Όταν αναλαμβάνεις ευθύνη για τους πάντες, ώστε να μην αντιμετωπίσεις τη ρίζα του δικού σου άγχους. Ποιες οι συμπεριφορές που δείχνουν ότι έχεις μετατραπεί σε overfunctioner;
Πώς γίνεται και πάντα εσύ αναλαμβάνεις να κλείσεις τις καλοκαιρινές διακοπές της παρέας σου, να οργανώσεις τις εβδομαδιαίες εξόδους και να κανονίσεις με λεπτομέρειες τι θα κάνετε στα γενέθλια και των πιο μακρινών σου φίλων;
Η φωνή στο μυαλό σου σού λέει ότι αν σχεδιάσεις και εκτελέσεις στην εντέλεια ένα ακόμα πλάνο που αφορά όχι τη δική σου ζωή, αλλά εκείνη των δικών σου, τότε επιτέλους θα μπορέσεις να ηρεμήσεις. Μεγαλύτερο ψέμα απ’ αυτό δεν υπάρχει, ας είμαστε ειλικρινείς.
Πριν ολοκληρώσεις το τελευταίο task της μακράς σου λίστας, το χέρι σου παίρνει ζωή και σημειώνει αφ’ εαυτού του σχεδόν, τον επόμενο στόχο. Άλλωστε, πάντα κάποιος συγγενής σου θα πρέπει να κλείσει ένα ραντεβού με γιατρό, μια υποχρέωση που αναβάλλει. Εσύ είσαι πάντα εκεί για να αναλάβεις δράση αντί για εκείνον/η – χωρίς φυσικά να στο έχει ζητήσει κανείς.
Αν σε όλες τις παραπάνω συμπεριφορές αναγνωρίζεις τον εαυτό σου, αυτό πιθανότατα σημαίνει ότι βρίσκεσαι σε φάση υπερλειτουργίας (overfunctioning). Η ακατανίκητη επιθυμία για έλεγχο της συμπεριφοράς των άλλων και η μάταιη προσπάθεια να προβλέψουμε κάθε ενδεχόμενο έχουν τη ρίζα τους στο άγχος. Φυσικά, οι αγχωτικές σκέψεις οδηγούν πολλούς από εμάς σε σπασμωδικές αντιδράσεις, στην προσπάθειά μας να ανακουφιστούμε από τη δυσφορία.
Πασχίζουμε να διατηρήσουμε μια επίφαση σταθερότητας (και) στις ζωές των σημαντικών άλλων, παρεμβαίνοντας και κάνοντας πράγματα που εκείνοι μπορούν και θα έπρεπε να κάνουν μόνοι τους, όπως σημειώνει η dr Kathleen Smith στο βιβλίο της “Everything Isn’t Terrible”.
Η γνώριμη φωνή στο μυαλό μας, η οποία γίνεται εκκωφαντικά δυνατή όταν είμαστε στρεσαρισμένοι, θέλει να παρέμβει, να ελέγξει τα πάντα, να μπει στον ζωτικό χώρο των άλλων, διότι νομίζει ότι έτσι μας θα μας κρατήσει όλους ασφαλείς.
Ακριβώς έτσι δημιουργείται το μοτίβο της υπερλειτουργίας, που πηγάζει από τους φόβους, τα άγχη και τις πεποιθήσεις μας. Φοβόμαστε τόσο πολύ ότι θα υπάρξει κάποιο ρήγμα στο προσωπικό/οικογενειακό/εργασιακό μας σύστημα που έχουμε την παρόρμηση να απογειωθούμε, όπως ο Superman με υψωμένη την αριστερή γροθιά, για να σώσουμε τους πάντες.
Η dr Smith, ψυχοθεραπεύτρια και συγγραφέας, αναφέρει κάποια παραδείγματα συμπεριφορών που υποδεικνύουν ότι αναλαμβάνεις την ευθύνη των άλλων, για να μην αντιμετωπίσεις τη ρίζα του δικού σου άγχους:
- Βάζεις δικούς σου στόχους για τον σύντροφο, το παιδί ή τους φίλους σου, στόχους που οι ίδιοι δεν έχουν.
- Δίνεις πολλές συμβουλές, χωρίς να σου έχει ζητηθεί.
- Φέρνεις εις πέρας υποχρεώσεις για λογαριασμό άλλων, επειδή πιστεύεις ότι θα το κάνεις πιο γρήγορα, ακόμα κι αν σου έχουν πει ότι θέλουν να δράσουν μόνοι τους.
- Αναλαμβάνεις με δική σου πρωτοβουλία το πιο απαιτητικό σκέλος ενός επαγγελματικού πρότζεκτ.
- Υπενθυμίζεις σε κάποιον να πάρει τη φαρμακευτική του αγωγή ή το ραντεβού με τον γιατρό του.
- Έχεις πάντα ένα κρυφό plan B, γιατί φοβάσαι ότι οι άλλοι θα σε απογοητεύσουν.
- Ολοκληρώνεις μανιωδώς tasks άλλων, όταν βαριέσαι ή αγχώνεσαι.
- Παίρνεις αποφάσεις για τους γονείς σου.
- Κρατάς για τον εαυτό σου σημαντικές πεποιθήσεις σου, για να μην αγχώσεις τους άλλους.
- Κάνεις τα περισσότερα πράγματα στη δουλειά μόνος/η σου, γιατί το να δείξεις σε κάποιον άλλον τι πρέπει να κάνει σού φαίνεται μάταιο.
- Έχεις στο μυαλό σου ολόκληρο το πρόγραμμα του συντρόφου σου, για να μην ξεχάσει κάποια υποχρέωση.
- Προσπαθείς να μαντέψεις τι χρειάζονται τα μέλη της οικογένειάς σου, χωρίς να τα ρωτήσεις.
- Καλύπτεις πάντα τις αμήχανες σιωπές σε μια συζήτηση.
- Πασχίζεις να πείσεις τους άλλους ότι το σκεπτικό σου είναι σωστό.
- Αγχώνεσαι για τις υποχρεώσεις των άλλων.
Μερικές από τις παραπάνω συμπεριφορές μπορεί να επιδράσουν θετικά στο εδώ και στο τώρα, αλλά μακροπρόθεσμα δεν βοηθούν κανέναν. Μάλιστα, δημιουργείται μια μη υγιής δυναμική κυρίως ανάμεσα σε συντρόφους, όπου ο ένας/η μία επωμίζεται όλες τις υποχρεώσεις. Σταδιακά, ο άλλος/η που μπαίνει σε φάση underfunctioning, γίνεται απρόθυμος και αποφεύγει να διαχειριστεί ακόμα και τις πιο απλές υποθέσεις του.
Η στάση του αυτή ενισχύει ακόμα περισσότερο την overfunctioning τάση του/της συντρόφου και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται με ευθύνη και των δύο. Οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι πρέπει να είμαστε ανεκτικοί απέναντι στον εαυτό μας, διότι τις περισσότερες φορές τα μοτίβα συμπεριφοράς μας χτίζονται ασυνείδητα, σχεδόν σε όλη μας τη ζωή. Αναλαμβάνουμε τόσες πολλές ευθύνες που δεν μας αναλογούν, για τόσο πολύ καιρό, που το να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να χαλαρώσουμε μοιάζει τρομακτικό.
Όπως σημειώνει η Kathleen Smith, το πρώτο βήμα διαχείρισης της υπερλειτουργίας είναι η συνειδητοποίηση, καθώς και η περιέργεια να κατανοήσουμε γιατί συμπεριφερόμαστε κατ’ αυτόν τον τρόπο. Μια χρήσιμη ερώτηση είναι η παρακάτω:
Γιατί προσπαθώ να ελέγξω τη συγκεκριμένη κατάσταση;
Όταν καταλάβουμε τα κίνητρα πίσω από τη συμπεριφορά μας, είναι πολύ πιο εύκολο να την τροποποιήσουμε. Επίσης, οι ψυχολόγοι υπογραμμίζουν ότι είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε να ανεχόμαστε τη δυσφορία.
Όσο κάνουμε βήματα πίσω, δίνουμε στους δικούς μας τον χώρο που τους αναλογεί και τους επιτρέπουμε να κάνουν τα λάθη τους, το αυστηρό οικοδόμημα των ημερών μας μπορεί να χωρέσει και λίγο δημιουργικό χάος.
Κι αυτό μόνο αρνητικό δεν είναι, αφού οι γύρω μας κερδίζουν ανεξαρτησία και αυτοπεποίθηση και ταυτόχρονα εμείς το «Ιερό Δισκοπότηρο» των υπερλειτουργικών: ζωτικής σημασίας σωματική και ψυχική ξεκούραση.