Τα τελευταία χρόνια, ο τομέας της ψυχολογίας έχει γίνει μάρτυρας μιας συναρπαστικής νέας θεραπευτικής προσέγγισης: Της ψυχεδελικής θεραπείας.
Αυτή η επαναστατική θεραπευτική μέθοδος περιλαμβάνει την ελεγχόμενη χρήση ψυχεδελικών ουσιών, όπως η ψιλοκυβίνη (που βρίσκεται στα μαγικά μανιτάρια), το MDMA (κοινώς γνωστή ως έκσταση) το LSD και η κεταμίνη, σε συνδυασμό με την ψυχοθεραπεία. Μέσα από την εξερεύνηση των πολύπλοκων μηχανισμών δράσης αυτών των ουσιών, βρίσκεται σε εξέλιξη η αποκρυπτογράφηση της κατανόησης των θεραπευτικών δυνατοτήτων του ανθρώπινου μυαλού.
Η πατρότητα του όρου «ψυχεδελικός» ανήκει στον ψυχίατρο Χάμφρεϊ Όσμοντ, που τον διατύπωσε μιλώντας στην Ακαδημία Επιστημών της Νέας Υόρκης το 1957. Αν και το ιστορικό σκηνικό των ψυχεδελικών ουσιών είναι μια ταπετσαρία υφασμένη με αρχαίες πνευματικές και θεραπευτικές πρακτικές που εκτείνεται επί χιλιετίες, η χρήση τους έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής κατά τη δεκαετία του 1960, με το κίνημα των χίπις. Η εκτεταμένη χρήση τους, όμως, προκάλεσε σημαντικές πολιτικές αντιδράσεις, οδηγώντας στην κατάταξή τους ως παράνομες (επί προεδρίας Νίξον) στην Αμερική.
Ήδη από τη δεκαετία του ‘50 επιστήμονες είχαν αρχίσει να εξερευνούν το ψυχεδελικό σύμπαν
Οι πρώτες μελέτες έγιναν με το LSD, το οποίο ανακαλύφθηκε τυχαία στην Ελβετία. Ο Τίμοθι Λίρι, κήρυκας της χρήσης ψυχεδελικών ουσιών στη θεραπεία, ήταν από τους πρώτους που χρησιμοποίησαν LSD για τη θεραπεία του αλκοολισμού, του αυτισμού και της κατάθλιψης, αρχικά σε εθελοντές τροφίμους σε φυλακές της Μασαχουσέτης στο πλαίσιο έρευνας του Χάρβαρντ. Ανάμεσα στους πρωτοπόρους εκείνους οραματιστές ανήκε κι ένας Έλληνας, ο Αθανάσιος Καυκαλίδης. Ο ίδιος σπούδασε ιατρική στο ΕΚΠΑ και έκανε μεταπτυχιακά στη Νευρολογία, την Πειραματική Νευροφυσιολογία, τη Νευροχειρουργική και την Ψυχιατρική.
Μισό αιώνα μετά την απαγόρευσή τους, η έρευνα στα ψυχεδελικά γνωρίζει μια παγκόσμια αναγέννηση τα τελευταία χρόνια
Σε αντίθεση με τα αντικαταθλιπτικά και τα περισσότερα ψυχότροπα φάρμακα που χρησιμοποιούνται σήμερα, η ψυχεδελική ψυχοθεραπεία είναι μια προσπάθεια να αντιμετωπιστούν τα βαθύτερα αίτια του προβλήματος. Σύμφωνα με τον ιδρυτή του Multidisciplinary Association for Psychedelic Studies (MAPS), οι ψυχεδελικές ουσίες, όπως MDMA, χορηγούμενες θεραπευτικά στη διάρκεια συνεδριών, μπορούν να επουλώσουν τραυματικές ψυχικές εμπειρίες αλλά και τη συναισθηματική ψυχρότητα.
Οι ερευνητικές δραστηριότητες του MAPS συμπεριλαμβάνουν μελέτες με LSD και ψιλοκυβίνη στην καταπολέμηση αγχώδων διαταραχών, κεφαλαλγιών, κατάθλιψης, εξαρτήσεων και με ιμπογκαΐνη και αγιαχουάσκα στους εθισμούς και την καταπολέμηση του μετατραυματικού στρες. Επιπλέον, στοχεύει στη δημιουργία ενός δικτύου εξειδικευμένων κλινικών, διοργανώνει συνέδρια ιατρικής εκπαίδευσης, χορηγεί και παρουσιάζει διαλέξεις και σεμινάρια και εκδίδει βιβλία που ασχολούνται με την επιστήμη και την ιστορία της ψυχεδελικής έρευνας και θεραπείας.
Επίσης, στη Βρετανία, η Small Pharma ξεκίνησε έρευνες για την καταπολέμηση της κατάθλιψης και άλλων ψυχικών δυσλειτουργιών με DMT (διμεθυλοτριπταμίνη), ουσία που ανήκει στα λεγόμενα ενθεογενή.
Δυστυχώς, στην Ελλάδα η εμπειρία μας στις ψυχοτρόπες ουσίες που συνδυάζονται με την ψυχοθεραπεία είναι πολύ περιορισμένη
Ο μόνος που εργάστηκε συστηματικά με αυτά, ιδιαίτερα με το LSD, ήταν ο Αθανάσιος Καυκαλίδης, αλλά και ο μαθητής του, Γιώργης Οικονομίδης. Ο Καυκαλίδης, στο βιβλίο του η “Γνώση της μήτρας”, περιγράφει πώς η ψυχεδελική θεραπεία λύτρωσε ασθενείς του από χρόνια συμπλέγματα που τους βασάνιζαν. Ακόμα, η Athens Psychedelic Therapy είναι η πρώτη ψυχεδελική συμβουλευτική οργάνωση της Αθήνας, η οποία απευθύνεται σε άτομα που δεν έχουν βρει ανακούφιση από την κατάθλιψη, το τραύμα, το άγχος, τον πόνο και τον εθισμό με παραδοσιακά μέσα.
Όπως υποστηρίζει, σε αντίθεση με τις εμπειρίες της δεκαετίας του 1960, η σημερινή ψυχεδελική αναγέννηση δεν είναι κοινωνική, αλλά επιστημονική! Η ίδια προσφέρει υποστηρικτική συμβουλευτική για ψυχοθεραπεία υποβοηθούμενη με κεταμίνη ή MDMA και ψυχεδελική θεραπεία.
Τα αποτελέσματα των ερευνών μέχρι σήμερα
Η αποκάλυψη των νευροβιολογικών μηχανισμών που κρύβονται πίσω από τα αποτελέσματα της ψυχεδελικής θεραπείας είναι ένας συνεχώς εξελισσόμενος τομέας έρευνας. Πρόσφατες μελέτες που χρησιμοποιούν τεχνικές νευροαπεικόνισης, έχουν αποκαλύψει ότι οι ψυχεδελικές ουσίες προκαλούν αλλαγές στην εγκεφαλική δραστηριότητα και στα πρότυπα συνδεσιμότητας. Αυτές οι αλλαγές πιστεύεται ότι ενισχύουν την επικοινωνία μεταξύ των περιοχών του εγκεφάλου που εμπλέκονται στη συναισθηματική επεξεργασία και τον αυτοστοχασμό, εξηγώντας ενδεχομένως τα θεραπευτικά αποτελέσματα που παρατηρούνται σε κλινικές μελέτες.
Τι έχουν δείξει οι κλινικές μελέτες για συγκεκριμένες ψυχικές παθήσεις
Κατάθλιψη και Άγχος
Κλινικές δοκιμές έχουν δείξει σημαντικές βελτιώσεις στην θεραπεία της κατάθλιψης όταν είναι υποβοηθούμενη από ψιλοκυβίνη. Αυτές οι θεραπευτικές συνεδρίες διευκολύνουν το σπάσιμο των αρνητικών προτύπων σκέψης και μπορούν να προκαλέσουν βαθιές αλλαγές στη συναισθηματική ευεξία.
Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD)
Η ψυχεδελική θεραπεία έχει αποδειχτεί αποτελεσματική στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του PTSD. Συγκεκριμένα, η υποβοηθούμενη από MDMA θεραπεία έχει αναδειχθεί ως μια πιθανή ανακάλυψη, βοηθώντας τα άτομα στην επεξεργασία και την ενσωμάτωση τραυματικών αναμνήσεων. Το αποτέλεσμα είναι μια σημαντική μείωση των συμπτωμάτων PTSD.
Εθισμός
Μελέτες δείχνουν ότι ουσίες, όπως η ψιλοκυβίνη, μπορούν να προκαλέσουν μεταμορφωτικές εμπειρίες σε ανθρώπους με εξαρτήσεις και να τους παρέχουν μια νέα οπτική για τις συμπεριφορές τους, παράλληλα με την ενθάρρυνση της ενδοσκόπησης και την προσπάθεια συναισθηματικής επούλωσης.
Η ψυχεδελική θεραπεία, με τις πολύπλευρες διαστάσεις της, αντιπροσωπεύει μια αλλαγή κατεύθυνσης στον τομέα της ψυχικής υγείας. Τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας είναι πολλά υποσχόμενα, ενώ η πολυπλοκότητα της παρουσιάζει ενδιαφέροντες δρόμους για εξερεύνηση. Ωστόσο, η υπεύθυνη έρευνα και οι ηθικοί προβληματισμοί είναι ζωτικής σημασίας για την πλήρη αξιοποίηση των θεραπευτικών δυνατοτήτων του ανθρώπινου μυαλού.