειρία δεν έχει τόσο χώρο στο ευρύτερο κοινωνικό. Είναι και η γενικότερη πολιτική συνθήκη. Από τον Μπέο μέχρι τον Κασσελάκη, υπάρχει ένα φάσμα cis αντρικού προνομίου, το οποίο έχει πιάσει, από το sic straight τόξικ, πατριαρχικό, μάτσο, μαφιόζικο πράγμα, μέχρι τον cis κανονικοποιημένο άντρα, που είναι πρόεδρος κόμματος και ενσωματώνει όλο αυτό το ομοκανονικό πρόταγμα», συμπληρώνει η Ντιάνα Μάνεση.
«Σε αυτήν τη συγκυρία, τα λεσβιάκια ή τα λεσβία, έχουν πολιτικά και ενδοκινηματικά πολλά πράγματα να δώσουν. Επίσης, η λεσβιακή βία δεν αναδεικνύεται πάρα πολύ. Δεν είναι το ίδιο με μια αδερφή. Δεν είναι πολύ fun, ρε παιδί μου. Οι λεσβίες είναι αυτές που κάνουν συνήθως killjoy την κατάσταση γύρω τους. Τις λένε και λίγο μίζερες, τις λένε και λίγο μισάνδρες» συνεχίζει.
Όταν έγινε το ομοφοβικό, λεσβιοφοβικό περιστατικό με το βιβλίο, «κατάλαβα ότι έχει πάρα πολύ να κάνει με το mainstreaming. Μπορεί εάν έγραφε queer –και δεν το λέω αυτό έναντι των ατόμων που αυτοπροσδιορίζονται ως queer, δεν θέλω να παρεξηγηθώ–. Απλά λέω ότι εν τέλει, κάποιες ταυτότητες κάπως γίνονται πιο ελαφριές. Κάπως έχουν λιγότερο shock value και η μετάφρασή τους στα ελληνικά δεν δημιουργεί το ίδιο σοκ. Όπως και η λέξη αδερφή σε σχέση με τη λέξη gay, ας πούμε. Οπότε, έχει να κάνει και με την πολιτική σημασία των λέξεων, αλλά έχει να κάνει και με το mainstreaming και το πόσο πολιτισμικά αποδεκτή γίνεται μια ταυτότητα. Οι λεσβίες δεν είναι μόδα. Τα afab άτομα, οι τρανς γυναίκες και οι τρανς λεσβίες δεν βρίσκουν τους χώρους που να νιώθουν πολύ celebrated. Για αυτό κάνουμε και το catwalk».
Σχετικά με τη συστημική αποσιώπηση της λεσβιακής ταυτότητας, η Ντιάνα Μάνεση σημειώνει πως συνέβαινε ανέκαθεν. «Από αρχεία που έχουν καταστραφεί και αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε σπίτια και κανείς δεν θέλει να τα στεγάσει, έως, ας πούμε, το Ίδρυμα Ωνάση που φτιάχνει ένα λεσβιακό αρχείο και εν τέλει δεν αφορά κανένα κομμάτι της κοινότητας, δεν απευθύνεται τόσο πολύ στην κοινότητα, όσο, δεν ξέρω, στον ελληνικό πολιτισμό. Πιστεύω ότι στο μυαλό πολλών ανθρώπων δεν είναι cool η λεσβιακή ταυτότητα, είτε δεν είναι πολύ πολιτικά ρηξικέλευθο για κάποιους. Για εμάς η λεσβιακή* ταυτότητα ως πολιτική ταυτότητα που στεγάζει άτομα με διάφορες έμφυλες επιτελέσεις (afab, μη δυαδικά, τρανς γυναίκες, τρανς λεσβίες, cis γυναίκες) μπορεί να προκαλέσει πολλά περισσότερα ρήγματα στη κοινωνία και να φέρει πιο έντονα στο προσκήνιο τη σχέση φεμινισμού και ΛΑΤΚΙ».
2ο Λεσβιακό Φεμινιστικό Φεστιβάλ, 18-19 Νοεμβρίου, 12.00-22.00, στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης.