Ο Ορχάν Παμούκ ξεκινάει την Καινούργια Ζωή γράφοντας “μια μέρα διάβασα ένα βιβλίο κι από τότε άλλαξε ολότελα η ζωή μου”.
Οποιοσδήποτε χάνεται στη μαγεία των λέξεων, είτε είναι τακτικός αναγνώστης είτε όχι, έχει ζήσει κάποια στιγμή αυτό το γλυκό συναίσθημα θαλπωρής που χαρίζει ένα ρομαντικό μυθιστόρημα ή την απότομη έξαψη αδρεναλίνης που δημιουργεί μια περιπέτεια. Ο λογοτεχνικός κόσμος, μέσω της ανάγνωσης, μπορεί να γίνει σταθερός αρωγός της ψυχικής και βιολογικής υγείας.
Βιβλιοθεραπεία, η πάντα ευεργετική
Η πρακτική της βιβλιοθεραπείας, που στα αυτιά μας μοιάζει μάλλον σαν μια χαριτωμένη new age ασχολία για να σπαταλάς τον χρόνο σου, εφαρμόζεται εδώ και χρόνια στην Αμερική και έχει μελετηθεί σε βάθος. Από την εμφάνιση του όρου στις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι την χρήση της πρακτικής από τον Φρόυντ και τη σύγχρονη ενσωμάτωσή της στα προτεινόμενα θεραπευτικά σχήματα, η βιβλιοθεραπεία έχει αποδεδειγμένα θετικά αποτελέσματα στη βελτίωση της ψυχικής υγείας του αναγνώστη.
Σε απαιτητικές περιπτώσεις συναισθηματικών διαταραχών δεν είναι αρκετή από μόνη της, αλλά εκεί φυσικά επεμβαίνει η επιστήμη για να βοηθήσει τον ενδιαφερόμενο. Ομάδες ανάγνωσης υπό καθοδήγηση, πάντως, είναι καθιερωμένες σε κλινικές, βιβλιοθήκες και σχολεία. Είναι μια πρακτική με μικρό κόστος και μεγάλα οφέλη που μπορεί να εφαρμοστεί σε όλες τις ηλικίες και σε όλες τις συναισθηματικές καταστάσεις. Η ανάγνωση μειώνει το στρες, αυξάνει τη συναισθηματική νοημοσύνηκαι προκαλεί αισθήματα ευφορίας.
Διαβάζοντας μυθιστορήματα
Μελέτες έχουν αποδείξει ότι η ανάγνωση μυθιστορημάτων συνδέεται με τα παρακάτω οφέλη: Ενδυναμώνεται η ενσυναίσθηση, βελτιώνεται η ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων και διευρύνεται η διαπροσωπική κατανόηση. Κατά τη διάρκεια της εμβάθυνσης στην πλοκή και στους λογοτεχνικούς χαρακτήρες, εκεί δηλαδή που καίγεσαι να δεις τι θα γίνει στη συνέχεια γιατί έχεις ερωτευτεί τον πρωταγωνιστή της ιστορίας, ωριμάζουν οι συνθήκες για να κατανοήσεις αρτιότερα το συναισθηματικό περιβάλλον του ήρωα και να μπεις στη θέση του, να αναλύσεις τις επιλογές του και να ζήσεις και εσύ, έστω σε φαντασιακό επίπεδο, κάτι διαφορετικό στη ζωή σου.
Διαβάζοντας αυτοβιογραφίες
Εδώ τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά, όχι τόσο περίπλοκα. Δεν έχουμε το σκηνοθετημένο φαντασιακό περιβάλλον ενός λογοτεχνικού βιβλίου, αλλά μια πραγματική ιστορία με αρχή, μέση και τέλος. Συνήθως, αυτές οι ιστορίες μεταφέρουν ένα μήνυμα, είναι διηγήσεις ανάκαμψης, και το κοινωνούν στο αναγνωστικό κοινό με άμεσο και διαυγή τρόπο. Τέτοιου είδους αναγνώσματα είναι πολύ σημαντικά, γιατί είναι ταυτόχρονα θεραπευτικά και για εκείνον που τα γράφει και για εκείνον που τα διαβάζει. Ο μεν μέσω της ανάλυσης και της αυτοέκθεσης επουλώνεται, ο δε ενισχύεται από τη συνολική εμπειρία μαθαίνοντας.
Διαβάζοντας βιβλία ψυχολογίας και αυτοβελτίωσης
Με τα συγκεκριμένα βιβλία ο αναγνώστης έχει παρόμοιες απολαβές με αυτές που λαμβάνει διαβάζοντας αυτοβιογραφίες, αλλά σε αυτή την περίπτωση είναι ακόμα πιο άμεσες. Αφενός υπάρχει μια μεγάλη μερίδα του αναγνωστικού κοινού που διαβάζει μόνο τέτοιου είδους βιβλία, αφετέρου υπάρχει και μια άλλη μερίδα που τα αποφεύγει κατηγορηματικά θεωρώντας τα ως παραλογοτεχνικά προϊόντα. Η αλήθεια είναι πως, όταν είχε ξεκινήσει το συγκεκριμένο είδος να γίνεται γνωστό, είχαν κυκλοφορήσει αρκετά συγγράμματα σχεδόν κενού νοήματος με αναπαραγωγή κλισέ θέσεων. Πλέον, κυκλοφορούν εξαιρετικά συγγράμματα για τη διαχείριση του τραύματος και του άγχους που μπορούν πράγματι να βοηθήσουν τον αναγνώστη σε ένα πρώτο επίπεδο να ελέγξει κάποιες καταστάσεις στη ζωή του. Είναι, δηλαδή, κατάλληλα για την πρόληψη και την περιστοίχηση κάποιων φαινομένων σε αρχικό ακόμα στάδιο.
Διαβάζοντας ποίηση
Η ποίηση δεν θεωρείται άδικα η τροφή της ψυχής. Είναι το λογοτεχνικό είδος που μιλάει σε όλους, είναι πολυμορφική και μπορεί πολύ εύκολα να συνδυαστεί με μουσική. Κατά κανόνα, δεν μεταφέρει τον αναγνώστη σε ένα ολοκληρωμένο σύμπαν, όπως αυτό που έχει το χώρο και το χρόνο να το κάνει ένα μυθιστόρημα, αλλά πάντα μπορεί να προκαλέσει έκρηξη μιας μεγάλης γκάμας συναισθημάτων. Τέλος, είναι από τα είδη που το κοινό απολαμβάνει περισσότερο λόγω έκτασης και πολυμορφικότητας. Είτε το διαβάσεις είτε το ακούς μελοποιημένο, ένα καλό ποίημα θα σε σαγηνεύσει.
Διαβάζοντας θρησκευτικά κείμενα
Η ανάγνωση θρησκευτικών κειμένων είναι αρκετά ενδιαφέρουσα από πολλές απόψεις. Κάθε ιερό κείμενο αποτελεί μια μαρτυρία του πολιτισμικού και κοινωνικού κόσμου στον οποίο γράφτηκε. Μπορεί να διαβαστεί για γνωσιακούς λόγους, πάντα με μια ευελιξία, υπάρχει όμως και το πνευματικό κομμάτι το οποίο αγγίζει κυρίως τους πιστούς κάθε θρησκείας. Σε επιστημονικό επίπεδο, η μελέτη και η αποστήθιση των ιερών κειμένων που είναι συνήθης πρακτική πολλών πιστών, αποδεδειγμένα βοηθάει στην καλή λειτουργία της μνήμης και στην πρόληψη της απώλειάς της.
Εν κατακλείδι,, πάντως, η ανάγνωση ενός βιβλίου σχετίζεται συνήθως με την απόλαυση μιας αφήγησης, όπως ακριβώς η παρακολούθηση μιας ταινίας ή ενός θεατρικού έργου. Και ο άνθρωπος έχει ανάγκη να ακούει ιστορίες ήδη από τους πρώτους αιώνες της ύπαρξής του. Επομένως, ακόμα και η ψυχαγωγία που προσφέρει η ανάγνωση ενός βιβλίου είναι επαρκής λόγος για τον οποίο η φιλαναγνωσία συντελεί στην διατήρηση ή και αποκατάσταση της ψυχικής υγείας του ατόμου.