Αισθάνεσαι ενοχές όταν αφιεριώνεις χρόνο για να χαλαρώσεις; Αν ναι, δεν είσαι μόνος/η.
Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται ότι πρέπει να είναι πάντα απασχολημένοι και διαθέσιμοι, βάζοντας τα δυνατά τους σε ό,τι και αν κάνουν. Παρ’ όλα αυτά, η συνεχής πίεση μπορεί να έχει το τίμημά της: Αυτό μπορεί να μεταφράζεται με τη μορφή ενοχών, οι οποίες αναδύονται σε περιπτώσεις όπου γίνονται προσπάθειες να τεθεί σε προτεραιότητα η ανθρώπινη ανάγκη για ξεκούραση ή/και ψυχαγωγία.
Ποιες είναι οι πιθανές αιτίες που μετατρέπουν την ξεκούραση σε «ενοχή»;
– Πολιτισμικές και κοινωνικές προσδοκίες: Από μικρή ηλικία, πολλοί από εμάς μεγαλώνουν με την πεποίθηση ότι η συνεχής απασχόληση μεταφράζεται σε αρετή. Οι κοινωνικές προσδοκίες δίνουν έμφαση στην παραγωγικότητα και την εργασιακή ηθική, καθιστώντας συχνά τη χαλάρωση ως κακόβουλη. Αυτές οι πεποιθήσεις είναι ριζωμένες στο μυαλό μας, εμποδίζοντάς μας να αφιερώσουμε χρόνο για να χαλαρώσουμε και να ακούσουμε τις πραγματικές μας ανάγκες.
– Υψηλά επίπεδά έκθεσης στο διαδίκτυο: Στον σημερινό ψηφιακό κόσμο, η πίεση για μεγαλύτερη παραγωγικότητα είναι πιο έντονη από ποτέ. Περνάμε μεγάλο μέρος της ημέρας μας προσηλωμένοι σε οθόνες, βομβαρδιζόμαστε με ειδοποιήσεις και μας ακολουθεί διαρκώς μία αυξανόμενη λίστα με υποχρεώσεις που δεν τελειώνουν. Υπό αυτές τις συνθήκες, η χαλάρωση μπορεί να μοιάζει αντιπαραγωγική, ακόμη και λάθος επιλογή. Επί της ουσίας, πρόκειται για μια συνεχή «φασαρία» που δημιουργεί ο διαδικτυακός κόσμος και, ενδεχομένως, εμφυσά στους χρήστες την ψευδαίσθηση ότι δεν υπάρχει χρόνος για ηρεμία, συμβάλλοντας έτσι και στην ανάδυση ενοχών όταν επιχειρείται ένα μικρό διάλειμμα.
– Συνεχείς συγκρίσεις με τους άλλους: Χάρη στην έλευση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η σύγκριση έχει γίνει τρόπος ζωής. Περνώντας χρόνο στο LinkedIn, το Instagram ή το Facebook, είναι πλέον εύκολο να υποθέσει κανείς ότι πολλά συνομήλικα άτομα καταγράφουν υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας και ευημερίας. Εντούτοις, η συνεχής και άδικη σύγκριση, εντείνει τις ενοχές που εκδηλώνονται σε περιπτώσεις ανάπαυλας, καθώς φαίνεται ότι όλοι οι άλλοι μοχθούν για να αναρριχηθούν με επιτυχία στην εργασία, τα ταξίδια, την προσωπική ζωή και την οικονομική θέση. Ένας τρόπος σκέψης που, μοιραία, ωθεί σε έναν ατέρμονο κύκλο τοξικής παραγωγικότητας.
– Διαρκής αγωνία για το αν έχουμε μείνει πίσω: Ο φόβος του εγκλωβισμού σε μια πάγια στατικότητα λειτουργεί ως κινητήριος δύναμη για αισθήματα ενοχής, κάθε φορά που επιδιώκεται μια παύση από τις δεκάδες καθημερινές υποχρεώσεις. Επί του πρακτέου, αυτό μπορεί να συνδέεται με την αυξημένη ανησυχία ότι θα χαθούν πολύτιμες στιγμές και αναμνήσεις με αγαπημένα πρόσωπα, αν, τελικά, επιλεγεί η χαλάρωση στο σπίτι, επειδή αυτό προστάζει το σώμα.
– Τελειοθηρία: Τα τελειομανή άτομα τείνουν να εγκλωβίζουν τους εαυτούς τους σε πολύ υψηλά στάνταρ, αγνοώντας με αυτό τον τρόπο τις ανάγκες τους. Ενδεχομένως να πιστεύουν ότι η χαλάρωση είναι ασύμβατη με την επιθυμία τους για τελειότητα. Αυτό το αίσθημα ενοχής πηγάζει από την πεποίθηση ότι ο ελεύθερος χρόνος είναι αντιπαραγωγικός και δεν συμβάλλει στην επιδίωξη της τελειότητας και της εξέλιξης.
Προτάσεις που συμβάλλουν στη μείωση των ενοχών
Η σημασία της ξεκούρασης: Η απότομη αλλαγή σκέψης, εκτός από μη ρεαλιστική, δεν είναι και ιδιαίτερως απλή υπόθεση. Ωστόσο, προτείνεται η σταδιακή ενσωμάτωση μικρών διαλειμμάτων για χαλάρωση μέσα στην ημέρα, προκειμένου να υπάρχει ενέργεια και διάθεση κατά την επιστροφή στην εργασία ή τις λοιπές υποχρεώσεις. Ειδικότερα, θα ήταν χρήσιμο αν αυτό γινόταν προγραμματισμένα με σκοπό να υπάρχει μια ομαλή ροή στην καθημερινότητα.
Επικέντρωση στη διαδικασία αντί της τελειότητας: Είναι ανθρωπίνως αδύνατο να ολοκληρωθούν όλες οι υποχρεώσεις σε μια μέρα, μια εβδομάδα ή έναν μήνα. Με λίγα λόγια, κάθε φορά θα υπάρχουν ευθύνες που δεν δύνανται να έρθουν εις πέρας είτε επειδή βασίζονται σε εξωγενείς παράγοντες, είτε επειδή δεν επαρκεί ο απαιτούμενος χρόνος. Αν μη τι άλλο, μια τέτοια συνθήκη είναι απολύτως φυσιολογική. Οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες που έχει καμιά φορά το άτομο από τον ίδιο του τον εαυτό, συντελούν στην οξεία αυτοκριτική και, κατ’ επέκταση, στην απογοήτευση. Εφόσον γίνει αποδεκτή η ανθρώπινη διάσταση του ζητήματος, με ό,τι συνεπάγεται αυτό, τότε θα καταστεί σαφής και εύλογη η αδυναμία διεκπαιρεώσης δεκάδων εργασιών, χωρίς ωστόσο να εμφανιστούν άγχη, τύψεις και ενοχές.
Αναστοχασμός: Ως γνωστόν, κάθε κατάσταση δημιουργεί συναισθήματα, τα οποία εξαρτώνται από το σημείο που θα επιλεχθεί και θα εστιάσει ο “φακός” της προσοχής. Εν ολίγοις, είναι στο χέρι του κάθε ατόμου αν θα αυτομαστιγωθεί για μια προθεσμία που δεν πρόλαβε ή αν θα εστιάσει σε όσα πρόλαβε, κατόρθωσε και έφερε εις πέρας με επιτυχία. Από συμπαράσταση που μπορεί να προσφέρθηκε σε ένα αγαπημένο πρόσωπο, μέχρι την αντιμετώπιση ενός προβλήματος υγείας, η λίστα με τα ανασταλτικά γεγονότα που μπορεί να προκύψουν, δεν έχει τελειωμό.
Στον σύγχρονο κόσμο, όπου η παραγωγικότητα εξυμνείται όσο τίποτα άλλο, οι ενοχές σε σχέση με τη χαλάρωση είναι ένα συνηθισμένο –αλλά περιττό– βάρος που πολλοί κουβαλούν. Παρ’ όλα αυτά, η ξεκούραση δεν είναι πολυτέλεια, αλλά θεμελιώδες συστατικό της ευημερίας. Και η ευημερία δεν πρέπει να είναι διαπραγματεύσιμη.