Σχεδόν 6 στους 10 εφήβους δηλώνουν καθημερινοί χρήστες του TikTok, ωστόσο λίγα είναι γνωστά για τις επιπτώσεις που έχει η χρήση της εφαρμογής στην ψυχική μας υγεία, αλλά και στην λειτουργία του εγκεφάλου μας.
Ίσως αναρωτιέστε, πώς μια εφαρμογή με βίντεο έχει τόσο ισχυρό αντίκτυπο στην υγεία μας, ψυχική και μη. Είναι αλήθεια πως τα βίντεο των 20 ή 30 δευτερολέπτων μας κάνουν να γελάμε ή μας μαθαίνουν μέχρι και να μαγειρεύουμε. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν πολλά που συμβαίνουν πίσω από αυτήν την φαινομενικά ακίνδυνη χρήση, αλλά και στον εγκέφαλό μας όταν χρησιμοποιούμε την εφαρμογή.
Ο εθισμός στο διαδίκτυο αλλά και στις εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης είναι ένας ευρύς όρος, ο οποίος καλύπτει ένα φάσμα συμπεριφορών και προβλημάτων ελέγχου των παρορμήσεων σχετικά με το διαδίκτυο. Είναι ένας μη χημικός, συμπεριφορικός εθισμός που λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο όπως ο εθισμός σε ψυχοδραστικές ουσίες.
Αυτό που συμβαίνει στον εγκέφαλό μας όταν δεχόμαστε ή κάνουμε like είναι ότι ενεργοποιείται το «σύστημα επιβράβευσης» του εγκεφάλου, κάτι που είναι εθιστικό, ορμονικά μεν γιατί εκλύεται στο σώμα μας ντοπαμίνη και κοινωνικά δε, γιατί όλοι μας έχουμε την ανάγκη για αποδοχή και θαυμασμό. Άλλες περιπτώσεις ενεργοποίησης του ίδιου συστήματος είναι: Φαγητό, ποτό, σεξ και χρήματα, καθώς επίσης και η κατανάλωση ναρκωτικών ουσιών.
Δεν έχουμε επίγνωση του τι κάνουμε στον εγκέφαλό μας
Σύμφωνα με μια μελέτη μεταξύ των εφήβων χρηστών του TikTok διαπιστώθηκε ότι οι έφηβοι που είναι «εθισμένοι» στο TikTok είναι πιο επιρρεπείς στην κατάθλιψη και στο άγχος. Αυτό με την σειρά του, μπορεί να έχει επιπτώσεις στη βραχύβια μνήμη τους. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι όσοι είχαν εθιστικές τάσεις προς την πλατφόρμα είχαν χειρότερη απόδοση στη μνήμη τους και συγκεκριμένα στην ανάκληση ακολουθίας αριθμών. Τα ευρήματα, που δημοσιεύθηκαν στο International Journal of Environmental Research and Public Health, έδειξαν περαιτέρω ότι αυτό το έλλειμμα βραχύβιας-λειτουργικής μνήμης οφειλόταν εν μέρει σε αυξημένη κατάθλιψη και άγχος.
Μπορεί το TikTok να διαστρεβλώσει την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας;
Όλες οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να επηρεάσουν το πώς βλέπει ένα άτομο τον εαυτό του. Ωστόσο, οι χρήστες του TikTok εκτίθενται σε δεκάδες βίντεο μέσα σε λίγα λεπτά, ενεργοποιώντας το σύστημα επιβράβευσης στον εγκέφαλο. Οι νεαροί χρήστες μπορούν να εθιστούν στην εφαρμογή και μπορεί να αναζητούν συνεχή διέγερση του συστήματος μέσω της χρήσης της εφαρμογής.
Δυστυχώς, οι χρήστες της εφαρμογής εκτίθενται συχνά σε βίντεο που τροφοδοτούν τη δυσαρέσκεια του σώματος, το άγχος που σχετίζεται με την εμφάνιση, τον εθισμό στην άσκηση και πολλά άλλα. Αυτά τα βίντεο, όμως, μπορεί να αλλοιώσουν την εικόνα του εαυτού μας.
Ένας αλγόριθμος διαφορετικός από τους προηγούμενους
Τα τελευταία χρόνια, το TikTok έχει αντιμετωπίσει έντονο έλεγχο για τις επικίνδυνες προκλήσεις (challenges) που έχει προκαλέσει ο αλγόριθμός του. Το «challenge Benadryl», όπου οι συμμετέχοντες καλούνταν να λάβουν μεγάλη ποσότητα αντισταμινικών σε μια προσπάθεια να βιώσουν παραισθησιογόνες εμπειρίες, οδήγησε σε τουλάχιστον έναν θάνατο. Το TikTok φαίνεται, επίσης, να είναι γρηγορότερο από οποιαδήποτε άλλη πλατφόρμα στο να εντοπίζει τα ενδιαφέροντά μας, σύμφωνα με ερευνητές του αλγορίθμου του tracking exposure.
Ο τομέας “For You” (Για Εσένα) της εφαρμογής φαίνεται να γνωρίζει τόσο καλά τις επιθυμίες και τα ενδιαφέροντα των χρηστών, που έχει πυροδοτήσει σχόλια στο διαδίκτυο και άρθρα για το πώς το TikTok γνωρίζει τον σεξουαλικό προσανατολισμό ατόμων ακόμα και πριν οι ίδιοι τον αποκαλύψουν σε φίλους τους, με παρόμοιες ιστορίες να γίνονται γνωστές.
Αυτές οι ανησυχίες είναι ιδιαίτερα έντονες και στους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, ψυχολόγους και πάσχοντες από ΔΕΠΥ, καθώς οι χρήστες του TikTok έχουν αναφέρει ότι διαγνώστηκαν με την διαταραχή από επαγγελματίες ιατρούς αφού είδαν βίντεο σχετικά με τα συμπτώματά τους στην εφαρμογή.
Να σημειωθεί, ότι στην εφαρμογή επικρατεί το hashtag #ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder, στα ελληνικά ΔΕΠΥ). Εντούτοις, οι ειδικοί έχουν προειδοποιήσει για ακούσιες αρνητικές επιπτώσεις, όπως η ιατρική παραπληροφόρηση. Εξάλλου, η πλατφόρμα αμοίβεται για διαφημίσεις από σειρά startups με αντικείμενο την ψυχική υγεία.
Πόσο εύκολο είναι να θέσουμε όρια;
Η πλήρης αποχή από την εφαρμογή, δεν είναι η λύση. Αντίθετα, η ρύθμιση της χρήσης μας είναι το κλειδί. Όσο περισσότερο χρόνο αφιερώνουμε στην εφαρμογή παρακολουθώντας βίντεο, τόσο λιγότερο χρόνο περνάμε αλληλοεπιδρώντας προσωπικά με άλλους ανθρώπους. Αν θέλουμε να μειώσουμε το χρόνο που περνάμε στο TikTok, μπορούμε να αρχίσουμε βάζοντας χρονικά όρια στη χρήση της εφαρμογής.
Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, το Instagram κυκλοφόρησε έναν νέο τρόπο για να κρατήσει τους γονείς ενημερωμένους στο πόσο χρόνο περνούν τα παιδιά τους στην εφαρμογή, ορίζοντας όρια χρήσης. Το TikTok έχει ένα παρόμοιο εργαλείο. Οι γονείς μπορούν να συνδέσουν τον λογαριασμό τους με τον λογαριασμό ενός εφήβου μέσω της λειτουργίας Family Pairing.
Εάν δεν μάθουμε να χρησιμοποιούμε καλύτερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συμπεριλαμβανομένου του TikTok, οι φόβοι περί κρίσης ψυχικής υγείας θα επιδεινωθούν. Χρειάζεται περισσότερη έρευνα σχετικά με τις επιπτώσεις της εφαρμογής στην ψυχική μας υγεία, καθώς τα δεδομένα είναι μέχρι στιγμής ελάχιστα.