Εξελέγη ως ριζοσπάστης που με σκληρά μέτρα θα επανέφερε τη χώρα σε τροχιά ανάπτυξης. Τελικά η φτώχεια εκτοξεύτηκε και βασικά δικαιώματα των Αργεντινών τίθενται εν αμφιβόλω.
Η 19η Νοεμβρίου του 2023 ήταν ημέρα πολύ κρίσιμη για την Αργεντινή, μία χώρα με ιδιαιτέρως περιπετειώδη σύγχρονη πολιτική ιστορία, η οποία ζει σε μία διαρκή κατάσταση οικονομικής κρίσης. Την ημέρα εκείνη, λοιπόν, διεξαγόταν ο δεύτερος γύρος των προεδρικών εκλογών στη χώρα, διαφορετικός από αυτούς που είχαμε συνηθίσει.
Απέναντι στον κεντροαριστερό τεχνοκράτη πολιτικό, Sergio Massa, που είχε υπηρετήσει σε σημαντικές κυβερνητικές θέσεις εκπροσωπώντας μάλλον το παλαιό και αποτυχημένο κατεστημένο της χώρας, στεκόταν ο Javier Milei, ένας άνθρωπος με φλογερό λόγο, πολύ έντονη προσωπικότητα, μεγάλη ικανότητα διαχείρισης της εικόνας του και μερικές πολύ ακραίες θέσεις. Αν πρέπει να σχηματοποιήσουμε όλο αυτό σε λίγες λέξεις, ας το πούμε απλά: «ο Trump της Αργεν τινής».
Πρόκειται εξάλλου για μία παρομοίωση πολύ συχνή. Πρώτον, γιατί ο Milei έχει στηρίξει πολλές φορές τον πρώην Αμερικανό Πρόεδρο. Δεύτερον, γιατί οι ιδέες του διακρίνονται εν μέρει από τις παραδοσιακές θέσεις του σκληρού δεξιού λαϊκισμού και της ακροδεξιάς. Όχι ότι λείπουν τέτοια στοιχεία από τη ρητορική του. Ταυτόχρονα όμως με αυτά, συνυπάρχει η απόλυτη αφοσίωσή του στην ελευθερία της αγοράς και στο laissez-faire. Ο ίδιος άλλωστε περιγράφει τον εαυτό του ως ένα πρότυπο εφαρμογής θεωριών του αναρχοκαπιταλισμού (κοντά στους Αμερικανούς libertarians).
Όσα τον έφεραν στην εξουσία
Παρά τα διάφορα σκαμπανεβάσματα, μια καταστροφική συνέντευξη αλλά και παρότι απέναντι είχε έναν έμπειρο πολιτικό, ο Millei έπεισε τους Αργεντινούς ψηφοφόρους ότι το ριζοσπαστικό του πρόγραμμα θα σώσει την Αργεντινή από τις ελίτ και την ιδεολογική ηγεμονία του περονισμού. Ως φυσικό επακόλουθο, κέρδισε με σχετική άνεση τον ανθυποψήφιό του Massa και σύντομα ορκίστηκε Πρόεδρος της Αργεντινής σε ένα από τα γνωστά «προδιαγεγραμμένα σοκ» που ζουν οι φιλελεύθερες δημοκρατίες σε όλες τις γωνιές του πλανήτη.
Ανέλαβε την προεδρία σε μία δύσκολη οικονομική συνθήκη με τον πληθωρισμό να τρέχει, το χρέος διογκωμένο και τα επίπεδα φτώχειας σε πολύ υψηλά επίπεδα. Ήδη από τον πρώτο του λόγο μίλησε για την ανάγκη ενός θεραπευτικού σοκ στην οικονομία της Αργεντινής. Το σοκ αυτό θα αποτελούνταν από δραστικά και πολλές φορές ακραία μέτρα «φιλελευθεροποίησης» της οικονομίας. Πράγματι, από τις πρώτες ημέρες διακυβέρνησής του, προχώρησε σε μερικά πολύ σκληρά μέτρα.
Το πέσο μπήκε σε μία διαδικασία ταχείας υποβάθμισης η οποία είναι ευπρόσδεκτη γιατί, σύμφωνα με τον Milei, θα γίνει αφορμή για προσέλκυση επενδύσεων στη χώρα. Στην πραγματικότητα, οι πολίτες βρίσκουν μια διαρκή αύξηση των τιμών που συνδέεται με τους ούτως ή άλλως χαμηλούς μισθούς στη χώρα. Οι δείκτες φτώχειας έχουν εκτοξευθεί σε ακραίο βαθμό (σύμφωνα με μία έρευνα που δημοσιεύει το UCA από το 45% στο 57%) με εκατομμύρια Αργεντινούς να μην μπορούν να έχουν πρόσβαση ούτε στα βασικά. Από την άλλη, το μόνο επιχείρημα του Milei είναι η συγκράτηση του ανεξέλεγκτου πληθωρισμού που πάντως συνεχίζει να είναι πολύ υψηλός αλλά κάπως πιο συγκρατημένος.
«Έγιναν οι πρώτες μαζικές αντιδράσεις απέναντι στον Αργεντινό Trump, με χιλιάδες να βγαίνουν στους δρόμους φωνάζοντας ότι η «Αργεντινή δεν είναι προς πώληση».
Την ίδια στιγμή, ως συνήθως συμβαίνει, ο Milei επιχείρησε να επιφέρει πλήγματα σε βασικά δικαιώματα των Αργεντινών εργαζομένων. Για παράδειγμα, η διευκόλυνση απολύσεων (ιδίως όσων συμμετέχουν σε απεργίες), η μείωση της άδειας μητρότητας, η συρρίκνωση ή και κατάργηση μιας σειράς επιδομάτων σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα και φυσικά τα ανελαστικά ωράρια και η στασιμότητα των μισθών.
Κι αν πολλά από αυτά ήταν ήδη στην καθημερινότητα των Αργεντίνων, πλέον συνδυάζονται με τις ευρύτερες περικοπές οι οποίες θέτουν εν αμφιβόλω, για παράδειγμα, την πρόσβαση στα νοσοκομεία και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.
Η κατάσταση της οικονομίας σε συνδυασμό με τις περικοπές στον δημόσιο τομέα, δημιούργησαν τις πρώτες μαζικές αντιδράσεις απέναντι στον Αργεντινό Trump, με χιλιάδες να βγαίνουν στους δρόμους φωνάζοντας ότι η «Αργεντινή δεν είναι προς πώληση».
Κίνδυνος για την ίδια τη δημοκρατία
Όπως μπορεί άνετα να προβλέψει κανείς, ο Milei δεν τα πηγαίνει πολύ καλά με την κριτική. Κατά καιρούς έχει προσπαθήσει να περάσει νόμους που παρακάμπτουν φορείς της νομοθετικής ή δικαστικής εξουσίας, προκειμένου να γίνονται πιο γρήγορα και χωρίς προβλήματα οι διάφορες μεταρρυθμίσεις που στοχεύει.
Απέναντι σε αυτό που ο ίδιος βλέπει ως περιττή γραφειοκρατία αλλά στην πραγματικότητα είναι ζητήματα εύρυθμης λειτουργίας του πολιτεύματος. Επιστήμονες, συνδικάτα, νομικοί και επιστήμονες επισημαίνουν την πολύ επικίνδυνη πορεία που έχει πάρει η δημοκρατία στη χώρα. Και δεν είναι μόνο αυτό.
Ο Millei ταυτόχρονα κατηγορήθηκε για την προσπάθεια αναθεώρησης της σύγχρονης ιστορίας της Αργεντινής. Συγκεκριμένα, επιχείρησε να δικαιολογήσει τη σκληρή δικτατορία της περιόδου 1976-1983, εκφράζοντας μάλιστα προβοκατόρικες θεωρίες πως οι νεκροί είναι πολύ λιγότεροι από τους 30.000 του επίσημου αφηγήματος.
Η έγνοια αυτή του Milei έρχεται ως ένα δείγμα μίας προσπάθειας που θέλει να κάνει ο ίδιος στο πέρασμα από μια χώρα με δημοκρατικές παραδόσεις σε ένα libertarian Παράδεισο. Make Argentina great again, όπως ακούγεται δεξιά και αριστερά.
Αν δεν έφταναν όλα αυτά, ο Millei έχει υιοθετήσει μία ακραία ρητορική εναντίον του δικαιώματος των γυναικών στην άμβλωση. Ο ίδιος έχει χαρακτηρίσει τις αμβλώσεις «μια τραγωδία σε εξελιξη» και «δολοφονικές πράξεις». Το προηγούμενο διάστημα είχαν βγει στη δημοσιότητα καταγγελίες γιατρών που υποστηριζουν πως, λόγω της θεσμοποίησης αυτής της ρητορικής, πολλοί γιατροί αρνούνται να προχωρήσουν σε αμβλώσεις, επειδή κάτι τέτοιο είναι αντίθετο στη δική τους κοσμοθεωρία.
Καταλήγοντας, ο Milei και πολιτεύεται με τις ευλογίες του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, τους θερμούς εναγκαλισμούς με τον Donald Trump και φυσικά με τον ενθουσιασμένο από τη ρητορική του, Elon Musk. Οι λίγοι μόλις μήνες που βρίσκεται στην εξουσία μοιάζουν πραγματικά καταστροφική και το μέλλον μίας ήδη ταλαιπωρημένης χώρας, που είχε καταφέρει να κρατήσει ένα επίπεδο κοινωνικού κράτους και δικαιωμάτων, μοιάζει πιο δυσοίωνο από ποτέ.
Μία ακόμα περίπτωση που ένας λόγος φαινομενικά εναντίον των ελίτ, τελικά καταλήγει να είναι πρόλογος πολιτικών προς το συμφέρον τους.