Επιτέλους, καταλάβαμε ότι το να αγοράζουμε ακριβά πράγματα δεν φέρνει την ευτυχία. Και τώρα την αναζητάμε στα φθηνά.
«Αγοράζουμε πράγματα που δεν χρειαζόμαστε, με χρήματα που δεν έχουμε, για να εντυπωσιάσουμε ανθρώπους που δεν συμπαθούμε» λέει ο Dave Ramsey. Σίγουρα όλες και όλοι εντοπίζουμε δόσεις αλήθειας στο συγκεκριμένο ρητό. Τα πράγματα, όμως, έχουν αλλάξει από παλιότερα που η νόρμα ήταν να αγοράζεις –ή τουλάχιστον να προσπαθείς να αγοράσεις– ακριβά αυτοκίνητα, επώνυμα ρούχα, σπίτια κ.ά. Σήμερα, η οικονομική κατάσταση των περισσοτέρων δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο.
Η υπερκαταναλωτική μανία όμως είναι ακόμα εδώ και μας γεμίζει την ζωή με πλασματικές ανάγκες που μόνο οι αγορές μπορούν να καλύψουν. Μόνο που αυτή τη φορά επιλέγουμε φθηνά προϊόντα. Και συγκεκριμένα, τα πιο φθηνά της αγοράς.
Η δημοτικότητα διαδικτυακών marketplace κινεζικής προέλευσης όπως το TEMU και το Shein είναι αδιαπραγμάτευτη. Σύμφωνα με την έκθεση The State of Fashion 2024, το 40% των καταναλωτών στις ΗΠΑ έχουν ψωνίσει τον τελευταίο χρόνο από αυτά τα καταστήματα, ενώ από την Ελλάδα το TEMU δέχεται 10 χιλιάδες παραγγελίες καθημερινά. Το συνολικό κέρδος τους ξεπερνά τα 25 δισεκατομμύρια ετησίως και θεωρούνται oι μεγαλύτεροι ανταγωνιστές των αμερικανικών κολοσσών Amazon, Ebay, Walmart και Target. Τι είναι όμως αυτό που τοποθετεί αυτά τα καταστήματα τόσο ψηλά στις προτιμήσεις των καταναλωτών;
Οι υπερβολικά χαμηλές τιμές οδηγούν –τουλάχιστον στην αρχή– πολλά άτομα σε αυτά τα e-shops. Χρειάζεσαι για παράδειγμα ένα καινούριο ζευγάρι σαγιονάρες και μπαίνεις στο google για να το αναζητήσεις. Κατευθείαν κατακλύζεσαι από αμέτρητες διαφημίσεις των εν λόγω καταστημάτων, με τιμές που φαντάζουν εξωπραγματικές. 2 ευρώ για ένα ζευγάρι που στα καταστήματα θα κόστιζε πάνω από 15; «Αξίζει», σκέφτεσαι, και μπαίνεις στη σελίδα, όπου σε υποδέχεται ένας τροχός που σου προσφέρει δωρεάν χρήματα για να κάνεις τις αγορές σου.
Υποκύπτεις στην ψευδαίσθηση της ευκαιρίας, γυρνάς τον τροχό, κερδίζεις χρήματα και πριν το καταλάβεις, έχεις γεμίσει το καλάθι σου με πολύ περισσότερα πράγματα από όσα είχες εξ’ αρχής σκοπό να αγοράσεις. Έντονα χρώματα, τεράστιες αναγραφές εκπτώσεων που φτάνουν έως και το 90%, προσφορές με αντίστροφη μέτρηση, αμέτρητα προϊόντα. Είναι όλο φτιαγμένο για να σε «τραβήξει» να ψωνίσεις. Το τι θα ψωνίσεις δεν έχει και τόση σημασία.
Σήμερα έχουμε περισσότερα πράγματα από όσα χρειαζόμαστε, και συγκεκριμένα τα διπλάσια σε σύγκριση με 50 χρόνια πριν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση των ΗΠΑ, όπου η βιομηχανία της αποθήκευσης παράγει κέρδος 24 δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο και αναμένεται να φτάσει τα 133 δις μέχρι το 2031.
Αν και στην Ελλάδα δεν είναι τόσο διαδεδομένη η ενοικίαση/αγορά αποθηκευτικών χώρων, όλοι έχουμε αρκετά άχρηστα πράγματα στο σπίτι μας που δεν έχουμε χρησιμοποιήσει ποτέ. Τι είναι όμως αυτό που μας οδήγησε εξ’ αρχής στο να αγοράσουμε κάτι που δεν χρειαζόμασταν;
Σύμφωνα με ειδικούς, η ιδέα της ευκαιρίας λειτουργεί σαν κινητήρια δύναμη για τον καταναλωτή και τις οικονομικές του αποφάσεις. Όταν αγοράζουμε κάτι σε προσφορά ή σε έκπτωση, εστιάζουμε περισσότερο στο ότι γλιτώνουμε χρήματα παρά στο ότι ξοδεύουμε, ακόμα και αν η «αποταμίευση» είναι πλασματική.
Παράλληλα, ο φόβος του να χαθεί μια ευκαιρία, μας οδηγεί στο να ολοκληρώσουμε νωρίτερα μια παραγγελία που ενδεχομένως κανονικά να μην κάναμε καν. Είναι άλλωστε γνωστό πως πολλές εταιρείες ανεβάζουν τις τιμές τους πριν τις εκπτώσεις για να δημιουργήσουν στο κοινό την εντύπωση ότι γλιτώνουν χρήματα, ενώ στην πραγματικότητα η χρέωση είναι ακριβώς η ίδια.
Στο Temu και το Shein, όμως, ακόμα και οι αρχικές τιμές είναι πολύ χαμηλές. Πώς το καταφέρνουν αυτό; Η απάντηση που δίνουν οι ίδιες οι εταιρείες είναι πως φέρνουν απευθείας σε επαφή τον καταναλωτή με τον κατασκευαστή, αποφεύγοντας τον μεσάζοντα, ενώ παράλληλα δεν διατηρούν φυσικά καταστήματα, πράγμα που διατηρεί το λειτουργικό τους κόστος χαμηλό.
Κάποιες οργανώσεις, ωστόσο, κάνουν λόγο για χαμηλές τιμές που οφείλονται στη χρήση καταναγκαστικής εργασίας. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις κατηγορίες, το βαμβάκι που χρησιμοποιούν Temu και Shein, παράγεται στην περιοχή Xinjiang της Κίνας με καταναγκαστική εργασία από Ουιγούρους που κρατούνται εκεί παρά τη θέλησή τους. Η Κίνα το αρνείται.
Το Temu πρόσφατα βρέθηκε στην επικαιρότητα και για διάφορα ζητήματα ασφαλείας, αφού κατηγορήθηκε πως χρησιμοποιεί κακόβουλο λογισμικό και παραβιάζει τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών της εφαρμογής, με την εταιρεία να αρνείται τους ισχυρισμούς και να διαβεβαιώνει πως ο αποκλειστικός σκοπός της συλλογής δεδομένων είναι η βελτίωση της εμπειρίας των χρηστών.
Παρά το γεγονός ότι πολλές εταιρείες –συμπεριλαμβανομένων αγαπημένων αμερικανικών brands– βρίσκονται συνεχώς στο προσκήνιο για ζητήματα έλλειψης ηθικής και παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις της ολοένα και αυξανόμενης βιομηχανίας της γρήγορης μόδας, δεν πτοούμαστε. Οι προβλέψεις κάνουν λόγο για αύξηση των κερδών του fast fashion από 122 στα 291 δις μέχρι το 2032, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα όλο και μεγαλώνει και όλα αυτά προκαλούν θλίψη.
Θλίψη που σίγουρα δεν καταπολεμάται αγοράζοντας, όμως συνεχίζουμε ακάθεκτοι. Γιατί για κάθε μια ενημερωτική ανάρτηση σχετικά με την επιβάρυνση του περιβάλλοντος ή την παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων που θα φτάσει στα μάτια μας, άλλες χιλιάδες διαφημίσεις, hauls, προωθητικά ΤikΤoks θα τραβήξουν το ενδιαφέρον μας και θα συνεχίσουμε να τα στηρίζουμε σαν να μην συμβαίνει τίποτα απολύτως.