Παράλληλα με τη γενοκτονία των Παλαιστινίων της Γάζας που λαμβάνει χώρα τους τελευταίους μήνες και έχει ανοίξει τον ασκό του Αιόλου για το μεσανατολικό, υπάρχει ένας ακόμα λαός που η ιστορία και οι τρέχουσες εξελίξεις μας θυμίζουν πόσο έχει υποφέρει: Οι Κούρδοι είναι η μεγαλύτερη εθνολογικά ομάδα ανθρώπων χωρίς κράτος. Ζουν διασκορπισμένοι σε Συρία, Τουρκία, Ιράκ και Ιράν και, ιστορικά, καταπιέζονται από όσους ηγεμονούν τα εδάφη τους.
Η κατάσταση στην Τουρκία τις τελευταίες δεκαετίες είναι τραγική. Ο κουρδικός πληθυσμός καταπιέζεται και φυλακίζεται όταν διεκδικεί την αυτοδιάθεσή του. Δύο Κούρδοι πρόσφυγες από εκεί βρήκαν καταφύγιο στην Ελλάδα και με μόνα όπλα την πένα και την διαύγειά τους, μας μεταφέρουν εικόνες από την πολύπαθη πατρίδα τους.
Εθνικότητα: Κούρδος
Ο Τζεμίλ Τουράν γεννήθηκε τη δεκαετία του ‘50 στην περιοχή Σερχάτ του τουρκικού Κουρδιστάν. Συμμετείχε και αγωνίστηκε στην πρώτη γραμμή του απελευθερωτικού αγώνα των Κούρδων, φυλακίστηκε για τη δράση του και βασανίστηκε. Κατάφερε να διαφύγει στην Ελλάδα το 1984 ως πολιτικός πρόσφυγας και αργότερα έλαβε την ελληνική υπηκοότητα. Έχει γράψει αρκετά μυθιστορήματα και πρόσφατα σχετικά, πριν τρία χρόνια, κυκλοφόρησε μια συλλογή με άρθρα και συνεντεύξεις του υπό τον τίτλο Το Κουρδικό Ζήτημα στον Ελληνικό Τύπο. Τα βιβλία του είναι τα πρώτα κούρδου συγγραφέα που έχουν γραφτεί απευθείας στην ελληνική γλώσσα.
Τα Παιδιά του Αραράτ
Τα μυθιστορήματα του Τουράν κουβαλούν τα βαριά αρώματα του Κουρδιστάν. Όπως ο δημιουργός τους, έτσι και οι πρωταγωνιστές των ιστοριών είναι ισόβιοι δεσμώτες μιας ανελεύθερης ζωής και πατρίδας. Στο βιβλίο του Τα παιδιά του Αραράτ δίνει μια εξαιρετική σκιαγράφηση του τι εστί να είσαι Κούρδος στην Τουρκία, που όχι μόνο έχει ποινικοποιήσει τη χρήση της κουρδικής γλώσσας, αλλά αρνείται πεισματικά να αναγνωρίσει την εθνική μειονότητα. Μέσω της πλοκής, κάνει μια σύντομη αλλά κατατοπιστική ιστορική αναδρομή στην οθωμανική περίοδο, τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου Τούρκοι και Κούρδοι ήταν σύμμαχοι, και έπειτα στο πώς οι ισχυρότεροι καπηλεύτηκαν τα εδάφη και τον κουρδικό πληθυσμό. Παρουσιάζοντας τη ζωή ενός παιδιού που ανέβηκε στο αντάρτικο, πολέμησε, φυλακίστηκε και βασανίστηκε εκθέτει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία και την Οδύσσεια που καλείται να ζήσει κάθε ευσυνείδητος Κούρδος.
Γράφοντας σε μια ξένη γλώσσα
Αυτό που είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο στα Παιδιά του Αραράτ είναι η γραφή του Τουράν, τόσο σε εκφραστικό όσο και σε στυλιστικό επίπεδο. Είναι σαν να γράφει στη μητρική του γλώσσα. Χειρίζεται τον λόγο με τέτοια λυρικότητα και δεξιοτεχνία που εύκολα νομίζει κανείς ότι πρόκειται για μετάφρασμα. Το μυθιστόρημα πλαισιώνουν σκίτσα του επίσης Κούρδου αγωνιστή Νιζαμετίν Καγιά “Σιγιαμπέντ”, προσφέροντας του ένα γκογικό ύφος.
Από το Ντιάρμπακιρ στην Αθήνα
Ο Μουράτ Ισσί γεννήθηκε το 1974 στο Ντιάρμπακιρ, τη μεγαλύτερη πόλη του τουρκικού Κουρδιστάν. Σπούδασε μαθηματικά στο πανεπιστήμιο Dicle και οργανώθηκε από μικρή ηλικία στον εθνοαπελευθερωτικό αγώνα. Βρίσκεται στην Ελλάδα από το 1994 διωκόμενος από το τουρκικό καθεστώς. Διδάσκει στο Πανεπιστήμιο και εργάζεται παράλληλα ως μεταφραστής. Εκτός από το Ο αντάρτης μου Εαυτός, το πρώτο λογοτεχνικό του βιβλίο, έχει γράψει επίσης και τη μελέτη Οθωμανική αυτοκρατορία και κουρδικός εθνικισμός. Άρθρα του με θεωρητικό περιεχόμενο έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.
Σιωπηλός άστεγος σαν ένα μακρινό αστέρι
Ο Αντάρτης μου Εαυτός ξεκινά με την αφήγηση ενός άστεγου άνδρα σε ένα δωμάτιο νοσοκομείου. Σύντομα μαθαίνουμε ότι είναι πρόσφυγας από μια γη μαρτυρική, το Κουρδιστάν, και ότι βρέθηκε σε αυτή την κατάσταση τόσο από τους βασανιστές του όσο και από την αδιαφορία των πρώην συντρόφων του. Όπως και στα Παιδιά του Αραράτ, έτσι και εδώ ο Ισσί χρησιμοποιεί την παραπάνω πλοκή ως ένα αφηγηματικό πρόσχημα προκειμένου να δώσει ένα σύντομο αλλά πολύ σημαντικό ιστορικό περικείμενο των Κούρδων και των δεσμών τους με άλλες εθνικές μειονότητες. Ενδιαφέρων είναι επίσης ο τρόπος που καταβαραθρώνει το αντάρτικο φωτίζοντας την πιο απρόσιτη πλευρά του, χωρίς φυσικά να αμφισβητεί ποτέ την αξία του.
Πηγή εικόνας: Biblionet.gr
Η αστεγία ως ένα από τα επίκεντρα
Τείνουμε, σαν κοινό, να έχουμε μια σχεδόν ρομαντικοποιημένη ιδέα για την αστεγία. Την συνδέουμε αφενός με την ανέχεια, αλλά πάντα χωράμε και το λούμπεν στοιχείο. Η ζωή όμως δεν είναι ταινία της Varda. Ο πρωταγωνιστής του Αντάρτη βρέθηκε στον δρόμο, γιατί δεν είχε άλλη επιλογή. Περιγράφει με νατουραλιστική ματιά τη ζωή σε δημόσια θέα, τις συνθήκες διαβίωσης και τις δυσκολίες εύρεσης τροφής. Μιλάει με ειλικρίνεια για όλες εκείνες τις πτυχές της καθημερινότητας, τις οποίες η πλειοψηφία παίρνει ως δεδομένες, βάζοντας τον αναγνώστη στη θέση του.
Και σε αυτό το μυθιστόρημα έχουμε άμεση χρήση της ελληνικής γλώσσας. Στον Αντάρτη υπάρχουν σημεία που η αφήγηση εμφανίζει γλωσσικές συγχύσεις, αλλά είναι τόσο ποιητικό και καλογραμμένο το αποτέλεσμα, που ο αναγνώστης το αγνοεί αυτοστιγμεί. Αντίστροφα, ίσως να προσδίδει και μια επιπλέον λογοτεχνικότητα η όποια γλωσσική αταξία.