Δεν υπάρχει σωστός τρόπος για να τα συστήσεις στο αναγνωστικό κοινό.
Κάποια ανήκουν στην κλασική λογοτεχνία, κάποια στη σύγχρονη, τα περισσότερα στη μεταμοντέρνα. Στο τέλος της ημέρας, βέβαια, ελάχιστη σημασία έχει που θα τα κατατάξει ο μελετητής. Το μόνο σίγουρο είναι ότι με το στιλ και την πλοκή τους, αυτά τα μυθιστορήματα θα σου κάψουν τον εγκέφαλο.
Ένα βιβλίο χωρίς το γράμμα e, κι όμως υπάρχει
Όλα ξεκίνησαν όταν τα μέλη του λογοτεχνικού συνδέσμου Ou.li.po., κάτι υπέροχοι Γάλλοι που ασχολιόντουσαν με τα μαθηματικά και τη λογοτεχνία τη δεκαετία του ’60 στη Γαλλία, αποφάσισαν να κάνουν μια λίστα με τις λέξεις που δεν περιέχουν έψιλον στη γαλλική γλώσσα. Δεν χρειάζεται να είσαι ο Petit Robert για να καταλάβεις ότι μια τέτοια δουλειά είναι σωστός άθλος. Ένας από τον σύνδεσμο, λοιπόν, ο Georges Perec, πήγε το πράγμα ένα βήμα παραπέρα. Έγραψε ένα βιβλίο διακοσίων σελίδων χωρίς το γράμμα e με τίτλο La Disparition (η εξαφάνιση!). Λογοτεχνικά δεν πρόκειται για κάτι πρωτόγνωρο, λιπογράμματα υπήρχαν από την αρχαιότητα, παρόλα αυτά το La Disparition αποτελεί μια ενδιαφέρουσα άσκηση ύφους που αξίζει την προσοχή του αναγνώστη.
Εκατό χιλιάδες δισεκατομμύρια ποιήματα
Παραμένοντας στη Γαλλία και τον Ou.li.po., θα ασχοληθούμε με το απίθανο λογοτεχνικό κατόρθωμα ενός εκ των ιδρυτών του συνδέσμου, του Raymond Queneau. Στα ελληνικά, έχει μεταφραστεί μεγάλο μέρος του έργου του με γνωστότερο τις Ασκήσεις Ύφους, ένα βιβλίο που περιγράφει με 99 διαφορετικούς τρόπους ένα ασήμαντο συμβάν σε ένα λεωφορείο. Ίσως το πιο ξεχωριστό –και δυστυχώς αμετάφραστο μέχρι στιγμής– βιβλίο του είναι το Cent mille milliards de poèmes. Πρόκειται για ένα βιβλίο συνδυαστικής ποίησης, το οποίο είναι έτσι κομμένο που επιτρέπει στον αναγνώστη να διαλέξει τον συνδυασμό των στίχων και την τελική μορφή του ποιήματος. Οι πιθανοί συνδυασμοί του είναι εκατομμύρια, εξού και ο τίτλος της αέναης συλλογής, ενώ τον σχεδιασμό της έκδοσης στον Gallimard υπέγραψε ο Robert Massin.
Οι Σπέτσες στη νεφέλη του Μάγου
Ο John Fowles είναι από εκείνους τους συγγραφείς που, όσες λέξεις και αν τους αφιερώσεις, είναι πάντα λίγες. Ήδη αναγνωρισμένος από το πρώτο του μυθιστόρημα, τον εξαιρετικό Συλλέκτη, γνώρισε παγκόσμια καταξίωση με τη τρίτη συγγραφική δουλειά του, τον Μάγο. Πρόκειται για την ιστορία του Νίκολας Έρφ, ενός άγγλου νεαρού καθηγητή που έρχεται να διδάξει σε ιδιωτικό σχολείο σε ένα μικρό ελληνικό νησί. Η ανία της καθημερινότητας θα τον οδηγήσει στα πρόθυρα της αυτοκτονίας, μέχρι που θα γνωρίσει ένα πολύ ενδιαφέρον και μυστηριώδες πρόσωπο, τον Κόγχις.
Ο αινιγματικός Κόγχις θα τον συστήσει σε έναν κόσμο πολύ διαφορετικό από αυτόν που γνωρίζει ο Νικόλας, γεμάτο νεφέλες και ζωντανά φαντάσματα. Ο Μάγος δεν έχει κάποια στιλιστική πρωτοτυπία όπως τα δύο προηγούμενα βιβλία του αφιερώματος, αλλά είναι τέτοια η υφολογική μαεστρία του Fowles που σε μαγνητίζει από τις πρώτες σελίδες. Μέχρι ο αναγνώστης να φτάσει στις τελευταίες σελίδες και να του κάψει, για τα καλά, τον εγκέφαλο.
Ο μακάβριος διοπτροφόρος
Γνήσιος απόγονος του Latin American Boom που μας έκαψε τον εγκέφαλο στο δεύτερο μισό του προηγούμενου αιώνα, ο Roberto Bolano υπήρξε το σπουδαιότερο λογοτεχνικό τέκνο της Χιλής. Τυπικά, όλα τα βιβλία του θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται στη λίστα, ο λατινοαμερικάνικος μαγικός ρεαλισμός του είναι παρών σε κάθε έργο του, αλλά θα επιλέξουμε το μνημειώδες 2666. Τεράστιο σε μέγεθος, 1200 περίπου σελίδες, χωρισμένο σε πέντε μέρη και ατελείωτο.
Το 2666 είναι ένας λαβύρινθος ιστοριών που ξεκινούν από την Πρωσία του 20ου αιώνα για να καταλήξουν στο Μεξικό του σήμερα, σε μια συνοικία με εκατοντάδες γυναικοκτονίες. Απαντήσεις δεν υπάρχουν, η ιστορία δεν κλείνει ποτέ. Ο Bolano πέθανε πριν καταφέρει να τελειώσει το βιβλίο. Όταν, όμως, ο αναγνώστης γυρίζει και την τελευταία σελίδα, καταλαβαίνει ότι δεν έχασε τίποτα. Είναι τόσο συναρπαστικό το ταξίδι, που δεν έχει σημασία ο προορισμός.
Ο ελέφαντας στο δωμάτιο
Το εξαντλημένο εδώ και χρόνια Σπίτι από Φύλλα του Mark Z. Danielewski είναι ίσως το πιο καμένο βιβλίο των τελευταίων δεκαετιών. Η πλοκή εστιάζει γύρω από το αρχείο του Ζαμπανό, ενός τυφλού γέρου που μένει μόνος του και όταν φεύγει από τη ζωή, οι ατέλειωτες σελίδες έρχονται στα χέρια ενός άστατου νεαρού. Όσο περισσότερο διαβάζει τις χειρόγραφες σημειώσεις, τόσο βυθίζεται σε μια ιστορία δίχως όρια. Εγκιβωτισμένη αφήγηση, τυπογραφικά τεχνάσματα και μια πραγματικά ενδιαφέρουσα ιστορία που εμπεριέχει τρόμο και κοινωνικό στοιχείο, το Σπίτι από Φύλλα αξίζει κάθε λεπτό που θα του αφιερώσει ο αναγνώστης. Κυκλοφόρησε στα Ελληνικά, σε δύο μάλιστα εκδόσεις, μια παραδοσιακή και μία με έγχρωμη εκτύπωση, εδώ και χρόνια όμως παραμένει εξαντλημένο.
Τα παραπάνω ήταν μόλις πέντε από τα δεκάδες μυθιστορήματα που μυρίζουν μπαρούτι. Δεν είναι βιβλία για όλες τις ώρες, δεν είναι ας πούμε από αυτά που μπορείς να πάρεις μαζί σου στην παραλία το καλοκαίρι, απαιτούν υπομονή και προθυμία από μεριάς του αναγνώστη να βυθιστεί σε μια αφήγηση, όπου η εγκεφαλική κατανόηση έχει λιγότερη σημασία από αυτή καθαυτή την αναγνωστική απόλαυση. Ωστόσο, όλα τους στο τέλος ανταμείβουν τους πιο υπομονετικούς.