Μια μόλις δεκαετία μετά τη δολοφονία του Παύλου και τα ακροδεξιά μορφώματα μπαίνουν ξανά στη Βουλή με τη στήριξη πρώην στελεχών της Χρυσής Αυγής.
Σε μια χώρα που υπέφερε απ’ τη ναζιστική κατοχή χωρίς να καταφέρει ποτέ να εκδημοκρατιστεί πλήρως, μπαίνοντας αμέσως σε έναν πολύνεκρο εμφύλιο όπου το τέλος του βρήκε τους πρώην συνεργάτες των Ναζί πλήρως αποκατεστημένους σε όλες τις βαθμίδες του κράτους, στρώνοντας τον δρόμο για την εγκαθίδρυση της στρατιωτικής δικτατορίας το 1967, είναι να αναρωτιέσαι αν και πότε θα αποχωριστούμε την εγκληματική βία της ακροδεξιάς.
Όπως αναφέρεται και σε ένα απόσπασμα από τον Ιό “Κάποτε είμαστε σίγουροι ότι “ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει δεξιά”. Τώρα, αμφιβάλουμε αν κανείς θυμάται τι σημαίνει ακροδεξιά”.
Με αυτή τη σκέψη μπήκαμε οι περισσότερες και οι περισσότεροι στη δίκη της Χρυσής Αυγής σε δεύτερο βαθμό, θέλοντας να πιστεύουμε ότι η κατάληξή της να μην μπορεί παρά να επισφραγίσει το αποτέλεσμα της πρώτης.
Για τον λόγο αυτό επέλεξα να μιλήσω με τον δικηγόρο της οικογένειας Φύσσα, Αργύρη Συρίγο, θέλοντας αρχικά να μου πει τι σημαίνει για εκείνον να βρίσκεσαι σε αυτή την υπόθεση, η οποία για πολλά χρόνια ταλαιπώρησε τους ανθρώπους που περίμεναν την απόδοση της δικαιοσύνης.
“Αρχικά, αισθάνομαι μεγάλη ευγνωμοσύνη και τιμή που η οικογένεια Φύσσα με επέλεξε να συμμετέχω στην ομάδα δικηγόρων της οικογένειας για την δίκη της Χρυσής Αυγής στο Πενταμελές Εφετείο. Για μένα η συμμετοχή σε αυτή τη δίκη συνιστά συμμετοχή στον αγώνα που δίνει αυτή η οικογένεια, ώστε να βρει δικαίωση για την δολοφονία του Παύλου, αλλά στον ευρύτερο κοινωνικό αγώνα της να αναδείξει την επικινδυνότητα μιας νεοναζιστικής εγκληματικής οργάνωσης.
“Συνιστά συμμετοχή στον αγώνα της Μάγδας, του Τάκη και της Ειρήνης Φύσσα για να καταδικασθούν όλοι οι υπεύθυνοι για την δολοφονία του υιού τους και αδερφού της και ταυτόχρονα στον αγώνα τους αυτή η δολοφονία να είναι η τελευταία στην Ελλάδα από νεοναζί.
Η συμμετοχή, λοιπόν, στην υποστήριξη της κατηγορίας (πολιτική αγωγή κατά την προγενέστερη ρύθμιση του ΚΠΔ) κατά της Χρυσής Αυγής, είναι πολύσημη ούτως άλλως. Για μένα που μεγάλωσα στις γειτονιές του Πειραιά, όπως και ο Παύλος Φύσσας, το να τον «εκπροσωπώ» σε αυτή την δίκη με κάνει να αισθάνομαι ότι βρίσκομαι στη σωστή πλευρά της ιστορίας”.
Η δίκη που προηγήθηκε χαρακτηρίστηκε από μια ψυχοφθόρα αργοπορία, αφενός λόγω της προσπάθειας της υπεράσπισης να τρενάρει τη διαδικασία, αφετέρου λόγω της μεγάλης δικογραφίας που περιείχε πολλές υποθέσεις των μελών της Χρυσής Αυγής, κάτι που οφείλεται στο καθεστώς ασυλίας που μέχρι τότε απολάμβανε.
Τον ρωτάω αν τον προβλημάτισε ο χρόνος και η δουλειά που απαιτεί αυτή η υπόθεση πριν την αναλάβει, αλλά κι αν μπορεί να υπολογίσει πόσο θα διαρκέσει σε δεύτερο βαθμό.
“Όταν μου προτάθηκε από την οικογένεια να αναλάβω καθήκοντα συνηγόρου υποστήριξης της κατηγορίας στην δευτεροβάθμια δίκη, προφανώς δέχτηκα δίχως άλλη σκέψη. Ο όγκος της δικογραφίας (τουλάχιστον 2 terabyte αρχείων), οι πολλές δικάσιμοι και το μεγάλο διακύβευμα της συγκεκριμένης δίκης σε συνδυασμό με το νεαρό της ηλικίας μου, σε δεύτερο χρόνο με προβλημάτισαν, πλην όμως στιγμιαία.
“Οι δικηγόροι είμαστε συνηθισμένοι στις πολλές ώρες μελέτης, σημειώσεων και έρευνας αφενός, αφετέρου δε το κίνητρο για την δικαίωση της οικογένειας Φύσσα είναι πολύ ισχυρό για να αφήσει χώρο σε τέτοιου είδους προβληματισμούς”.
“Αναφορικά με την διάρκεια της δίκης στον δεύτερο βαθμό ουδείς μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια αυτήν. Ήδη, από την έναρξή της, έχει περάσει λίγο παραπάνω από ένα έτος. Ο ρυθμός διεξαγωγής των δικασίμων ανέρχεται περίπου στις 5 με 8 δικασίμους ανά μήνα. Με αυτό τον ρυθμό διεξαγωγής φρονώ ότι η δίκη δεν μπορεί να τελειώσει πριν από το 2025”.
Στη δίκη, σε πρώτο βαθμό, δεν επιτράπηκε η τηλεοπτική της κάλυψη λόγω της άρνησης των συνηγόρων υπεράσπισης, με αποτέλεσμα πολλά σημαντικά γεγονότα για τη βίαιη δράση της Χρυσής Αυγής να μην λάβουν την απαιτούμενη δημοσιότητα. Τον ρωτάω αν θεωρεί ότι η υπόθεση υποτιμήθηκε από τα Μέσα σε σχέση πάντα με το τεράστιο μέγεθός της.
“Σε επίπεδο κάλυψης των δικαστικών πεπραγμένων θεωρώ ότι η δημοσιογραφική δουλειά που έχει γίνει στον πρώτο βαθμό και συνεχίζει να γίνεται στον δεύτερο από το Golden Dawn Watch, μια πρωτοβουλία δημοσιογράφων που παρακολουθεί μέσα από την δικαστική αίθουσα την διαδικασία και καταγράφει ό,τι λέγεται από τους παράγοντες της δίκης, είναι εξαιρετική και ακριβής”.
“Μέσω της ως άνω πρωτοβουλίας, ο καθένας μπορεί να ενημερώνεται σχεδόν σε ζωντανό χρόνο για όλα όσα συμβαίνουν τη δίκη της Χρυσής Αυγής. Επομένως, θεωρώ ότι η δίκη καλύπτεται επαρκώς με αντικειμενικό τρόπο”.
“Όσον αφορά το ζήτημα της δημοσιότητάς με την έννοια του χρόνου που αφιέρωναν τα μέσα ενημέρωσης για τη δίκη της Χρυσής Αυγής, θεωρώ ότι τα πρώτα έτη διεξαγωγής ήταν περιορισμένος. Πλέον, μετά τον αγώνα των συναδέλφων της πολιτικής αγωγής στον πρώτο βαθμό, οι οποίοι πάλεψαν για να λάβει η συγκεκριμένη δίκη την προσοχή που της αρμόζει, θεωρώ ότι τα περισσότερα Μέσα ενημέρωσης ασχολούνται επαρκώς με τη δίκη”.
“Φυσικά και το ενδιαφέρον του μεγαλύτερου κομματιού της κοινής γνώμης και της ελληνικής κοινωνίας για τη δίκη προκάλεσε αυτή την μεταστροφή της τάσης των ΜΜΕ. Τρανό παράδειγμα η πολυπληθής συγκέντρωση της 7ης Οκτωβρίου του 2020, στην οποία συμμετείχε τόσος πολύς κόσμος, που και να ήθελε μερίδα των Μέσων ενημέρωσης να την υποτιμήσει δεν μπορούσε”.
Τον ρωτάω σε τι φάση της διαδικασίας βρισκόμαστε σήμερα.
“Βρισκόμαστε στο στάδιο της εξέτασης μαρτύρων κατηγορίας. Ειδικότερα, έχουν εξεταστεί οι μάρτυρες κατηγορίας της υπόθεσης ανθρωποκτονίας Φύσσα, οι μάρτυρες κατηγορίας της υπόθεσης της απόπειρας ανθρωποκτονίας των Αιγυπτίων αλιεργατών και τώρα εξετάζονται οι μάρτυρες της επίθεσης στους συνδικαλιστές του ΠΑΜΕ”.
“Ακολουθούν οι μάρτυρες κατηγορίας για την κατηγορία της εγκληματικής οργάνωσης, το στάδιο εξέτασης των αναγνωστέων εγγράφων, η εξέταση των μαρτύρων υπεράσπισης, οι απολογίες των κατηγορουμένων, η εισαγγελική πρόταση, οι αγορεύσεις των συνηγόρων και η αναγγελία της απόφασης”.
Η κουβέντα φτάνει στο πρόσφατο αποτέλεσμα των εκλογών και την είσοδο “νέων” ακροδεξιών και θρησκόληπτων μορφωμάτων στη Βουλή. Αναρωτιέμαι αν το πρόσφατο ξεγύμνωμα της δράσης της Χρυσής Αυγής, δεν μας έμαθε τίποτα.
“Νομίζω ότι καλό θα είναι να μην σχετικοποιούμε τη Χρυσή Αυγή και τη δράση της. Η Χρυσή Αυγή ήταν μια εγκληματική οργάνωση που με κίνητρο την ναζιστική ιδεολογία προέβαινε σε βάρος των θυμάτων της κακουργηματικές και πλημμεληματικές αξιόποινες ενέργειες. Δεν διώχθηκαν ούτε καταδικάσθηκαν επειδή ήταν ακροδεξιοί ή νοσταλγοί του Χίτλερ, αλλά διότι με βάση την εν λόγω ιδεολογία είχαν δομήσει μια οργάνωση με σκληρή ιεραρχία που διέπραττε δολοφονικές επιθέσεις”.
“Θεωρώ και ελπίζω ότι οι διεργασίες που έλαβαν χώρα εντός της ελληνικής κοινωνίας ελέω του επικίνδυνου φαινομένου της Χρυσής Αυγής δεν θα ξεχαστούν. Θεωρώ ότι έχουν αναπτυχθεί τα απαραίτητα αντανακλαστικά, ώστε να μην επιτρέψουμε ως άνθρωποι να αποκτήσει ξανά τέτοια δύναμη μια οργάνωση που έβγαζε τάγματα εφόδου στις πόλεις μας”.
“Σίγουρα, η άνοδος των ποσοστών των ακροδεξιών κομμάτων πρέπει να μας προβληματίζει ως κοινωνία. Η ρητορική και η πολιτική του μίσους προς το διαφορετικό και η στροφή προς την μισαλλοδοξία είναι επικίνδυνα φαινόμενα. Χρήζουν εγρήγορσης και ανάλυσης”.
Κλείνοντας, τον ρωτάω πόσο σημαντική είναι η απόφαση της δίκης σε δεύτερο βαθμό. “Η απόφαση είναι πάρα πολύ σημαντική“.
“Είναι σημαντική για τα θύματα και τους συγγενείς των θυμάτων της Χρυσής Αυγής καθώς και για όλους και όλες, οι οποίοι έχουν υποφέρει από την δράση αυτής της οργάνωσης. Οποιαδήποτε τυχόν δικαίωση της Χρυσής Αυγής συνιστά προσβολή σε όλους τους παραπάνω”.
“Περαιτέρω, είναι σαφώς σημαντική και για κοινωνικούς λόγους. Η Χρυσή Αυγή είναι καταδικασμένη στην κοινωνική συλλογική μνήμη για τα εγκλήματα που έχει διαπράξει και αυτή η πεποίθηση πρέπει να επικυρωθεί και από τα δικαστικά έδρανα. Είναι σημαντικό οι επόμενες γενιές να διδάσκονται από τα βιβλία της ελληνικής ιστορίας ότι η Χρυσή Αυγή ήταν μια εγκληματική οργάνωση“.