Επιστήμονες της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Stanford ανακάλυψαν ότι η κεταμίνη λειτουργεί ως αντικαταθλιπτικό, τουλάχιστον εν μέρει, ενεργοποιώντας τους υποδοχείς των οπιοειδών στον εγκέφαλο.
Το εύρημα ανατρέπει τις προηγούμενες πεποιθήσεις ότι οι αντικαταθλιπτικές επιδράσεις του φαρμάκου προέρχονταν αποκλειστικά από την επίδρασή του στο γλουταμινικό σύστημα. Αυτές οι υποθέσεις οδήγησαν στην ευρεία χρήση της κεταμίνης για τη θεραπεία της κατάθλιψης και ώθησαν την ανάπτυξη φαρμάκων που μπλοκάρουν το γλουταμικό για χρήση ως αντικαταθλιπτικά. Το νέο εύρημα αναδεικνύει επίσης την αλληλεπίδραση μεταξύ της κατάθλιψης, του πόνου και του εθισμού στα οπιοειδή και παρουσιάζει μια ευκαιρία για τους γιατρούς να αναθεωρήσουν τις θεραπευτικές προσεγγίσεις που χρησιμοποιούν. Μάλιστα, η συγκεκριμένη έρευνα φαίνεται να είναι η πρώτη που πραγματεύεται τον τρόπο με τον οποίο η κεταμίνη λειτουργεί στον ανθρώπινο εγκέφαλο για να προσφέρει ανακούφιση από την κατάθλιψη.
«Πριν κάνουμε τη μελέτη, δεν ήμουν σίγουρος ότι η κεταμίνη λειτουργεί πραγματικά για τη θεραπεία της κατάθλιψης. Τώρα ξέρω ότι το φάρμακο λειτουργεί, αλλά δεν λειτουργεί όπως όλοι πίστευαν ότι λειτουργεί», δήλωσε ο Alan Schatzberg, MD, Καθηγητής Ψυχιατρικής και Επιστημών της Συμπεριφοράς.
Η προέλευση της κεταμίνης
Η κεταμίνη αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1960 και χρησιμοποιείται εδώ και δεκαετίες ως αναισθητικό κατά τη διάρκεια χειρουργικών επεμβάσεων. Μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες, συμπεριλαμβανομένων ψευδαισθήσεων και έχει χρησιμοποιηθεί ως ναρκωτικό «αναψυχής». Σημαντικό είναι να σημειωθεί πως εάν χρησιμοποιείται τακτικά, μπορεί να οδηγήσει σε εξάρτηση. Παρ’ όλο που ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων δεν έχει εγκρίνει τη χρήση του φαρμάκου για την κατάθλιψη, ορισμένοι γιατροί το συνταγογραφούν ανεπίσημα τα τελευταία χρόνια ως ένα γρήγορο αλλά βραχείας δράσης αντικαταθλιπτικό.
Οι εγχύσεις κεταμίνης χρησιμοποιούνται επίσης για τη θεραπεία του χρόνιου πόνου, ο οποίος είναι μια κοινή κατάσταση σε καταθλιπτικούς ασθενείς. Ο ακριβής τρόπος με τον οποίο η κεταμίνη ανακουφίζει τον πόνο δεν είναι πλήρως κατανοητός, αλλά είναι γνωστό ότι λειτουργεί τουλάχιστον εν μέρει στους υποδοχείς των οπιοειδών.
Οι ερευνητές του Stanford θέλησαν να δουν αν οι αντικαταθλιπτικές επιδράσεις της κεταμίνης δημιουργούνται επίσης από την ενεργοποίηση των υποδοχέων των οπιοειδών από την κεταμίνη. Επιδίωξαν να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα μέσω μιας μικρής κλινικής δοκιμής, στην οποία άτομα με κατάθλιψη έλαβαν έναν αναστολέα υποδοχέων οπιοειδών πριν από τη λήψη κεταμίνης.
Στη μελέτη συμμετείχαν ενήλικες με διαγνωσμένη κατάθλιψη, η κατάσταση των οποίων δεν είχε βελτιωθεί μετά από πολλαπλές προσπάθειες θεραπείας. Δώδεκα συμμετέχοντες έλαβαν έγχυση κεταμίνης δύο φορές– μία φορά πριν από τη χορήγηση ναλτρεξόνης, ενός αναστολέα των οπιοειδών υποδοχέων, και μία φορά με εικονικό φάρμακο (placebo). Ούτε οι συμμετέχοντες στη μελέτη, ούτε οι ερευνητές πληροφορήθηκαν αν κατά τη διάρκεια κάθε δοκιμής χορηγήθηκε πραγματικό ή εικονικό φάρμακο. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η κεταμίνη μείωσε τα καταθλιπτικά συμπτώματα κατά περίπου 90% για τρεις ημέρες σε περισσότερους από τους μισούς συμμετέχοντες όταν χορηγήθηκε με εικονικό φάρμακο, αλλά δεν είχε σχεδόν καμία επίδραση στα καταθλιπτικά συμπτώματα όταν προηγήθηκε ναλτρεξόνη.
Η επικρατούσα υπόθεση για την αντικαταθλιπτική δράση της κεταμίνης ήταν ότι το φάρμακο μπλοκάρει έναν υποδοχέα για το γλουταμικό, έναν διεγερτικό νευροδιαβιβαστή στον εγκέφαλο που εμπλέκεται στη μνήμη και τη μάθηση. «Όμως ο μηχανισμός της κεταμίνης είναι περίπλοκος, καθώς δρα σε πολλούς διαφορετικούς τύπους υποδοχέων πέραν των υποδοχέων γλουταμινικού και δρα σε τρεις διακριτές φάσεις– ταχείες επιδράσεις, παρατεταμένες επιδράσεις και επιστροφή στη βασική γραμμή», δήλωσε η Carolyn Rodriguez, MD, PhD, επίκουρη καθηγήτρια ψυχιατρικής και επιστημών συμπεριφοράς, η οποία βρίσκεται στην επιστημονική ομάδα της συγκεκριμένης έρευνας. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι η αποκάλυψη του ρόλου των υποδοχέων των οπιοειδών στις αντικαταθλιπτικές επιδράσεις της κεταμίνης είναι κρίσιμη στην προσπάθεια ανάπτυξης νέων αντικαταθλιπτικών.
Πιθανές παρενέργειες
Κεταμίνη
Μια ολοκληρωμένη ανασκόπηση του 2020 σχετικά με τις παρενέργειες της κεταμίνης για την κατάθλιψη στο Journal of Affective Disorders, αναφέρει ότι οι πιο συχνές παρενέργειες κατά τη διάρκεια της θεραπείας με κεταμίνη τείνουν να είναι η υπνηλία, η ζάλη, ο κακός συντονισμός, η θολή όραση και το αίσθημα «παράξενου» ή «εξωπραγματικού». Ορισμένοι άνθρωποι βίωσαν επίσης πονοκεφάλους, άγχος και αυξημένη αρτηριακή πίεση. Επιπλέον, η λήψη κεταμίνης σε συνδυασμό με λεβοθυροξίνη (Synthroid) για υποθυρεοειδισμό μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση και τον καρδιακό ρυθμό.
Οπιοειδή
«Η ψυχιατρική χρησιμοποιούσε οπιοειδή, βαρβιτουρικά και υψηλές δόσεις διεγερτικών για τη θεραπεία της κατάθλιψης πριν από 50 ή 60 χρόνια. Πρέπει να εξετάσουμε σωστά τους κινδύνους που συνδέονται με τη χρήση ναρκωτικών– ακόμη και σε χαμηλές δόσεις– για τη θεραπεία της κατάθλιψης. Αυτό δεν περιορίζεται μόνο στην κεταμίνη. Άλλα αντικαταθλιπτικά φάρμακα που στοχεύουν στους υποδοχείς των οπιοειδών βρίσκονται επίσης υπό εξέλιξη. Ενώ ένα τυπικό οπιοειδές, όπως η μορφίνη, έχει αρχικά αντικαταθλιπτική δράση, συμβάλλει στην κατάθλιψη μετά από επανειλημμένη χρήση. Οι άνθρωποι που έχουν κατάθλιψη παίρνουν έως και 2,4 φορές περισσότερα οπιοειδή αμέσως μετά από επώδυνες χειρουργικές επεμβάσεις από εκείνους που δεν έχουν κατάθλιψη» επεσήμανε ο Schatzberg.