Το ήξερες ότι σώζονται μόνο περίπου 650 γραμμές από την ποίηση της Σαπφούς;
Η Σαπφώ έγινε γνωστή για την αγάπη που εξέφρασε στην ποίησή της για γυναίκες και θεωρείται μια από τις πρώτες λεσβίες, αν και η έννοια της σεξουαλικής ταυτότητας δεν υπήρχε κατά την εποχή της.
Υπάρχουν μαρτυρίες ότι η Χριστιανική Εκκλησία αποδοκίμαζε την ηθική της και έκαιγε τα βιβλία της, κατα τον Μεσαίωνα, επειδή θεωρούνταν σεξουαλικά με έντονες λεσβιακές αναφορές. Οι μαρτυρίες αυτές δεν έχουν επιβεβαιωθεί, όμως είναι αδιαμφισβήτητο ότι το έργο της Σαπφούς λογοκρίθηκε ανα τους αιώνες, εξαιτίας της ερωτικότητάς του.
Ο Πλάτων μπορεί να την ονόμαζε «σοφή» και «δέκατη Μούσα» και ο Αντίπατρος «θηλυκό Όμηρο» αλλά, οι Αττικοί κωμωδιογράφοι σε μεταγενέστερη εποχή, τη δυσφήμησαν για ομοφυλοφιλικές τάσεις. Υπάρχουν αποδείξεις, ότι οι πρόωροι μεταφραστές της, ασκούσαν λογοκρισία για την ομοφυλοφιλική φύση του έργου της και το μετέτρεπαν σε ετεροφυλοφιλικό.
Ξεκινώντας, λοιπόν, από το 600 π.Χ. μέχρι και σήμερα, μπορούμε να βρούμε πολλά παραδείγματα γυναικών που παραγκωνίστηκαν και απορρίφθηκαν επειδή εκδήλωσαν ομοερωτικά συναισθήματα. Η ίδια η λέξη “λεσβία”, ακόμα κουβαλά ένα βάρος ντροπής και υποτίμησης, ενώ για πολλά άτομα στην κοινωνία έχει αρνητικό πρόσημο.
Παράλληλα, αν ψάξουμε μεταξύ των ιδιαίτερα αναγνωρίσιμων γυναικών στην Ελλάδα, θα βρούμε ελάχιστες εξαιρέσεις που να δηλώνουν περήφανα την λεσβιακή τους ταυτότητα, παρόλο που σύμφωνα με έρευνες περίπου το 3% του πληθυσμού προσδιορίζεται ως ομοφυλόφιλο.
Έτσι, ερχόμαστε αντιμέτωποι με την λεσβιακή α-ορατότητα, η οποία συνδέεται άμεσα με την περιφρόνηση της γυναικείας σεξουαλικότητας, τις διακρίσεις αλλά και την έλλειψη εκπροσώπησης σε όλους τους τομείς όπως ο αθλητισμός, οι τέχνες, η πολιτική.
Τι είναι η λεσβιακη ορατότητα;
Η λεσβιακή ορατότητα έρχεται, λοιπόν, σαν απάντηση στην προαναφερθείσα αορατότητα! Η ιδέα ότι, οι λεσβίες πρέπει να είναι ορατές και αποδεκτές ως μέρος της ευρύτερης κοινότητας LGBTQ+, καθώς και στην κυρίαρχη κοινωνία, δεν είναι καινούργια, αλλά από την σκέψη ως την πράξη, απαιτείται ακόμα πολλή δουλειά.
Η λεσβιακή ορατότητα περιλαμβάνει την εκπροσώπηση στα μέσα ενημέρωσης, την πολιτική και άλλες δημόσιες σφαίρες, καθώς και την ικανότητα να εκφράζει κανείς ανοιχτά τον σεξουαλικό του προσανατολισμό χωρίς φόβο διάκρισης ή βίας.
Γιατί, όμως, είναι σημαντική η λεσβιακή ορατότητα; Κυρίως επειδή αμφισβητεί την ετεροκανονικότητα που υποθέτει ότι όλοι είναι ετεροφυλόφιλοι, ενώ ταυτόχρονα προωθεί την αποδοχή και κατανόηση των διαφορετικών σεξουαλικών προσανατολισμών.
Συγχρόνως, κάνοντας τη λεσβιακότητα ορατή, μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των διακρίσεων, της παρενόχλησης και της βίας κατά των λεσβιών, καθώς επίσης να καταρρίψει το βάρος της ντροπής και υποτίμησης που μπορεί να αισθάνονται οι λεσβίες γυναίκες.
Επιπλέον, στο πλαίσιο της λεσβιακής ορατότητας, είναι σημαντικό να αναδειχθούν θετικά πρότυπα για τις γυναίκες που μπορεί να αισθάνονται απομονωμένες ή περιθωριοποιημένες και να δημιουργηθούν ευκαιρίες για σύνδεση και οικοδόμηση σχέσεων υποστήριξης μεταξύ των λεσβιών.
Μιλώντας για πρότυπα σε όλους τους τομείς, μπορείς να φανταστείς μια γυναίκα Ελληνίδα πολιτικό που να είναι ανοιχτά λεσβία; Εγώ δυσκολεύομαι! Όχι γιατί πιστεύω ότι δεν υπάρχουν, αλλά γιατί κάτι τέτοιο θα τάραζε τα συντηρητικά και ομοφοβικά νερά της ελληνικής πολιτικής σκηνής.
Είναι τόσο δύσκολο να καταλάβουμε την λεσβιακότητα;
Το ήξερες ότι οι Ναζί σημάδευαν τις λεσβίες γυναίκες με ένα μαύρο τρίγωνο, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου; 80 χρόνια μετά, οι λεσβίες δεν σημαδεύονται με μαύρα τρίγωνα αλλά είναι ακόμα δακτυλοδεικτούμενες από μια μεγάλη μερίδα της κοινωνίας που ακόμα δυσκολεύεται να τις καταλάβει και να τις αποδεχτεί.
Ιστορικά, οι λεσβίες ήταν λιγότερο ορατές ακόμα και από τους ομοφυλόφιλους άντρες στο κοινό, τόσο στην εκπροσώπηση στα μέσα ενημέρωσης όσο και στα πολιτικά κινήματα. Αυτό οφείλεται, εν μέρει, στο γεγονός ότι η λεσβιακότητα αμφισβητεί τις παραδοσιακές έννοιες των ρόλων των φύλων και της θηλυκότητας. Συν τοις άλλοις, επειδή οι γυναίκες είχαν ιστορικά λιγότερη κοινωνική, οικονομική και πολιτική δύναμη από τους άνδρες, οι φωνές και οι εμπειρίες τους έχουν συχνά περιθωριοποιηθεί και αποκλειστεί από τον κυρίαρχο λόγο.
Υπάρχει, επίσης, η υπόθεση ότι η λεσβιακότητα είναι μια περαστική φάση. Ωστόσο, δεν είναι περίεργο που πολύς κόσμος την αντιλαμβάνεται έτσι, αν σκεφτούμε ότι πολλές φορές τα μέσα ενημέρωσης την παρουσιάζουν κατά αυτόν τον τρόπο. Πάρε για παράδειγμα, σταρ όπως η Rihanna, η Ke$ha, η Katy Perry, η Megan Fox και η Nicki Minaj που έχουν υπονοήσει ομοερωτικά συναισθήματα, ως εργαλείο marketing. Και αυτό περνάει στην πραγματική ζωή.
Ταυτόχρονα, η σεξουαλική αντικειμενοποίηση των γυναικών και η υπερσεξουαλοποίηση των λεσβιακών σχέσεων στα μέσα ενημέρωσης και την πορνογραφία έχει συμβάλει στην έλλειψη κατανόησης και αποδοχής των λεσβιακών σχέσεων. Η λεσβιακότητα, πολλές φορές, χρησιμοποιείται για να ικανοποιήσει τα ανδρικά γούστα.
Όλοι αναγνωρίζουμε το κλισέ του λεσβιακού πορνό, το οποίο τις περισσότερες φορές δεν περιλαμβάνει πραγματικό λεσβιακό σεξ αλλά μια πρόσκληση δύο γυναικών σε έναν άντρα που αναπόφευκτα εντάσσεται. Έτσι η λεσβιακή εμπειρία, τείνει να παρουσιάζεται σαν μια φάση πειραματισμού ή σαν μια ερωτική συνθήκη που δημιουργήθηκε για να ικανοποιεί το ανδρικό βλέμμα.
Πέρα, όμως, από το σύνολο της κοινωνίας, οι λεσβίες αντιμετωπίζουν επίσης μοναδικές προκλήσεις όσον αφορά την προβολή στην κοινότητα LGBTQ+. Για παράδειγμα, υπάρχει ένα φαινόμενο γνωστό ως «λεσβιακή διαγραφή» («lesbian erasure»), το οποίο αναφέρεται στην τάση υποβάθμισης ή αγνοίας των εμπειριών των λεσβιών υπέρ μιας γενικότερης, ουδέτερης ως προς το φύλο προσέγγισης των ζητημάτων LGBTQ+. Αυτή η διαγραφή μπορεί να δυσκολέψει τις λεσβίες να βρουν υποστήριξη και μπορεί να συμβάλει σε συναισθήματα απομόνωσης και αορατότητας.
Γυναίκες που έχουν υποστηρίξει την προβολή των λεσβιών μέσα στην ιστορία
Ευτυχώς, μέσα στην ιστορία έχουν υπάρξει πολλές γυναίκες που έκαναν ένα βήμα μπροστά για να υποστηρίξουν την προβολή των λεσβιών, κάνοντας τες περισσότερο οράτες. Πάμε να δούμε κάποιες από αυτές!
Audre Lorde: «Μαύρη, λεσβία, μητέρα, πολεμίστρια, ποιήτρια». Έτσι αυτοπροσδιοριζόταν η Audre Lorde. Η Lorde υπήρξε μια εξέχουσα φωνή στα φεμινιστικά, λεσβιακά και μαύρα κινήματα κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1960 και του 1970. Έγραψε για τη σημασία της διαθεματικότητας και την ανάγκη όλων των περιθωριοποιημένων ομάδων να συνεργαστούν για την καταπολέμηση της καταπίεσης.
Del Martin και Phyllis Lyon: Η Martin και η Lyon ήταν ένα ζευγάρι λεσβιών που ήταν ακτιβίστριες και πρωτοπόρες στο κίνημα για τα LGBTQ+ δικαιώματα. Συνίδρυσαν το Daughters of Bilitis, την πρώτη οργάνωση για τα δικαιώματα των λεσβιών στις Ηνωμένες Πολιτείες, το 1955.
Στις 16 Ιουνίου του 2008, η Martin και η Lyon τελικά παντρεύτηκαν μετά από πάνω από 50 χρόνια κοινής ζωής, αφότου το Ανώτατο Δικαστήριο της Καλιφόρνια έκρινε ότι ο γάμος ομοφύλων ήταν νόμιμος. 2 μήνες μετά, η Martin πέθανε σε ηλικία 87 ετών, γνωρίζοντας ότι είχε κάνει ότι περνούσε ότι περνούσε από το χέρι της για να αναγνωριστούν τα δικαιώματα της LGBTQ+ κοινότητας.
Gloria Anzaldúa: Η Anzaldúa ήταν μια queer Chicana ποιήτρια, συγγραφέας και θεωρητιός του φεμινισμού. Είναι περισσότερο γνωστή για το βιβλίο της “Borderlands/La Frontera: The New Mestiza”. Σε αυτό, εξερευνά τη διασταύρωση των ταυτοτήτων της ως Μεξικανοαμερικανίδα και λεσβία, και τις προκλήσεις που αντιμετώπισε για να γίνει αποδεκτή και από τις δύο κοινότητες.
Barbara Gittings: Η Gittings ήταν μια λεσβία ακτιβίστρια που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον αγώνα για τα δικαιώματα της LGBTQ+ κοινότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οργάνωσε την πρώτη δημόσια διαδήλωση για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων στη Φιλαδέλφεια το 1965 και έγινε εξέχουσα προσωπικότητα στο κίνημα για περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες.
Ellen DeGeneres: Η DeGeneres είναι κωμικός και τηλεοπτική παρουσιάστρια που έκανε coming out ως λεσβία το 1997, και έγινε μια από τις πρώτες ανοιχτά γκέι διασημότητες στο Χόλιγουντ. Η απόφασή της να δημοσιοποιήσει την σεξουαλική της ταυτότητα ήταν αμφιλεγόμενη εκείνη την εποχή, αλλά παράλληλα αποτέλεσε πρότυπο για πολλές νεαρές λεσβίες.
Μπορεί να αναρωτιέσαι τι μπορούμε να κάνουμε εμείς, για να συμβάλουμε στην λεσβιακή ορατότητα. Νομίζω ότι το πιο σημαντικό είναι να δώσουμε το βήμα στις λεσβίες φίλες, αδερφές, συναδέλφισσες μας για να μιλήσουν για την προσωπική τους εμπειρία. Ας αφήσουμε χώρο σε αυτές, να μιλήσουν για τα εμπόδια και τις προκλήσεις που συναντούν και να ορίσουν την ορατότητά τους, από αυτές, για αυτές.