Κρίση πανικού, κρίση άγχους, αγχώδης διαταραχή, καρδιακή προσβολή. Πρόκειται για τέσσερις έννοιες, οι οποίες λόγω των “συγγενών” συμπτωμάτων τους συχνά συγχέονται, έχουν όμως βασικές διαφορές μεταξύ τους.
Δυστυχώς, δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές ή λύσεις που να εντοπίζουν τις κρίσεις πανικού και τις κρίσεις άγχους, και οι τρόποι εντοπισμού και αντιμετώπισης τους δεν είναι οι ίδιοι για όλα. Όμως το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα προς την “αντιμετώπιση” και των δύο, είναι να τα διαχωρίζουμε. Ποια είναι, όμως, τα επόμενα βήματα και πόσο σημαντικό ρόλο παίζει το να τα καταλάβουμε εις βάθος για να επιτύχουμε την αντιμετώπιση τους;
Κρίση πανικού ή κρίση άγχους;
Ο πανικός, όπως ορίζει DSM – Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών – δεν είναι τίποτε άλλο πέρα από μια έκρηξη φόβου που προκαλεί σοβαρές σωματικές αντιδράσεις, χωρίς την παρουσία πραγματικού κινδύνου ή προφανούς αιτίας.
Έτσι το άτομο αρχίζει να ιδρώνει και να τρέμει, η καρδιά του χτυπάει δυνατά και νιώθει ότι θα βγει από το στήθος του. Δυσκολεύεται να αναπνεύσει και αισθάνεται φόβο, ζάλη και ναυτία. Μοιάζει σαν να πρόκειται να πεθάνει, σαν να παθαίνει καρδιακή προσβολή ή σαν να τρελαίνεται. Μπορεί ακόμα να έχει την αίσθηση ότι παρατηρεί τον εαυτό του από ψηλά (απόσχιση) ή ότι χάνει την σύνδεση με την πραγματικότητα (αποπραγματοποίηση).
Είναι, λοιπόν, φανερό ότι οι κρίσεις πανικού αποτελούν μια full body & mind εμπειρία, ενώ η επαναλαμβανόμενη εμφάνιση τους μπορεί να προμηνύει μια διαταραχή πανικού.
Οι κρίσεις άγχους, από την άλλη, δεν αποτελούν ένα συγκεκριμένο κλινικό φαινόμενο, αλλά περισσότερο μπορούν να θεωρηθούν ως ένα σύμπτωμα “προάγγελο” μιας γενικευμένης αγχώδους διαταραχής ή μιας κοινωνικής φοβίας – αγοραφοβία.
Οι κρίσεις άγχους ουσιαστικά περιγράφουν έντονες ή παρατεταμένες περιόδους άγχους, οι οποίες εμφανίζονται παρουσία συγκεκριμένου ερεθίσματος (π.χ. μετά από κάποιο διαζύγιο, επαγγελματική αστάθεια, εισαγωγικές εξετάσεις, κοκ) και όχι ξαφνικά. Τα συμπτώματα μοιάζουν με αυτά των κρίσεων πανικού, ωστόσο είναι σημαντικά πιο ήπια.
Κρίση πανικού: Μήπως παθαίνω καρδιακή προσβολή;
Πολλά άτομα, εξαιτίας της σφοδρότητας του “χτυπήματος”, συγχέουν την κρίση πανικού με την καρδιακή προσβολή. Ειδοποιός διαφορά των δύο αυτών καταστάσεων είναι ο πόνος.
Στις κρίσεις πανικού έχουμε οξύ πόνο στο στήθος. Αντίθετα, σε μια καρδιακή προσβολή, ο πόνος παρουσιάζεται ως ένα αίσθημα έντονης πίεσης στον θώρακα, ο οποίος μάλιστα σταδιακά εξαπλώνεται ακτινωτά. Μια σημαντική διαφορά τους είναι ο χρόνος, καθώς τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού διαρκούν συνήθως max. 30 λεπτά και είναι παροδικά, ενώ στην καρδιακή προσβολή επιτείνονται στο πέρασμα της ώρας.
Σε κάθε περίπτωση επισκέψου τον γιατρό σου, μη σε αμελείς!
Θυμήσου: Μια κρίση πανικού δεν είναι επικίνδυνη για την υγεία σου. Ωστόσο, είναι αναγκαίο να επισκεφτείς ένα/μια ειδικό ψυχικής υγείας προκειμένου να σε βοηθήσει και να βρείτε μαζί τον καλύτερο τρόπο αντιμετώπισής της.
What’s on my mind?
Κατά την διάρκεια μιας κρίσης πανικού το σώμα μας είναι στα “κόκκινα”. Αυτό σημαίνει πως τo κέντρο συναισθημάτων του εγκεφάλου μας, η αμυγδαλή, στέλνει σήμα κινδύνου στον υποθάλαμο – ο οποίος συντονίζει λειτουργίες όπως η αναπνοή, η αρτηριακή πίεση και ο καρδιακός παλμός.
Μέσω του αυτόνομου νευρικού συστήματος, ο υποθάλαμος, ενημερώνει τα επινεφρίδια να παράξουν μεγάλες ποσότητες τις ορμόνες αδρεναλίνη και κορτιζόλη. Η “πλημμύρα” αδρεναλίνης και κορτιζόλης θέτει τον οργανισμό σε κατάσταση “φυγής ή μάχης”, προκειμένου να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο για να προστατευτούμε από την “κατάρρευση”.
Deal with it? (im)POSSIBLE
1. Δαμάστε τα κύματα στην κρίση πανικού
Οι κρίσεις πανικού μοιάζουν με κύματα αισθητηριακών συμπτωμάτων (μυρμήγκιασμα, ζάλης, δύσπνοια, κ.λπ.). Γι’ αυτό, πολλοί άνθρωποι προσπαθούν να κάνουν αυτά τα συναισθήματα να σταματήσουν, λέγοντας στους εαυτούς τους ότι πρέπει να βγουν αμέσως από αυτό που συμβαίνει. Ωστόσο, κάτι τέτοιο μπορεί να επιτείνει το αίσθημα του αβοήθητου, καθώς ενδέχεται η κρίση πανικού να συνεχίσει να τρέχει. Αφήστε το σώμα σας να κάνει ό,τι έχει ανάγκη και παρατηρήστε τον εαυτό σας. Κάτι τέτοιο μπορεί να σας φέρει πιο κοντά με το σύμπτωμα, καθώς ότι αποκτά νόημα είναι λιγότερο τρομακτικό.
2. Grounding is the key
Κατά την διάρκεια της κρίσης προσπαθήστε όσο γίνεται να εστιάσετε στο εδώ και τώρα, σε κάτι που βλέπετε, σε κάτι που μυρίζετε σε κάτι που ακούτε ή που αγγίζετε. Οι κρίσεις πανικού δίνουν την αίσθηση ότι ο έλεγχος χάνεται. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό το άτομο να λειτουργήσει ως «άγκυρα» του οργανισμού του. Σε αυτό, χρήσιμη μπορεί να φανεί η διαχείριση της αναπνοής.
Συγκεκριμένα:
- Εισπνεύστε όσο πιο αργά, βαθιά και απαλά μπορείτε από τη μύτη
- Εκπνεύστε αργά, βαθιά και απαλά από το στόμα
- Μπορεί να φανεί χρήσιμο να μετράτε σταθερά από το ένα έως το πέντε σε κάθε εισπνοή και κάθε εκπνοή
- Κλείστε τα μάτια σας και επικεντρωθείτε στην αναπνοή σας
3. Ιf you can’t make it, fake it
Συχνά, φαίνεται χρήσιμη η επανάληψη μιας ανακουφιστικής φράσης, μιας δηλαδή θετικής επιβεβαίωσης. Ακόμα πιο βοηθητική μπορεί να φανεί η περαιτέρω επιστράτευση της λογικής. Δοκιμάστε να σκεφτείτε μια λέξη σε άλλη γλώσσα. Ή απλά να σας επαναλάβετε ότι «αυτό το ενοχλητικό συναίσθημα είναι χάλια, αλλά σε λίγο θα τελειώσει». Μέσα από αυτές τις διαδικασίες δίνετε την ευκαιρία στο σώμα σας να στρέψει την προσοχή του αλλού, να χαλαρώσει και να ανακτήσει τον έλεγχο.
Οι κρίσεις πανικού δε θα εξαφανιστούν από την μια στιγμή στην άλλη. Σίγουρα, όμως, πάντοτε με την βοήθεια ενός ειδικού, μπορούν να αντιμετωπιστούν.
Γράφει η Μαρία Μαθιουδάκη (Ψυχολόγος και Ειδικευόμενη στη Συστημική Ψυχοθεραπεία)