Αδιαμφισβήτητα, στην εποχή της ψηφιοποίησης, η πλήρης αποχή από τα social media, δεν είναι ιδιαίτερα ρεαλιστική ως επιλογή. Όμως, ακόμη και μια μικρή μείωση στη χρήση τους μπορεί να έχει πολύ θετικό πρόσημο στην ψυχική μας υγεία.
Τα ολοένα αυξημένα ποσοστά στην εκτεταμένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν προκαλέσει ανησυχία τόσο σε κοινωνικό, όσο και σε επιστημονικό επίπεδο, με επιστήμονες να προσπαθούν να ερμηνεύσουν τις ψηφιακές συμπεριφορές σε συνάρτηση με τις επικρατούσες τάσεις και τις κοινωνικές επιταγές. Αν μη τι άλλο, οι αρνητικές επιπτώσεις των social media δεν είναι άγνωστες στο ευρύ κοινό, ενώ συμπεριλαμβάνουν, μεταξύ άλλων: Την αποξένωση, την απομάκρυνση από τους κοντινούς μας ανθρώπους, τη διάδοση στρεβλών αντιλήψεων περί ομορφιάς, κοινωνικού στάτους, τρόπου ζωής κ.ά.
Εντούτοις, εξαιτίας του εξαιρετικά καλοφτιαγμένου αλγορίθμου τους, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με έμφαση στο Instagram και το TikTok, εμφανίζουν διαρκώς ενδιαφέρουσες δημοσιεύσεις για τον εκάστοτε χρήστη – προτάσεις που διαμορφώνονται βάσει των προηγούμενων αναζητήσεων ή της παρακολούθησης αντίστοιχων δημοσιεύσεων.
Μιας και έχουν ενσωματωθεί παθητικά στην καθημερινότητά μας, η όποια απόπειρα μείωσης στη χρήση τους είναι ένα πραγματικό challenge!
Πώς εξηγείται επιστημονικά το φαινόμενο αυτό;
Καταρχάς, η εξάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να εξηγηθεί με τη… ντοπαμίνη! Η ντοπαμίνη είναι «ο νευροδιαβιβαστής της ευφορίας», δηλαδή, συνδέεται με την ευχαρίστηση που αισθανόμαστε όταν καταναλώνουμε καφέ, αλκοόλ ή κάνουμε γυμναστική.
Η οργανική αυτή ουσία, λοιπόν, όταν διεγείρεται από τον καταιγισμό των «likes», μας ωθεί να αναζητήσουμε αντίστοιχες εμπειρίες και καταστάσεις. Ωστόσο, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal Of Technology In Behavioral Science, ακόμα και μια μικρή προσπάθεια μείωσης του χρόνου που αφιερώνουμε στις πασίγνωστες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχει θετικό πρόσημο στην ψυχική μας υγεία.
Επιπλέον, ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Swansea, διαπίστωσαν ότι η μείωση της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, κατά μόλις 15 λεπτά την ημέρα, ήταν ευεργετική για την κοινωνική ζωή και την ευημερία των συμμετεχόντων στην εν λόγω μελέτη.
Τα εντυπωσιακά αποτελέσματα της έρευνας
Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης μελέτης, οι ερευνητές προσέλαβαν 50 προπτυχιακούς φοιτητές από έξι πανεπιστήμια σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο, ηλικίας 18-30 ετών, που χρησιμοποιούσαν σε καθημερινή βάση ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Κατόπιν, οι συμμετέχοντες που προσλήφθηκαν, κλήθηκαν να συμπληρώσουν ορισμένα ερωτηματολόγια, αναφορικά με την υγεία, τη λειτουργία του ανοσοποιητικού, τη μοναξιά, τον ύπνο, το άγχος και την κατάθλιψη.
Αφότου ολοκληρώθηκε η συμπλήρωση των ερωτηματολογίων, οι συμμετέχοντες κατανεμήθηκαν τυχαία σε τρεις διαφορετικές ομάδες. Τα μέλη της πρώτης ομάδας θα συνέχιζαν να χρησιμοποιούν τα κινητά τους τηλέφωνα κανονικά, ενώ τα μέλη της δεύτερης θα μείωναν τη χρήση τους κατά 15 λεπτά κάθε μέρα. Όσον αφορά στην τρίτη και τελευταία ομάδα, εκείνη κλήθηκε να ελαττώσει επίσης το χρόνο που αφιερώνει στα social media, αξιοποιώντας το χρόνο αυτό για να κάνει μια άλλη δραστηριότητα.
Έπειτα από τρεις μήνες, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να συμπληρώσουν ξανά τα ίδια ερωτηματολόγια. Κι έτσι, βάσει των απαντήσεών τους, οι ερευνητές κατέληξαν ότι σημειώθηκε σημαντική βελτίωση στη δεύτερη ομάδα, σε σύγκριση με τις άλλες δύο.
«Τα τρέχοντα αποτελέσματα έδειξαν ότι, σε διάστημα τριών μηνών, μια ομάδα που μείωσε τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης κατά 15 λεπτά την ημέρα, ανέφερε χαμηλότερα ποσοστά εξάρτησης από αυτά».
«Επίσης, σημαντική ήταν η βελτίωση που σημειώθηκε στην υγεία του οργανισμού και τη λειτουργία του ανοσοποιητικού. Τέλος, εμφανώς μειωμένα παρουσιάστηκαν και τα αισθήματα μοναξιάς ή/και κατάθλιψης που ενδέχεται να ταλανίζουν ορισμένους», έγραψαν οι συγγραφείς Phil Reed, Tegan Fowkes και Mariam Khela.
Βέβαια, η τρίτη ομάδα, η οποία αντικατέστησε το χρόνο που αφιέρωσε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με άλλες δραστηριότητες, δεν είχε παρόμοιο όφελος. Αντιθέτως, παρατηρήθηκε αυξημένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μεταξύ των συμμετεχόντων της ομάδας εκείνης.
Η λεπτή γραμμή ανάμεσα στα επιστημονικά δεδομένα και στις υποδείξεις
«Αυτά τα δεδομένα αποδεικνύουν ότι όταν οι άνθρωποι ελαττώνουν τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η ζωή τους μπορεί να βελτιωθεί με πολλούς τρόπους, συμπεριλαμβανομένων των αμέτρητων πλεονεκτημάτων για τη σωματική και ψυχική τους υγεία», δήλωσε ο Reed, καθηγητής ψυχολογίας στο Swansea.
«Απομένει να διαπιστωθεί αν η σχέση μεταξύ της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των παραγόντων υγείας είναι άμεση ή εάν μεσολαβούν αλλαγές στις μεταβλητές της ευημερίας, όπως η κατάθλιψη ή η φυσική δραστηριότητα», πρόσθεσε.
«Το ότι η τρίτη ομάδα, στην οποία ζητήθηκε να μειώσει το χρόνο που αφιερώνει στο σκρολάρισμα και να διοχετεύσει αυτό το χρόνο κάνοντας κάτι διαφορετικό, συνεπάγεται αρνητικές επιπτώσεις, όταν προσπαθούν οργανωμένες εκστρατείες να υποδείξουν τους ανθρώπους πώς θα αξιοποιήσουν το χρόνο τους. Μπορεί να προκληθεί αγανάκτηση αν ακολουθήσουμε αυτή τη φιλοσοφία. Γι’ αυτό, θα ήταν προτιμότερη μια παράθεση γεγονότων και μετά, το πώς θα λειτουργήσει ο καθένας με γνώμονα τα επιστημονικά πορίσματα, άπτεται της κρίσης του».