Η ανυπολόγιστη ανθρωπιστική καταστροφή πάει χέρι-χέρι με την οικολογική καταστροφή και την επιδείνωση της παγκόσμιας κλιματικής κρίσης. Ακόμα κι όταν οι συγκρούσεις θα έχουν τελειώσει και η κοινή γνώμη θα έχει στρέψει την προσοχή της αλλού, ο πληθυσμός της Γάζας θα συνεχίσει να πληρώνει το τίμημα, με χιλιάδες σιωπηλούς θανάτους και ασθένειες.
Ο ανελέητος πόλεμος στη Γάζα μαίνεται επί οκτώ μήνες. Ομαδικοί τάφοι, βομβαρδισμένα νοσοκομεία και σχολεία, δεκάδες χιλιάδες θάνατοι αμάχων, διάλυση κάθε είδους υποδομών και μια περιβαλλοντική καταστροφή άνευ προηγουμένου συνθέτουν το σκηνικό μιας ισοπεδωμένης πόλης. Ο βομβαρδισμός καταυλισμού εκτοπισμένων Παλαιστινίων στη Ράφα από το Ισραήλ που προκάλεσε τη διεθνή κατακραυγή, απέδειξε ότι δεν υπάρχουν ‘’safe zones”.
Οι αριθμοί είναι σοκαριστικοί και αποτυπώνουν την τεράστια ανθρωπιστική κρίση που λαμβάνει χώρα σ’ αυτό το μικρό κομμάτι γης στην ανατολική ακτή της Μεσογείου. Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, το 85% των Παλαιστινίων της Γάζας, σχεδόν 2 εκατ. πολίτες, έχουν εκτοπιστεί. Πάνω από 36.000 Παλαιστίνιοι έχουν χάσει τη ζωή τους, από την αρχή του πολέμου, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της Παλαιστίνης, με το 70% των θυμάτων να είναι γυναίκες και παιδιά.
Ο πραγματικός απολογισμός των νεκρών του πολέμου μπορεί να ακόμα υψηλότερος, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Επίσης, ο ΟΗΕ εκτιμά ότι το ένα τέταρτο του συνολικού πληθυσμού της Γάζας υποφέρει από λιμό.
Σ’ αυτό το ζοφερό σκηνικό θανάτων αμάχων και παιδιών και ζωής που δεν είναι πια ζωή για τους επιζώντες έρχεται να προστεθεί μια τεράστια περιβαλλοντική κρίση. Η ανυπολόγιστη ανθρωπιστική καταστροφή πάει χέρι-χέρι με την οικολογική καταστροφή.
Οι δορυφορικές εικόνες και τα βίντεο δείχνουν καμένη γη: οι αγροτικές εκτάσεις, οι ελαιώνες και οι οπωρώνες της Γάζας έχουν ισοπεδωθεί. Η έκταση της ζημίας δεν μπορεί ακόμα να υπολογιστεί πλήρως, αλλά η ανάλυση των εικόνων από δορυφόρο που είχε στην κατοχή του ο Guardian δείχνει την καταστροφή περίπου του 38-48% των δέντρων και των καλλιεργήσιμων εκτάσεων.
Οι Παλαιστίνιοι στερούνται και τους πιο κρίσιμους πόρους για την επιβίωσή τους. Εκτός από τις αγροτικές εκτάσεις, έχουν καταστραφεί εξ ολοκλήρου και χιλιάδες θερμοκήπια που αποτελούσαν τεράστιο κομμάτι της γεωργικής υποδομής της περιοχής. Σύμφωνα με ανεξάρτητη δορυφορική ανάλυση από την Forensic Architecture (FA), τη γνωστή ερευνητική ομάδα με έδρα το Λονδίνο, σχεδόν το ένα τρίτο των 7.500 θερμοκηπίων της Γάζας έχει διαλυθεί.
Το έδαφος και ο υδροφόρος ορίζοντας της περιοχής έχουν μολυνθεί από πυρομαχικά, η θάλασσα πνίγεται στα λύματα και τα απόβλητα και ο αέρας είναι μολυσμένος από καπνό και βλαβερά σωματίδια. «Όλες οι έρευνες και τα στοιχεία υποδεικνύουν ότι οι συγκρούσεις στη Γάζα έχουν οδηγήσει σε σημαντική αύξηση της μόλυνσης στη γη, το χώμα και το νερό – καθώς και στην απελευθέρωση επικίνδυνων υλικών στην ατμόσφαιρα», είχε δηλώσει στα Μ.Μ.Ε. εκπρόσωπος του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP), του φορέα που έχει αναλάβει να ερευνήσει τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο του πολέμου.
Οι συγκρούσεις που ακόμα μαίνονται, φυσικά, δυσχεραίνουν σε τεράστιο βαθμό, την επιτόπια έρευνα. Κανείς δεν μπορεί να υπολογίσει, πριν τελειώσει ο πόλεμος, τις πραγματικές διαστάσεις της οικολογικής καταστροφής που αυτή τη στιγμή, επιδεινώνει την ανθρωπιστική κρίση. Η μόλυνση του νερού από τους βομβαρδισμούς οδηγεί σε λειψυδρία, έλλειψη πόσιμου νερού και αύξηση των ασθενειών που μεταδίδονται από το νερό.
Επίσης, τα συντρίμμια των κτιρίων και τα επικίνδυνα απόβλητα προκαλούν τεράστια ανησυχία. Τους τελευταίους οκτώ μήνες, η Γάζα έχει μετατραπεί σε μια πόλη γεμάτη ερείπια και ισοπεδωμένα κτίρια. Όπως ανέφερε στο TRT o Corey Scher, υποψήφιος διδάκτορας του City University της Νέας Υόρκης, που μελετά εικόνες της Γάζας από δορυφόρο, «ο δείκτης των υλικών ζημιών που καταγράφονται στη Γάζα δεν έχει καμία σχέση με οτιδήποτε έχουμε μελετήσει στο παρελθόν».
Παράλληλα, ο επικεφαλής του προγράμματος εκκαθάρισης ναρκών του ΟΗΕ στα παλαιστινιακά εδάφη, Mungo Birch τόνισε ότι αυτή τη στιγμή υπάρχουν περισσότερα μπάζα που πρέπει να καθαριστούν στη Γάζα απ’ ότι στην Ουκρανία, όπου ο πόλεμος με τη Ρωσία διαρκεί δύο και πλέον χρόνια.
«Οικοκτονία» στη Γάζα;
Οι δημοτικές αρχές της Γάζας που καταγράφουν τις καταστροφές των υποδομών αναφέρουν ότι 70.000 τόνοι στερεών αποβλήτων έχων συσσωρευτεί από την αρχή του πολέμου. Οι πολίτες, ανάμεσά τους πάρα πολλά παιδιά, προσπαθούν να επιβιώσουν μέσα στα σκουπίδια και τα ερείπια. Τα χαλάσματα είναι πολύ επικίνδυνα, καθώς περιέχουν επιβλαβείς ουσίες, όπως αμίαντο, βαρέα μέταλλα, ρύπους λόγω φωτιάς, πυρομαχικά που δεν έχουν εκραγεί ακόμα και επικίνδυνα χημικά.
Εν μέσω αδιάκοπων επίγειων και εναέριων επιθέσεων του Ισραήλ στη Γάζα, τα στερεά απόβλητα δεν μολύνουν μόνο τη γη και τον υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής, αλλά καίγονται κιόλας, πράγμα που απελευθερώνει επικίνδυνα αέρια και ρύπους στην ατμόσφαιρα.
Περιβαλλοντικές οργανώσεις αναφέρουν ότι η καταστροφή θα έχει τρομακτικές μακροχρόνιες συνέπειες στο οικοσύστημα και τη βιοποικιλότητα της Γάζας. Η κλίμακα και ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος της ζημίας έχουν οδηγήσει αρκετές φωνές να κάνουν έκκληση ότι πρόκειται για «οικοκτονία», ζητώντας να εξεταστεί το ζήτημα ως έγκλημα πολέμου.
Το κλιματικό κόστος του πολέμου
Οι Παλαιστίνιοι δεν θα είναι οι μοναδικοί που θα πληρώσουν το περιβαλλοντικό τίμημα της επίθεσης του Ισραήλ. Μόνο κατά τους δύο πρώτους μήνες του πολέμου, οι εκπομπές αερίου που προκαλούν το φαινόμενου του θερμοκηπίου ήταν μεγαλύτερες από το ετήσιο ανθρακικό αποτύπωμα περισσότερων από 20 χωρών, με πολύ μεγάλη κλιματική ευπροσβλητότητα, σύμφωνα με έρευνα Βρετανών και Αμερικανών επιστημόνων, στις αρχές του έτους.
Η συντριπτική πλειονότητα (πάνω από το 99%) των 281.000 μετρικών τόνων διοξειδίου του άνθρακα, που εκτιμάται ότι εκλύθηκαν τις πρώτες 60 ημέρες του πολέμου, αποδίδεται στον εναέριο βομβαρδισμό και τη χερσαία επιχείρηση του Ισραήλ στη Γάζα, σύμφωνα με την ίδια έρευνα. Το δυσθεώρητο κλιματικό κόστος που επηρεάζει ολόκληρο τον πλανήτη ισοδυναμεί με την καύση τουλάχιστον 150.000 τόνων άνθρακα, μόλις τους δύο πρώτους μήνες της στρατιωτικής επιδρομής του Ισραήλ.
Οι επιπτώσεις του πολέμου στην κλιματική κρίση είναι ανυπολόγιστες και δεν έχoυν ακόμα καταγραφεί. Επιπρόσθετα, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά τη διαδικασία ανοικοδόμησης της Γάζας θα είναι τεράστιες. Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι σε ετήσια βάση θα ξεπεράσουν το ανθρακικό αποτύπωμα πάνω από 130 χωρών.
Οι φωνές που ζητούν μεγαλύτερη διαφάνεια και απόδοση ευθυνών στις στρατιωτικές επιχειρήσεις για τις εκπομπές αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου δυναμώνουν. Οι ειδικοί τονίζουν ότι οι πολεμικές συρράξεις επιδεινώνουν σε πολύ μεγάλο βαθμό την κλιματική κρίση, αλλά στις ετήσιες διαπραγματεύσεις των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα δεν παρουσιάζονται δεδομένα από τις εμπόλεμες ζώνες, καθώς υπάρχει μυστικότητα.
Με αφορμή το τραγικό παράδειγμα της Γάζας, πλήθος επιστημόνων τονίζουν την ανάγκη για υποχρεωτική καταγραφή και γνωστοποίηση των στρατιωτικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, και σε καιρό ειρήνης και σε καιρό πολέμου.
Αθόρυβοι θάνατοι και ασθένειες
Είναι κατανοητό, αυτή τη στιγμή, η συζήτηση να περιστρέφεται γύρω από την ανθρωπιστική καταστροφή που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας, καθώς το πρωταρχικό αίτημα είναι η άμεση κατάπαυση του πυρός. Όμως, ο αντίκτυπος των πολεμικών ενεργειών στο περιβάλλον και τους επιζώντες θα είναι παρών για καιρό μετά τη λήξη του πολέμου. Τους βίαιους θανάτους από τους βομβαρδισμούς θα ακολουθήσουν χιλιάδες αθόρυβοι θάνατοι, τα επόμενα χρόνια, από τη μόλυνση του εδάφους και του υδροφόρου ορίζοντα.
Μακροπρόθεσμα, ο απολογισμός των πραγματικών θυμάτων του ανελέητου πολέμου στη Γάζα θα είναι πολύ υψηλότερος απ’ ό,τι νομίζουμε. Ακόμα κι όταν οι συγκρούσεις θα έχουν τελειώσει και η κοινή γνώμη θα έχει στρέψει την προσοχή της αλλού, ο πληθυσμός της Γάζας θα συνεχίσει να πληρώνει το τίμημα, με χιλιάδες σιωπηλούς θανάτους και ασθένειες.