Αν μη τι άλλο, η ανάδυση του διαδικτύου και των social media, ήρθε να μεταβάλλει αρκετά το τοπίο και στην περίπτωση του ακτιβισμού.
Πλέον, με ένα απλό σκρολάρισμα στην αρχική σελίδα του Instagram, προσφέρεται πλούσιο ψυχαγωγικό ή ενημερωτικό υλικό, συμπαρασύροντας και την αισθητική του ακτιβισμού. Σταδιακά, άρχισε να σκιαγραφείται μία νέα πραγματικότητα για τον ακτιβισμό και τις μορφές του. Άλλωστε, λόγω της τεράστιας προβολής που προσφέρει το Instagram, μία ανάρτηση ή ένα γραφιστικό ενδέχεται να ταξιδέψουν σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, αφυπνίζοντας συνειδήσεις.
Η ινσταγκραμική αλλαγή του ακτιβισμού στο εξωτερικό
Η Shirien Damra, μία illustrator της οποίας το Instagram account μετράει περισσότερους από 200.000 followers, δήλωσε πως δεν περίμενε να γίνουν viral τα σχέδιά της. Αξίζει να αναφερθεί, πως κατά κόρον η Shirien πραγματεύεται κοινωνικά ζητήματα μέσω της γραφιστικής, όπως το δικαίωμα των γυναικών στις αμβλώσεις, την καταπολέμηση της αστυνομικής βίας, την ισότητα κ.ά. Μέσα στην πανδημία, τα στατιστικά του λογαριασμού της αυξήθηκαν κατακόρυφα. Καταρχάς, τα σχέδιά της είναι πολύχρωμα με καλλιγραφικές γραμματοσειρές και συνοπτικά μηνύματα –αλλά παράλληλα πολύ ουσιώδη– όπως: «No Justice, no peace» και «Self-care is community care». Εύλογα, λοιπόν, κεντρίζουν το ενδιαφέρον των χρηστών, διότι είναι πολύ εντυπωσιακά και λόγω της πολυχρωμίας (άμεσα ή έμμεσα) περνούν θετικά μηνύματα.
«Νομίζω ότι εν μέρει έγιναν viral τα σχέδιά μου επειδή η τέχνη μας ξεκλειδώνει και μας πηγαίνει σε ένα νέο επίπεδο», δήλωσε η Damra. «Είναι δύσκολο να σκεφτούμε μια κοινωνία μακριά από κοινωνικές ανισότητες. Και νομίζω ότι η τέχνη μας βοηθάει –κατά κάποιον τρόπο– να τη φανταστούμε».
Η περίπτωση της δολοφονίας του George Floyd από τις αστυνομικές αρχές
Η δολοφονία του George Floyd από τα χέρια της αστυνομίας, όπως ήταν λογικό, πυροδότησε διαδηλώσεις και πορείες σε ολόκληρο τον κόσμο. Κοινά συνθήματα, αυτά της υπέρ της συμπερίληψης, της ισότητας και κατά της αστυνομικής βίας. Η θλίψη και η οργή για τον τραγικό και άδικο θάνατο του George Floyd πλημμύρισαν τις καρδιές σημαντικής μερίδας πολιτών παγκοσμίως. Εκτός από τις διά ζώσης κινητοποιήσεις, όμως, στα social media διαδόθηκαν εκατομμύρια μηνύματα αλληλεγγύης, μερικά εκ των οποίων είχαν και τη μορφή γραφιστικών.
Ένα κύμα ψηφιακής δημιουργικότητας, με γνώμονα την ευαισθητοποίηση
Κάπως έτσι, η διαμαρτυρία (και) μέσω του Instagram –και ειδικότερα της τέχνης– έγινε νόρμα. Συνυπάρχει και συμπρωταγωνιστεί δυναμικά από κοινού με τις οργανωμένες διαμαρτυρίες που απαιτούν φυσική παρουσία. Δύο διαφορετικές μορφές ακτιβισμού, που όμως αλληλοσυμπληρώνονται και διασφαλίζουν πως άνθρωποι όλων των ηλικιών θα εκφραστούν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για μία μεταβολή στο τοπίο της αισθητικής του ακτιβισμού, αλλά για μια ουσιαστική προσθήκη, η οποία «παντρεύει» τον ακτιβισμό με την τέχνη. Εξάλλου, ο ρόλος της τέχνης είναι διττός –αποσκοπεί στην ψυχαγωγία, αλλά και στον προβληματισμό. Δημιουργεί συναισθήματα και σκέψεις. Έχει τη δύναμη να εκφράσει, με ένα σκίτσο, όσα δεν μπορούν να εκφραστούν με ένα ολόκληρο δοκίμιο.
Η φωνή των Ελλήνων ακτιβιστών μέσω Instagram
Ομολογουμένως, στην Ελλάδα υπάρχουν αρκετά accounts, τα οποία προωθούν καθημερινά ισχυρά κοινωνικά μηνύματα.
Εύα/The Abstract Girl
Η Εύα είναι μια πραγματική καλλιτέχνιδα εφ’ όλης της ύλης. Εκτός από τα πανέμορφα σχέδια και τις όλο νόημα αναρτήσεις της, είναι μία υπέροχη ψυχή και ένα γενναίο πνεύμα που βροντοφωνάζει όλα όσα μερικοί φοβούνται να πουν. Σε συχνή βάση, μοιράζεται θεμελιώδη κοινωνικοπολιτικά ζητήματα, με έμφαση στον φεμινισμό, την ισότητα και τη συμπερίληψη. Από την εξάλειψη της κακοποίησης και της έμφυλης βίας, μέχρι τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα στερεότυπα της πατριαρχίας, όλες οι δημοσιεύσεις της στέκονται ενάντια στην προβληματική κοινωνία.
Missy Merida
Η Missy Merida δεν χρειάζεται συστάσεις. Εκτός από το αδιαφιλονίκητο ταλέντο της, είναι ένα πλάσμα γεμάτο κοινωνικές ευαισθησίες. Μέσα από τα σχέδιά της, αποτυπώνει φανταστικά πάσης φύσεως θεματικές. Από κοινωνικοπολιτικά και επίκαιρα ζητήματα –όπως το πρόσφατο εφιαλτικό δυστύχημα με το τρένο στα Τέμπη –το όραμα για μια κοινωνία στην οποία βασιλεύει η ισότητα, καθώς και θέματα αυτοφροντίδας, το προφίλ της είναι μια πηγή χρώματος και έμπνευσης.
Μάλιστα, σε άρθρο που έγραψε για το Estella, αναφέρει: «Η τέχνη έχει ταυτιστεί με πολύ σημαντικές χρονικές περιόδους, έχει σηματοδοτήσει σπουδαία ξεκινήματα και έχει αφυπνίσει τον συναισθηματικό μας κόσμο. Με έναν τέτοιο ρυθμό λικνίζεται η τέχνη, τουλάχιστον μέχρι να δομηθεί μια ουτοπική κοινωνία. Ένας ιδανικός κόσμος χωρίς διακρίσεις, γυναικοκτονίες, βία, παιδοφιλία, αδικία, “ωχαδερφισμό”, σεξισμό και ρατσισμό. Με σεβασμό στον άνθρωπο και τη δικαιοσύνη. Μέχρι τότε, θα ζωγραφίζουμε κραυγές […].
Stavros Kioutsioukis
Ο Σταύρος Κιουτσούκης είναι μια κατηγορία από μόνος του. Μέσα από τα σκίτσα του αναφέρεται σε άπειρα θέματα –μεταξύ άλλων και κοινωνικοπολιτικά– συνήθως μέσα από μια χιουμοριστική και σαρκαστική διάθεση. Ο ίδιος μπορεί να αυτοχαρακτηρίζεται ως: «Δημιουργός κόμικς ελαφρύ ρεπερτορίου», αλλά αρκετά από τα σχέδιά του απεικονίζουν τη σκληρή πραγματικότητα. Μετράει περισσότερους από 50.000 followers και (ενδεικτικά) μερικά από τα ζητήματα που επιλέγει να αναδείξει μέσα από τις δημιουργίες του είναι: Το body neutrality, οι αθέμιτες κερδοσκοπίες, οι σεισμοί στην Τουρκία και τη Συρία, η πρόσφατη τραγωδία στα Τέμπη κ.ά.
Eleftheria Mak Pan
Τέλος, ένα κορίτσι που δημιουργεί καταπληκτικά έργα τέχνης, προσθέτοντας παράλληλα μια πινελιά κοινωνικού προβληματισμού. Οι ατασθαλίες της Λίνας Μενδώνη, η αξεπέραστη Μαλβίνα Κάραλη, οι κακοποιητικές συμπεριφορές και ο άδικος χαμός της Mahsa Amini, είναι μερικά μόνο από τα προβλήματα που επιλέγει να αναδείξει μέσα από το ταλέντο της.
*Πιθανότατα, υπάρχουν κι άλλοι εξίσου αξιόλογοι δημιουργοί που επιθυμούν να περάσουν σημαντικά κοινωνικά μηνύματα, απλώς εκ των πραγμάτων δεν γινόταν να αναφερθούν όλοι.