Οι περισσότερες συζητήσεις που περιστρέφονται γύρω από κυβερνήσεις, κοινωνικοπολιτικά θέματα και αρνητικά χαρακτηριστικά της κουλτούρας ενός λαού, καταλήγουν στην ανεπαρκή εκπαίδευση.
Από το “γιατί οι καθηγητές διορίζονται όταν φτάσουν 40+”, το οποίο και σημαίνει ότι χάνουν τη σύνδεσή τους με τα παιδιά, μέχρι το ότι η μόρφωση των παιδιών εξαρτάται από ένα απαρχαιωμένο σύστημα που δε μπορεί να τους προσφέρει τα κατάλληλα εφόδια για το μέλλον τους, τα θέματα γύρω από την εκπαίδευση, είναι ανεξάντλητα. Αυτό που έχει σημασία, όμως, είναι να κατανοήσουμε γιατί όλες οι συζητήσεις καταλήγουν σε αυτό.
Η εκπαίδευση είναι η θεμέλιος λίθος της κοινωνίας και οι πυλώνες του κοινωνικού συνόλου, οι οποίοι ανανεώνονται και επιδιορθώνονται συνεχώς από το ίδιο το κοινωνικό σύνολο. Αν, όμως, το παρόν κοινωνικό σύνολο κάνει κάποιο λάθος στη διαδικασία, τότε μήπως κινδυνεύει να καταρρεύσει μετά από μερικά χρόνια η εκπαίδευση λόγω “κούφιων” βάσεων;
Στην περίπτωση της Κύπρου και της Ελλάδας, η εκπαίδευση είναι ένα από τα προβλήματα “κοινής γνώσης”, δηλαδή όλοι ξέρουμε πως υπάρχουν αλλά για κάποιο λόγο κανείς δε μπαίνει στον κόπο να τα λύσει.
Ο εκσυγχρονισμός απουσιάζει αισθητά και γενικά
Το μεγαλύτερο θέμα που χρήζει εκσυγχρονισμού είναι το περιεχόμενο που διδάσκεται στα σχολεία αλλά και οι τρόποι και το επίπεδο διδασκαλίας. Γιατί δίνουμε τόσο λίγη βαρύτητα σε μαθήματα όπως η Κοινωνιολογία και η Αγωγή του πολίτη, τα οποία βοηθούν τους μαθητές να κατανοήσουν καλύτερα πώς λειτουργεί η κοινωνία; Γιατί έχουμε μια “παλαιολαγνία” στο μάθημα της ιστορίας;
Αν μη τι άλλο, στα σχολικά εγχειρίδια σπάνια συναντά κανείς θέματα της σύγχρονης ιστορίας, όπως το Κυπριακό ή το Τείχος του Βερολίνου. Προφανώς, θεωρείται αυτονόητο ότι οι μαθητές γνωρίζουν ήδη αυτά τα γεγονότα ή ότι δεν είναι εξίσου σημαντικά με την εποχή του homo erectus.
Έστω κι αν οι εγκύκλιοι ανανεωθούν, αναπροσαρμόζοντας έτσι τις βαρύτητες και τα περιεχόμενα που διδάσκονται σε μια σχολική τάξη, συνεχίζει να υφίσταται το θέμα της επιβολής τους. Κι ενώ υπάρχουν καθηγητές με θέληση και όρεξη για γνήσια διδασκαλία, δυστυχώς, υπάρχει μια μεγάλη μερίδα εκπαιδευτικών που επιλέγουν να κάνουν την ελάχιστη προσπάθεια για διάδοση της γνώσης.
Εδώ, μιλάμε για τη γνωστή νοοτροπία του δημοσίου, όπου ο διδάσκων θέλει απλά να πηγαίνει στο σχολείο για να δικαιολογεί το μισθό του, δίχως να επιτελεί διδακτικό έργο. Συν τοις άλλοις, όταν οι εκπαιδευτικοί διορίζονται στα 40+ αναπόφευκτα δημιουργείται ένα “χάσμα” ανάμεσα στους ίδιους και στους μαθητές, με αποτέλεσμα οι καθηγητές να αδυνατούν, εκ των πραγμάτων, να αντιληφθούν τις ανάγκες των μαθητών ή/και να αγνούν γι’ αυτές.
Επομένως και βάσει των παραπάνω, είναι υψίστης σημασίας να γίνει μια ίση κατανομή των προσπαθειών στον εκσυγχρονισμό των μεθόδων αξιολόγησης μαθητών και καθηγητών. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στο να χρησιμοποιούνται μέθοδοι διδασκαλίας σχεδιασμένοι για την νέα γενιά και για τις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας.
Ο εκσυγχρονισμός άργησε μια μέρα
Εν έτει 2022, χρειαζόμαστε ένα οργανωμένο εκπαιδευτικό σύστημα, από το οποίο θα αποβληθεί καθετί πεπαλαιωμένο και μη αποτελεσματικό ως προς τη διαμόρφωση σύγχρονων και μορφωμένων πολιτών, οι οποίοι θα είναι σε θέση να εκφέρουν υγιείς απόψεις, βασιζόμενες στις υγιείς γνώσεις που το σχολείο θα δομήσει. Εν ολίγοις, σε ένα σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα δεν υπάρχει χώρος: Για στείρα γνώση, για αποστήθιση και παπαγαλία, για διδάσκοντες που αγνοούν τις υποχρεώσεις τους, για ύλη και περιεχόμενο που δεν προσφέρει ουσιώδεις γνώσεις και για πεπαλαιωμένες μεθόδους διδασκαλίας, όπως: “Πρέπει να το μάθεις απ’ έξω κι ανακατωτά, αλλιώς δε μπορώ να σου βάλω είκοσι”.
Με τη βία, τι γίνεται;
Εκτός από τα προαναφερθέντα “κενά”, υπάρχουν κι άλλα ζητήματα στο χώρο της εκπαίδευσης. Πολύ συχνά, δημιουργούνται εντάσεις και σκηνικά βίας σε σχολεία, λόγω κομματικών παρατάξεων και λόγω της επικείμενης επιβολής τους. Συγχρόνως, στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, ουκ ολίγες φορές έχουμε δει να διαδραματίζονται περιστατικά συμπλοκής ανάμεσα σε φοιτητές και αστυνομικούς, με αποτέλεσμα βιαιοπραγίες, τραυματισμούς, πυρά (μεταφορικά και κυριολεκτικά) εκατέρωθεν και γενικότερα, ένα κλίμα που δεν αντικατοπτρίζει τις αξίες της εκπαίδευσης.
Από που κι ως που δημιουργούνται τέτοια σκηνικά μέσα σε χώρους που προάγουν τη μόρφωση, την έρευνα και την κατάρτιση των νέων; Τι θέση έχουν τα κόμματα στην μόρφωση μας και ως πότε η ανάγκη των πολιτικών επιβολή δύναμης και εξουσίας θα καθορίζουν την μόρφωση μας;
Τι χρειάζεται η σύγχρονη κοινωνία;
Με απλές λέξεις: Χρειάζεται ένα εκσυγχρονισμένο και οργανωμένο εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο θα προάγει την κριτική σκέψη και την εκπαίδευση σε σχέση με κοινωνικοπολιτικά φαινόμενα. Μέσα στην εποχή της ψηφιοποίησης και της πληροφόρησης, ένα τόσο απαρχαιωμένο εκπαιδευτικό σύστημα, όπως αυτό μέσα στο οποίο αναπτύσσονται οι νέες γενιες προάγει την αποστήθιση, τη στείρα γνώση και τη φιλοσοφία του “ωχαδερφισμού”.
Υπό αυτό το πρίσμα, οφείλουμε να σκεφτούμε “out of the box” και να αλλάξουμε άρδην όλη την ιδιοσυγκρασία της εκπαίδευσης. Διαφορετικά, μέσα σε αυτό το πλαίσιο, πώς περιμένουμε να βελτιωθούμε ολιστικά ως κοινωνία;