Αν βλέπατε τον εαυτό σας, τη ζωή, το στιλ και τις επιλογές του, σαν να ήταν κάποιος άλλος, θα τον χαρακτηρίζατε «φασαίο»;
Πριν γίνει οτιδήποτε σε αυτό το κείμενο, θα σας καλέσω να ρωτήσετε τον εαυτό σας: «Αλήθεια, εγώ είμαι φασαίος;». Μην απαντήσετε με βάση την αρνητική ή θετική αξιολόγηση που δίνει ο καθένας και η καθεμία στον όρο. Αν βλέπατε τον εαυτό σας, τη ζωή, το στιλ και τις επιλογές του, σαν να ήταν κάποιος άλλος, θα τον χαρακτηρίζατε «φασαίο»;
Προφανώς, θα υπάρχουν τα ισχυρά «ναι» και τα (μάλλον περισσότερα) ισχυρά «όχι». Νιώθω όμως ότι, τουλάχιστον για τους περισσότερους ανθρώπους που διαβάζουν το συγκεκριμένο κείμενο και το ηλικιακό γκρουπ στο οποίο απευθύνεται, η απάντηση δεν είναι καθόλου εύκολη. Και αυτό γιατί ο ίδιος ο όρος «φασαίος» σημαίνει πολλά, διαφορετικά και πολλές φορές αντικρουόμενα πράγματα.
Λειτουργεί δε περισσότερο ως συνεχές, παρά ως δίπολο. Δεν δηλώνει δηλαδή απόλυτα αν κάποιος είναι φασαίος ή όχι. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Τι σήμαινε στη slang
Όταν πρωτοεισήχθη στη μετεφηβική slang της γενιάς μας, ο όρος έμοιαζε να σημαίνει κάτι πολύ πιο συγκεκριμένο. Φασαίος ήταν αυτός που κυνηγάει τη φάση. Αυτό που άλλες εποχές ονομάτιζαν ως in, alternative ή hipster. Με απλά λόγια, αυτός που διεκδικούσε την ηγεμονική θέση στις εναλλακτικές κουλτούρες. Εκείνος που ετεροπροσδιοριζόταν από το mainstream και ταυτόχρονα απέρριπτε τις underground ακρότητες, νιώθοντας ενδεχομένως ανώτερος και από τους δύο.
Η λειτουργία των φασαίων ήταν η εξής απλή: έπαιρναν στοιχεία underground κουλτούρων και τα επαναπλαισίωναν με πιο mainstream τρόπους και ύφος, συνήθως αφαιρώντας τους τις πολύ έντονες αιχμές.
Από πολύ νωρίς όμως ο όρος είχε ανοίξει στα δύο ακολουθώντας παράλληλες πορείες. Από τη μία, δήλωνε τους άλλοτε γκρούβαλους με την πιο χίπικη αισθητική, το γουακαλίλι, τον Χαρούλη και την Ικαρία ή τη Σαμοθράκη. Από την άλλη, είχαμε τους πιο κυριλέ φασαίους, τους πρώην hipster της Τήνου, της Κιμώλου, της house μουσικής και των γαστροκουτουκίων. Κάπου στη μέση ήταν όλοι οι υπόλοιποι, κάποιοι πιο κοντά στο ένα άκρο του συνεχούς και κάποιοι προς το άλλο. Έτσι, οι σημασίες του όρου προχωρούσαν παράλληλα και αυτό ήταν λειτουργικό μέχρι που η ομπρέλα άρχισε να ανοίγει υπερβολικά πολύ.
Με άλλα λόγια, η χρήση του έγινε καταχρηστική και τελικά η λέξη φασαίος άρχισε να σημαίνει σχεδόν οτιδήποτε, έχοντας απλά μία ξεκάθαρα αρνητική αξιολογική χροιά. Κάτι κατά βάση ενοχλητικό για τον ομιλούντα, ο οποίος το επέκρινε ως υποκριτικό, ανειλικρινές, εγωιστικό ή απλά γελοίο.
Συνήθως, όταν χαρακτηρίζεις κάτι ως φασαίικο, του αφαιρείς ταυτόχρονα οποιαδήποτε αξία μπορεί να έχει πέραν βέβαια από την επιτελεστική υφή του. Να το πω πιο απλά, αν για παράδειγμα χαρακτηρίσεις μία θεατρική παράσταση ως «φασαίικη», ο άλλος ξέρει ότι δεν σε ενθουσίασε κίολας αυτό που είδες.
Φασαίος όπως χιπστεράς
Δεν είναι φυσικά η πρώτη φορά που συνέβη κάτι τέτοιο. Η τελευταία φορά μάλιστα ήταν πολύ πρόσφατη. Ο όρος hipster έκανε επέλαση στο ελληνικό slang λεξιλόγιο των αρχών της δεκαετίας του 2010. Αρχικά, υποδήλωνε τους τύπους που φορούσαν τραγιάσκες, είχαν τσιγκελωτά μουστάκια, καβαλούσαν ποδήλατα και άκουγαν Beirut.
Σταδιακά, το άλλοτε άνδρο τους, το Γκάζι, καταλήφθηκε από κάγκουρες. Πράγμα που περίπου συνέβη και στην Κολοκοτρώνη αλλά και στην πλατεία Αγίας Ειρήνης. Έτσι, χάνοντας τα τοπόσημά του, ο όρος μπήκε στον κυκεώνα διάφορων αλλοπρόσαλλων χαρακτηριστικών. Σήμαινε και αυτός τα πάντα μέχρι που τελικά σταμάτησε να σημαίνει το οτιδήποτε.
Τι είναι ο Φασαίος?
— ΑΝΤ1 (@ANT1TV) December 12, 2023
Το #5×5 με τον Θάνο Κιούση είναι τώρα στον #ant1tv#now #tunein pic.twitter.com/bmMjlywbcS
Υποθέτω, εκτός των πολλών άλλων, η λέξη «φασαίος», όπως άλλοτε ο hipster, έχει χάσει και αυτή το βασικό της τοπόσημο που, τουλάχιστον για την Αθήνα, δεν είναι άλλο από τα Εξάρχεια. Με τις διαφόρων ειδών κρατικές παρεμβάσεις (aka 50 αστυνομικοί που πίνουν καφέδες μέρα-νύχτα στην Πλατεία Εξαρχείων) και με την ακόμα πιο έντονη αλλοτρίωση του χαρακτήρα της γειτονιάς από τους τουρίστες και τη βραχυχρόνια μίσθωση, έχουμε τελικά ένα χτύπημα στη ρίζα της εναλλακτικής κουλτούρας και τελικά του φασαιϊσμού. Σε κάποια κομμάτια τους, τα Εξάρχεια δεν είναι αμιγώς εναλλακτική περιοχή. Έχουν χάσει πολλά διακριτικά χαρακτηριστικά και μοιάζουν περισσότερο με αχταρμά κουλτούρων και ανθρωπότυπων.
Τελικά, ποιος είναι φασαίος; Αυτός που βγαίνει στα μαγαζιά της Ασκληπιού; Μήπως ο άλλος που προτιμάει τη Βαλτετσίου ή εκείνος και εκείνη που προτιμούν τη Μεσσολογγίου; Είναι φασαίοι όλοι μαζί ή κανείς τους; Ούτε εδώ είναι εύκολη η απάντηση.
Γίνεται δε ακόμα πιο δύσκολη λόγω της ειρωνικής υφής που γιγαντώνεται στο DNA του όρου, όσο αυτός χρησιμοποιείται τελικά και από άτομα εκτός του εναλλακτικού φάσματος, καταχρηστικά και με τρόπο κατεδαφιστικό για κάθε lifestyle, σκέψη, αισθητική ή επιλογή η οποία δεν υπαγορεύεται από έναν οδοστρωτήρα κανονικότητας. Και αυτό αν μη τι άλλο είναι ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα είτε αυτοπροσδιορίζεσαι ως φασαίος είτε όχι.