Είναι μάλλον απίθανο να μην έχει πέσει κάποιος χρήστης των social media πάνω σε αναρτήσεις με βιβλιοφιλικό περιεχόμενο.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ώθησαν την αναγνωστική κοινότητα στο επόμενο στάδιο αλληλεπίδρασης, δείχνοντας, τουλάχιστον για την ώρα, να ξεφεύγει από τον εγγενή ελιτισμό της και να εκδημοκρατίζει έναν χώρο που μέχρι πρότινος είχε τρομερή τοξικότητα.
Αυτό, με τη σειρά του, μεταφράζεται σε κριτικές και προτάσεις για βιβλία, καθώς επίσης και σε σύνδεση χρηστών με κοινά, βιβλιοφιλικά ενδιαφέροντα.
Εν αρχή ην το Facebook
Κάποτε είχαμε περιοδικά και εφημερίδες, όπου σε μερικές στήλες, άνθρωποι που τα πήγαιναν καλά με τις λέξεις έγραφαν μερικές αράδες για βιβλία που αξίζει να διαβάσει ο επίδοξος αναγνώστης.
Μετά, ήρθε το Facebook και ανάμεσα στις δεκάδες χιλιάδες σελίδες ποικίλων ενδιαφερόντων, έκαναν και την εμφάνιση τους οι φιλαναγνωστικές.
Οι σελίδες αυτές δίνουν χώρο, στη συντριπτική τους πλειονότητα, στους αναγνώστες να γράψουν την άποψή τους, να προτείνουν και να μιλήσουν για βιβλία.
Χωρίς να λείπουν τα ευτράπελα, η επί ίσοις όροις πρόσβαση στην βιβλιοκριτική εκδημοκράτισε μια για πάντα τον – σαφώς, μέχρι πρότινος – ελιτισμό που την χαρακτήριζε.
Έτσι, πλέον βλέπεις δίπλα στον Moby Dick αναρτήσεις για το καινούργιο βιβλίο της Colleen Hoover.
Η ποικιλότητα των αναγνωστικών επιλογών αφενός, έσπασε την πρωτοκαθεδρία των ευπώλητων και αφετέρου, έδωσε και χώρο και στις ξενόγλωσσες επιλογές που σχεδόν ποτέ δεν είχαν θέσει στην παραδοσιακή βιβλιοφιλική αρθρογραφία.
Με τη σειρα τους, η συζήτηση έφερε τη ζήτηση και τα αποτελέσματα είναι στα ράφια των περισσοτέρων βιβλιοπωλείων.
Στις ομάδες, προωθούνται τόσο βιβλία της κλασικής λογοτεχνίας, όσο και της σύγχρονης, ενώ εντοπίζονται και πολύτιμες αναφορές σε πιο εξεζητημένους τομείς, όπως είναι το πολιτικό δοκίμιο και οι κινηματικές εκδόσεις.
Οι ελληνικές ομάδες δείχνουν, συνήθως, ιδιαίτερη αγάπη στον ποιητικό, ανατρεπτικό λόγο Ελλήνων λογοτεχνών, όπως ο Χρόνης Μίσσιος, σε βιβλία εκλαϊκευμένης επιστήμης, όπως αυτά του Irvin Yalom, στη σύγχρονη κλασική λογοτεχνία που ξεκινά από κείμενα του 19ου αιώνα και φτάνουν μέχρι και τα πεζά της Woolf και σε μυθιστορήματα που συχνά μεταφέρονται στη μικρή και μεγάλη οθόνη, όπως τα μυθιστορήματα της Elena Ferrante.
Από τις λέξεις στην εικόνα
Πριν κυριεύσει τις οθόνες μας ο σίφουνας του TikΤοk, τα βιβλιοφιλικά κανάλια στο YouTube μας έμπασαν στην cozy φιλαναγνωστική ατμόσφαιρα, όπου η εικόνα μετράει ένα τσικ περισσότερο από το περιεχόμενο.
Ο δημιουργός μπορεί να μιλάει για ώρες, να αναλύει όσο θέλει το κείμενο μέσω της διαδραστικότητας του βίντεο. Οι λέξεις πέφτουν πολύ πιο εύκολα, ειδικά αν υπάρχει ένα όμορφο background από πίσω και μια χαλαρωτική χροιά.
Στο booktube χρωστάμε και τη μόδα που κατέκλυσε το ιντερνετ την προηγούμενη δεκαετία και αποτελεί την κορωνίδα του σύγχρονου καπιταλισμού, τα hauls. Αμέτρητα βίντεο όπου αναγνώστες δείχνουν βιβλία που μόλις αγόρασαν – και κατά πάσα πιθανότητα δεν θα διαβάσουν, παρά μήνες αργότερα.
Στον ελληνικό χώρο, έχουμε μερικά πολύ όμορφα και δημιουργικά κανάλια που ασχολούνται με πολυθεματικά περιεχόμενα γύρω από το βιβλίο, συζητήσεις και συνεντεύξεις.
Πολλά κλικ, λίγες λέξεις
Η πιο παραγωγική και ενεργή εγχώρια βιβλιοφιλική κοινότητα βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο Instagram. Ένα καλό κλικ είναι η βάση, αλλά εκτιμάται επίσης η αναγκαία πυκνότητα του λόγου.
Με το bookstagram έγινε και το πρώτο σημαντικό άνοιγμα στην ξενόγλωσση λογοτεχνία. Υπάρχουν αρκετοί λογαριασμοί με αποκλειστικά ξενόγλωσσο περιεχόμενο, ενώ οι νεοσύστατοι εκδοτικοί οίκοι βασίζονται στη διαφήμιση μέσω του Instagram.
Το ελληνικό bookstagram αγαπάει πολύ τη Maggie Nelson, τη Delia Owens και την Annie Ernaux. Κυρίως λόγω της επιρροής της παγκόσμιας κοινότητας, όπου οι απαιτήσεις για ποικιλότητα είναι ζωτικές, τα βλέμματα έχουν πέσει στις σύγχρονες γυναικείες φωνές. Η ποίηση, που για καιρό ζούσε στο λογοτεχνικό περιθώριο, έχει επανέλθει επίσης δυναμικά.
Booktok, αγαπημένο μου
Εδώ και τέσσερα χρόνια, το TikTok έχει μπει δυναμικά στα κινητά μας και έχει γίνει η πιο επίμονη και ένοχη απόλαυσή μας. Φταίει σίγουρα το έξυπνο format, η σύντομη διάρκεια και ο δαιμόνιος αλγόριθμος. Το ελληνικό βιβλιοφιλικό κομμάτι δεν έχει τόσο ενεργή δράση εδώ, αλλά, πιθανότατα, θα αλλάξει αυτό στο μέλλον.
Για την ώρα, το πιο ενδιαφέρον σε παγκόσμιο επίπεδο με τη συγκεκριμένη πλατφόρμα είναι το πόσο επιδραστική μπορεί να γίνει.
Όταν, στις αρχές Οκτωβρίου, μετά το τρομοκρατικό χτύπημα της Χαμάς, ξεκίνησε η εισβολή στη Γάζα, το booktok – που απαρτίζεται κυρίως από τη γενιά Ζ – έκανε το μόνο πράγμα που δεν περίμενε κανείς: Άνοιξε τα βιβλία του και πήρε θέση.
Χιλιάδες βιντεάκια με βιβλιοφιλικό και κοινωνικό περιεχόμενο καλούσαν τους νέους αναγνώστες να στραφούν στο πολιτικό και ιστορικό δοκίμιο, να διαβάσουν Ilan Pappe και Chomsky, να δώσουν χώρο σε παλαιστινιακές φωνές και ιστορίες με μετα-αποικιακό περιεχόμενο.
@pagesofbellerose 📚 On Palestine by Noam Chomsky and Ilan Pappé #books #booktokfyp #pagesofbellerose #readingforpalestine #booktok #readingforpalestinereadathon #readathon #nonfictionbooks ♬ original sound – Belle
Εδώ και δύο δεκαετίες τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με όλα τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά τους, έχουν αλλάξει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Αισίως, πλέον, το κάνουν και στον αναγνωστικό κόσμο.