Πριν κάνω την έρευνά μου για το άρθρο αυτό, δεν είχα ιδέα τι είναι τα mukbangs.
Αν ταυτίζεσαι (αρκετά πιθανό, αν έχεις γεννηθεί πριν το 1990), θα σου πω πως πρόκειται για μια δημοφιλή διαδικτυακή τάση, που ξεκίνησε από τη Νότια Κορέα. Η λέξη «mukbang» είναι σύνθετη και προέρχεται από δύο λέξεις: «Meokda», που σημαίνει «να τρώω», και «bangsong», που σημαίνει «μετάδοση».
Το mukbang, λοιπόν, είναι ένα live streaming ή μαγνητοσκοπημένο βίντεο, στο οποίο οι θεατές παρακολουθούν τον οικοδεσπότη, γνωστό και ως «mukbanger», να τρώει. Πρόκειται για μία viral «φαντασμαγορία αισθήσεων», με εκατομμύρια θεατές να συντονίζονται καθημερινά για να παρακολουθήσουν ζωντανά τους αγαπημένους τους mukbangers, οι οποίοι, μάλιστα, κερδίζουν τεράστια ποσά από διαφημίσεις και χορηγίες.
Οι αντιδράσεις για αυτό το θέαμα ποικίλουν, από ευχαρίστηση και πόθο μέχρι φθόνο, τρόμο και αηδία.
Γιατί μας αρέσει να βλέπουμε άλλους να τρώνε;
Η διαδικασία του φαγητού αποτελεί ένα ισχυρό μέσο σύνδεσης. Από τα αρχαία χρόνια, το φαγητό συγκεντρώνει τους ανθρώπους γύρω από ένα τραπέζι. Με κοινό παρονομαστή την εμπειρία του φαγητού, ένα γεύμα που μοιραζόμαστε μας δίνει την ευκαιρία να επικοινωνήσουμε, να μοιραστούμε ιστορίες, να ανταλλάξουμε απόψεις και να δημιουργήσουμε κοινωνικούς δεσμούς.
Πως περάσαμε, βέβαια, από το να απολαμβάνουμε το φαγητό στο ίδιο τραπέζι με τους συνδαιτυμόνες μας στο να παρακολουθούμε διαδικτυακές εκπομπές αγνώστων να τρώνε on camera είναι μια άλλη ιστορία.
Τα shows αυτά, ωστόσο, έχουν αποκτήσει τέτοια δημοφιλία, που αποτελούν πλέον αντικείμενο της επιστημονικής έρευνας, που διερευνά τόσο τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά των θεατών τους όσο και τις πιθανές συνέπειες από την παρακολούθησή τους.
Τα μέχρι στιγμής δεδομένα δείχνουν πως οι θεατές παρακολουθούν mukbangs κυρίως για:
Ψυχαγωγία
Οι mukbangers προσφέρουν ένα είδος θεάματος, συχνά παρουσιάζοντας εντυπωσιακές ή παραδοσιακές συνταγές ή επιλέγοντας τρόφιμα με έντονα χρώματα και ενδιαφέρουσες υφές. Συχνά αποδέχονται προκλήσεις, όπως το να φάνε υπερβολικά καυτερά τρόφιμα, να ξεπεράσουν συγκεκριμένο αριθμό θερμίδων ή το να σπάσουν ρεκόρ ταχύτητας. Το σύνηθες, πάντως, είναι να καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες φαγητού.
Στα περισσότερα mukbangs δίνεται έμφαση στην καλή ποιότητα ήχου, ώστε να ακούγονται δυνατά και καθαρά όλοι οι ήχοι φαγητού (άνοιγμα συσκευασιών, ήχοι από την προετοιμασία και μαγείρεμα των τροφών, ήχοι μάσησης). Οι ήχοι αυτοί παρέχουν μια εμπειρία ASMR (Autonomous sensory meridian response), που οδηγεί σε αίσθηση ευφορίας, ανακούφισης και χαλάρωσης.
Κοινωνική σύνδεση και αλληλεπίδραση
Οι mukbangers καλλιεργούν μια αίσθηση συντροφικότητας με τους θεατές. Συχνά, την ώρα του γεύματος αφηγούνται μια ιστορία ή συζητούν με το κοινό τους. Φροντίζουν, μάλιστα, να μεταδίδουν σε τυπικές ώρες φαγητού, ώστε οι θεατές να μπορούν να τρώνε μαζί τους. Για αρκετούς θεατές, η παρακολούθηση αυτή φαίνεται να εξουδετερώνει την απομόνωση και τη μοναξιά, ιδίως αν βρίσκονται μόνοι τους κατά τη διάρκεια του γεύματος.
Η εξάπλωση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης τους επιτρέπει να σχολιάζουν, να ανταλλάσσουν απόψεις και να δημιουργούν κοινότητες μέσα στις οποίες αλληλεπιδρούν και συνδέονται.
Ανθρώπινη περιέργεια
Κάποιοι παρακολουθούν mukbangs από βαρεμάρα, άλλοι γιατί θαυμάζουν τη δυνατότητα των δημιουργών να καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες φαγητού, άλλοι για να ικανοποιήσουν το ενδιαφέρον τους για διαφορετικές διατροφικές κουλτούρες, συνταγές και γεύσεις.
Σεξουαλική χρήση
Τα mukbangs αποτελούν μια πολυαισθητηριακή εμπειρία, που συχνά συγκρίνεται με την πορνογραφία. Οι ερευνητές υποστηρίζουν πως για πολλούς θεατές ικανοποιούνται φετίχ, σχετιζόμενα με το φαγητό. Τη στιγμή που ο δημιουργός απολαμβάνει ένα γεύμα βρίσκεται σε μια κατάσταση ιδιωτική και ευάλωτη και αυτό μπορεί να προκαλέσει το sexual gaze του θεατή.
Ειδικότερα όσον αφορά σε γυναίκες δημιουργούς, σε μια κοινωνία που «θέλει» τις θηλυκότητες να καταναλώνουν μετρημένες ποσότητες φαγητού και να κρύβουν την όρεξή τους, η δημόσια και φανερή απόλαυση μεγάλων ποσοτήτων φαγητού εξωτερικεύει μια «ανικανοποίητη» όρεξη και οδηγεί στην σεξουαλικοποίησή τους.
Ποιες είναι οι συνέπειες της παρακολούθησης mukbangs;
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, ενώ τα mukbangs έχουν κερδίσει δημοτικότητα, έχουν δεχθεί και σημαντική επίκριση για την προώθηση ανθυγιεινών διατροφικών συνηθειών και κοινωνικής απομόνωσης. Πίσω από την αυλαία, μαρτυρίες δημιουργών φανερώνουν πως και οι ίδιοι συχνά υποφέρουν από τις συνέπειες της κατανάλωσης ακραία μεγάλων ποσοτήτων τροφής και πως ανταλλάσσουν την υγεία τους με χρήματα.
Όσον αφορά στην επιρροή που έχουν τα mukbangs στη διατροφική συμπεριφορά των θεατών, φαίνεται πως έχουν τη δύναμη να προκαλέσουν αλλαγή στην αντίληψη της ποσότητας τροφής, που θεωρείται «φυσιολογική».
Άτομα με διατροφικές διαταραχές είναι πιο επιρρεπή στις συνέπειες της συχνής έκθεσης σε mukbangs. Αυτές είναι η απώλεια αυτοσυγκράτησης, η πυροδότηση υπερφαγικών επεισοδίων, η έκπτωση της υγείας και η επιδείνωση της σχέσης με το φαγητό. Υπάρχουν, βέβαια, και αυτοί για τους οποίους η έκθεση σε τέτοιο περιεχόμενο μπορεί να λειτουργήσει θετικά, βοηθώντας τους, δηλαδή, να απενοχοποιήσουν την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων τροφής ή να ικανοποιήσουν λιγούρες.
Γεννώνται πολλά ερωτήματα και προσπαθώ να μην βιαστώ να κρίνω αυστηρά την επόμενη – και μία από τις πολλές – extravaganza της ποπ κουλτούρας. Έχουν άραγε μερίδιο ευθύνης τα mukbangs στην αύξηση του ποσοστού της παχυσαρκίας και του αριθμού των ανθρώπων που παλεύουν με την εικόνα σώματός τους; Ή μήπως αποτελούν μια σταγόνα στον ωκεανό μπροστά στην επίδραση της βιομηχανίας του επεξεργασμένου φαγητού, του στίγματος βάρους και της κουλτούρας της δίαιτας; Και όσον αφορά στην κοινωνική απομόνωση, τον εθισμό, τον υπερβολικό ανταγωνισμό και την υπερκατανάλωση;
Φταίνε τα mukbangs ή η συνολική αλλαγή της κοινωνικής συμπεριφοράς που έχει φέρει η χρήση του διαδικτύου; Και, άραγε, τα mukbangs εξυμνούν την υπερφαγία και τη λαίμαργη διατροφική συμπεριφορά ή αποτελούν απλά μια μορφή «τέχνης», που έχει ως στόχο την πρόκληση συναισθημάτων στον θεατή;
Μου «κλωτσάει», επίσης, μια αντίφαση: Πώς γίνεται στην ίδια κοινωνία που προωθείται το αδύνατο σώμα ως ελκυστικό και κατακλύζουν το ίντερνετ τα «what I eat in a day» βίντεο, να τρεντάρει ταυτόχρονα τέτοιου είδους περιεχόμενο;
Μήπως μας φαίνεται ελκυστικό να βλέπουμε αυτό που δεν μας επιτρέπεται να κάνουμε;
Μου είναι πλέον ξεκάθαρο πως υπάρχει εξειδικευμένο περιεχόμενο στο διαδίκτυο που εξυπηρετεί ακόμα και τα πιο περίεργα γούστα του καθενός μας. Αν και μένουν πολλά ακόμα να κατανοήσουμε για την ανθρώπινη συμπεριφορά, οτιδήποτε γίνεται viral μάλλον εξυπηρετεί κάποια ανάγκη και μόνο τυχαία δεν είναι η θετική ανταπόκριση εκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως σε αυτή.