Η έννοια της συμπερίληψης στην Ελλάδα.
Η συμπερίληψη είναι ένας όρος που γίνεται όλο και πιο απαραίτητος στη σημερινή κοινωνία καθώς σημαίνει, όπως λέει και η ίδια η λέξη: Η ομαλή συνύπαρξη όλων των ατόμων στο κοινωνικό σύνολο, χωρίς διακρίσεις. Αυτό σημαίνει πως η φυλή, το φύλο, η εθνικότητα, η ηλικία, την αρτιμέλεια, τη σεξουαλικότητα, οι ιδιαιτερότητες, η οικονομική κατάσταση και οι διαφορετικές θρησκευτικές ή πολιτικές πεποιθήσεις δεν (πρέπει να) αποτελούν τροχοπέδη.
Επιπλέον, η συμπερίληψη είναι μία απαραίτητη ηθική επιταγή, με κύριο σκοπό να αναδείξει την ισότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη και φυσικά, να διασφαλίσει ότι όλοι έχουν ίσες ευκαιρίες στη ζωή.
Στην Ελλάδα, υπάρχει έντονα η ανάγκη να μάθουμε την έννοια της συμπερίληψης για να οικοδομήσουμε κάτι ομορφότερο πάνω στις χαλασμένες νοοτροπίες που περιθωριοποιούν και δημιουργούν αποκλεισμούς. Θα έπρεπε πέρα από την αναγνώριση της διαφορετικότητας, έμπρακτα να συμμετέχουμε και να δημιουργούμε έναν πολιτισμό που αποδέχεται τους πάντες. Να μπορούν να συμμετέχουν και να τους δίνεται η ευκαιρία να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους.
Γιατί η κοινωνία μας δεν είναι συμπεριληπτική;
Η αλήθεια είναι πως υπάρχουν πολλοί παράγοντες στη χώρα μας, οι οποίοι βάζουν φρένο στην εξέλιξη και την εκμάθηση της συμπερίληψης. Ειδικότερα, η μεγαλύτερη μάζα ατόμων – η οποία συνήθως αδιαφορεί ή και συχνά επικρίνει το διαφορετικό – δεν μπορεί να αφομοιώσει έννοιες όπως αυτή, που φαντάζουν συχνά ξένες ή απλώς ‘’μοντερνισμοί’’. Εκτός αυτού, δεν είναι αναγνωρίσιμοι όλοι οι κοινωνικοί, οικονομικοί και πολιτιστικοί παράγοντες που δυσκολεύουν ορισμένους ανθρώπους να συμμετέχουν πλήρως στην κοινωνία.
Ένα παράδειγμα είναι πως τα άτομα με αναπηρίες, δε μπορούν με ευκολία να έχουν πρόσβαση σε όλους τους δημόσιους χώρους, ούτε και ίσες ευκαιρίες απασχόλησης. Το ίδιο το περιβάλλον και η έλλειψη υποδομών δε βοηθάει.
Ωστόσο, η συμπερίληψη σχετίζεται άμεσα με τις παθογένειες και τις διακρίσεις σε όλο το φάσμα τους. Υπάρχουν πρόσφυγες που δε συμμετέχουν στην εκπαίδευση, προσλήψεις που δε γίνονται λόγω σεξουαλικής ταυτότητας, εργασίες που δεν απευθύνονται σε όλους και ελλιπής υγειονομική περίθαλψη για ορισμένες ομάδες ανθρώπων.
Εξάλλου, η ταξικότητα που μας διακρίνει, εξασφαλίζει πως όσοι είναι οικονομικά και κοινωνικά ασθενέστεροι, αυτομάτως βιώνουν μεγαλύτερη αδικία και αποκλεισμό. Γενικώς, συναντάμε πολλά εμπόδια, τα οποία – σε συνδυασμό με την έλλειψη ενσυναίσθησης των πολιτών αλλά και η αδιαφορία της πολιτείας – τοποθετούν ορισμένους ανθρώπους στο περιθώριο, οι οποίοι θα μπορούσαν – και πρέπει να έχουν – μία φυσιολογική ζωή.
Η αποδοχή της διαφορετικότητας
Κάτι το οποίο φαντάζει πλέον κλισέ, καθώς το θεωρούμε ίσως αυτονόητο, είναι το να μπορέσουμε να αποδεχτούμε το άλλο, το ξένο, αυτό που τυχαία δεν είμαστε. Σε έναν κόσμο με τόση πολυπλοκότητα, η έννοια της απόλυτης αρμονίας με βάση την ιδιομορφία φαντάζει στρατιωτικοποίηση που περιθωριοποιεί όσους διαφέρουν. Πόσο ανεκτικοί είμαστε σε κάτι που δε μπορούμε να καταλάβουμε;
Και το σημαντικότερο ερώτημα: Πόσοι γύρω μας έχουν την αυτοματοποιημένη αντίληψη να μπαίνουν στη θέση του άλλου; Να σκεφτούν να μη παρκάρουν στη ράμπα αναπήρων γιατί θα δημιουργήσουν πρόβλημα σε ένα άτομο χωρίς όραση; Να μπορέσουν να νιώσουν πώς είναι να μη σε δέχονται σε μία εργασία επειδή είσαι ομοφυλόφιλος; Ή ακόμα το πιο απλό, επειδή το στιλ που ντύνεσαι είναι περίεργο και όχι “φυσιολογικό”, όπως το ορίζει ο συντηρητισμός;
Η συμπερίληψη είναι μία έννοια ταυτόσημη με την αποδοχή, που καθιστά απαραίτητη την αναγνώριση της αξίας κάθε ατόμου. Τη δημιουργία μίας συλλογικής αντίληψης πως όλοι οι άνθρωποι είμαστε μέλη της κοινωνίας, χωρίς ταμπέλες και στερεότυπα.
Ένα από τα πιο σημαντικά εμπόδια είναι η έλλειψη συνειδητοποίησης και κατανόησης των διαφορετικών αναγκών των ατόμων. Αυτό που για κάποιους μοιάζει αυτονόητο για άλλους δεν είναι, οι προοπτικές είναι πολύ διαφορετικές και αυτό δημιουργεί την αναγκαία πάλη σε όσους βιώνουν πραγματικότητες, υποβαθμισμένες συγκριτικά με τους υπόλοιπους.
Πρέπει να γίνει μέρος της κουλτούρας μας η συμπερίληψη, ώστε η κοινωνία μας να είναι στην ολότητά της ζωντανή αλλά και συνειδητά μεταβαλλόμενη προς κάτι καλύτερο από το ήδη υπάρχον. Δεν είναι το θέμα να το κάνουμε επειδή απλά αυτό είναι το “σωστό”, αλλά για τα οφέλη των ανθρώπων και την αρμονία που συνεπάγεται.
Συν τοις άλλοις, η πολιτεία οφείλει να θέσει την έννοια της συμπερίληψης σε υψηλότερη θέση ώστε να υπάρχουν κατάλληλοι χώροι π.χ. για τα άτομα με αναπηρία. Νομοθετήσεις, δηλαδή, που να προστατεύουν τα άτομα, να προωθούν τις ιδέες της συμπερίληψης για προσβάσιμες υποδομές, απασχόληση για όλους και πρόσβαση στην εκπαίδευση και την υγεία, μέσω μίας συντονισμένης προσπάθειας και των πολιτών ώστε σταδιακά να επέλθει αλλαγή στη νοοτροπία που παραμελεί και αδιαφορεί.
Γιατί είναι τόσο σημαντικό να μάθουμε τη συμπερίληψη;
Εάν κάνουμε ένα βήμα πίσω και λίγο zoom out, εύκολα θα αντιληφθούμε ότι η συμπερίληψη στην πράξη έχει τεράστιο όφελος για όλους. Όταν όλοι έχουν ίσες ευκαιρίες και δικαιώματα, αυτομάτως γίνεται λόγος για μια πιο υγιή πραγματικότητα – διότι σημαίνει πως όλοι αντιμετωπίζονται αξιοκρατικά.
Στόχος μας πρέπει να είναι κανείς άνθρωπος; να μην είναι αποκλεισμένος, κανείς να μη βρίσκεται ‘’στην απέξω’’ ότι και αν σημαίνει αυτό και σε όποια συνθήκη. Εάν θέλουμε κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα, αλλά και να αποφύγουμε διάφορες μορφές περιθωριοποίησης, πρέπει να δημιουργήσουμε έναν κόσμο που να μας χωράει όλους. Ένα συμπεριληπτικό κοινωνικό οικοδόμημα, ισχυρό, θα φέρει ευκολότερα την ευημερία για το σύνολο της κοινωνίας και για το κάθε μέλος της ξεχωριστά.
Βέβαια, θα ήταν ψέμα να μην παραδεχτούμε πως υπάρχουν πολλά άλυτα προβλήματα στο ενδιάμεσο και θέματα που επιζητούν λύση. Σε κάθε περίπτωση, όμως, όταν καταφέρουν να ξεπεραστούν, τότε θα έχουμε επιτύχει κάτι πολύ σημαντικό: Να δημιουργήσουμε κάτι καλύτερο από αυτό που μας άφησαν παρακαταθήκη οι προηγούμενες γενιές. Και αυτό, ταυτόχρονα, θα είναι και το μεγαλύτερο κέρδος μας.