Στα ευρωπαϊκά σαλόνια ακούμε ακόμη δηλώσεις σαν αυτή: «Eύχομαι σε 100 χρόνια να μην γίνει δια της βίας η Ευρώπη σκουρόχρωμη» και δεν αντιδρά κανείς.
Για χρόνια, η κοινωνία αντιλαμβανόταν τον ρατσισμό ως τη σκοτεινή βία και μισαλλοδοξία που προέρχεται από τα πιο ακροδεξιά και εξτρεμιστικά μέλη της, όμως το πιο ύπουλο είδος φυλετικής προκατάληψης βρίσκεται εκεί που πολλοί δεν το περιμένουν –στην καρδιά της «αξιοσέβαστης» κοινωνίας.
Διότι οι υφιστάμενες εθνοπατριαρχικές δομές καλά κρατούν ακόμη. Ο συστημικός ρατσισμός είναι θεμέλιο της σύγχρονης δημοκρατίας και της διατήρησης του έθνους αναλλοίωτου, λευκού, «ανώτερου». Σε αυτήν την γραμμή και το ύφος κινείται και το σχόλιο της πρώην Ευρωπαίας επιτρόπου Άννας Διαμαντοπούλου στο ετήσιο συνέδριο του Κύκλου Ιδεών «Η Ελλάδα Μετά» που διοργανώθηκε στην Αθήνα, σε συνεργασία με το Delphi Economic Forum.
«Αυτό που θα εύχομαι σε 100 χρόνια είναι να μην γίνει δια της βίας η Ευρώπη σκουρόχρωμη». Η πρώην υπουργός του ΠΑΣΟΚ έκανε τη ρατσιστική αυτή δήλωση κατά τη διάρκεια συζήτησης σε πάνελ και κανένας δεν αντέδρασε στην αίθουσα. «Μόνο η Νιγηρία το 2045 θα έχει 400 εκατ., δηλαδή περισσότερους από την Ευρώπη» είπε και συνέχισε μιλώντας για χώρες που σύμφωνα με την ίδια, δεν έχουν καμία προοπτική ανάπτυξης «γεμάτες με νέους που δεν έχουν τι να κάνουν και δεν έχουν τι να φάνε».
Δεν έγινε καμία αναφορά στην αποικιοκρατία (παλιά και μοντέρνα) και την χρόνια εκμετάλλευση και υποβάθμιση των συνθηκών ζωής στις χώρες του Παγκόσμιου Νότου από την Ευρώπη και άλλες χώρες του Παγκόσμιου Βορρά. Άραγε, αυτή είναι η Ελλάδα 2.0 που ονειρεύονται μερικές και μερικοί; Ίσως το ερωτηματικό περιττεύει.
(1/2)Χτες η κ. Διαμαντοπούλου, σε δημόσια εκδήλωση, ευχήθηκε να μη γίνει η Ευρώπη «σκουρόχρωμη».Απορώ ειλικρινά αν αυτό έμαθε από τη θητεία της επι μακρόν σε ευρωπαικούς οργανισμούς: να μιλάει σαν εκπρόσωπος της αποικιοκρατίας και του φυλετισμού του 19ου αιώνα.
— Αλέξης Χαρίτσης (@alexischaritsis) November 7, 2023
Αλλά πέρα από αυτό pic.twitter.com/Rhqbr3SKyG
Άννα Διαμαντοπούλου και κανονικοποίηση του ρατσισμού
Το ρατσιστικό σχόλιο εκφρασμένο δημόσια από την Άννα Διαμαντοπούλου προκάλεσε πολιτικές αντιδράσεις, όπως αυτή του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ Αλέξη Χαρίτση που δηλώνει: «Απορώ ειλικρινά αν αυτό έμαθε από τη θητεία της επί μακρόν σε ευρωπαϊκούς οργανισμούς να μιλάει σαν εκπρόσωπος της αποικιοκρατίας και του φυλετισμού του 19ου αιώνα».
«Τέτοιες λογικές είναι οι αιμοδότες της άκρας δεξιάς. Η κανονικοποίηση του ρατσισμού, η εργαλειοποίηση της ανασφάλειας, η αδυναμία ουσιαστικής συζήτησης για τις παγκόσμιες ανισότητες εκεί οδηγεί. Και αυτό δεν το αλλάζουν οι όποιοι όρκοι στον “ευρωπαϊκό εκσυγχρονισμό”», συνέχισε ο βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ.
Ο εθνοφυλετισμός φέρει το κάλυμμα του δήθεν «φιλελεύθερου κέντρου» αλλά στην ουσία συγγενεύει στενά με την ακροδεξιά. Ο ρατσισμός εκφράζεται δίχως αιδώ μέσα σε διεθνή forum υπέρ μιας… δημοκρατίας. Απολαμβάνει μεγάλου ακροατηρίου και εκτίμησης, καθώς προέρχεται από θέσεις εξουσίας και ανθρώπους που συμμετέχουν ενεργά στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Όπως η Άννα Διαμαντοπούλου.
Πολλαπλασιάζεται έτσι και κανονικοποιείται ένα ρατσιστικό μήνυμα μίσους, με αποτέλεσμα έπειτα οι αντιμεταναστευτικές πολιτικές να χαίρουν τεράστιας αποδοχής από τον λαό που του έμαθαν να βλέπει τον μετανάστη ως εχθρό. Αφού έχει μπει ο σπόρος του φόβου για τον «ξένο», για τον Άλλο και έχουν πείσει τον κόσμο ότι η μετανάστευση δεν δουλεύει υπέρ τους.
Αυτά τα αντιμεταναστευτικά γυαλιά μπορούν όμως να αφαιρεθούν και υπάρχουν εναλλακτικά παραδείγματα, αρκεί να κοιτάξουμε λίγο πιο πέρα. Στη Νορβηγία έχουν πετύχει να κάνουν σε ένα μεγάλο ποσοστό τον αντιρατσισμό πραγματικότητα. Η επιτυχία των Σκανδιναβών οφείλεται στο γεγονός ότι επικεντρώνονται στην οικονομική δικαιοσύνη και στο να κάνουν ορατές τις ιστορίες επιτυχίας των μεταναστ(ρι)ών.
Όπως λέει και η Angela Y. Davis, «σε μια ρατσιστική κοινωνία, δεν είναι αρκετό να μην είσαι ρατσιστής, πρέπει να είμαστε αντιρατσιστ(ρι)ες».
Η αλλαγή και η κατανόηση του δομικού ρατσισμού και της κανονικοποίησής του πρέπει να έρθει σήμερα, όχι χτες και οι λευκοί πρέπει να αναλάβουν δράση και τις ευθύνες που τους αναλογούν. Η δημοσιογράφος και συγγραφέας -Forbes 30 under 30- Reni Eddo-Lodge, είχε γράψει το βραβευμένο «Δεν μιλάω πλέον με λευκούς ανθρώπους για το θέμα της φυλής».
Εξηγώντας: «Όχι με όλους τους λευκούς, απλώς με τη συντριπτική πλειοψηφία που αρνείται να αποδεχτεί την ύπαρξη του δομικού ρατσισμού και των συμπτωμάτων του. Δεν μπορώ πλέον να ασχοληθώ με το χάσμα της συναισθηματικής αποσύνδεσης που επιδεικνύουν οι λευκοί άνθρωποι όταν ένα μη λευκό άτομο αρθρώνει την εμπειρία του. Μπορείς να δεις τα μάτια τους να κλείνουν και να σκληραίνουν. Είναι σαν να χύνεται μελάσα στα αυτιά τους, φράζοντας τους ακουστικούς τους πόρους. Είναι σαν να μην μπορούν πλέον να μας ακούσουν. Είναι σαν να συμβαίνει κάτι στις λέξεις καθώς φεύγουν από το στόμα μας και φτάνουν στα αυτιά τους. Οι λέξεις προσκρούουν σε ένα φράγμα άρνησης και δεν προχωρούν παραπέρα».
Εν τω μεταξύ, στην Ελλάδα δεν έχουμε καν δόκιμη μετάφραση για τον όρο “people of color”. Όταν μιλάς για «μη λευκό» άτομο, είναι σαν να τοποθετείς στο επίκεντρο πάλι τη λευκότητα. Χρειαζόμαστε τις λέξεις, ως εργαλεία, μαζί με το κίνημα, για να μπορούμε να θεσπίσουμε πολιτικές και συστημικές αλλαγές.
«Ποιός είπε ότι είναι απλό;», αναρωτιέται η Audre Lorde.
Η καταδίκη ρατσιστικών σχολίων, είτε προέρχονται από την ελίτ, είτε από άλλη τάξη, πάντως είναι απλή και επιτακτική ανάγκη, αν θέλουμε να χτίσουμε έναν άλλο κόσμο, αποαποικιοποιώντας πρώτα το μυαλό και ύστερα τις πολιτικές μας σαν χώρα.