Πολλοί είναι οι παράγοντες που συνδυάζονται και συμβάλλουν στην ανάπτυξη της αδηφαγικής διαταραχής. Μάλιστα, σε προηγούμενο άρθρο μιλήσαμε για μύθους και αλήθειες σε σχέση με το ζήτημα αυτο. Κάποια από τα πιο κοινά αίτια είναι τα παρακάτω:
Συναισθηματικά triggers
Ενα υπερφαγικό επεισόδιο μπορεί να πυροδοτηθεί από παράγοντες συναισθηματικού στρες, όπως το άγχος, η κατάθλιψη ή η ανία. Για πολλούς, ένα υπερφαγικό επεισόδιο αποτελεί μηχανισμό διαχείρισης τέτοιων συναισθηματων.
Πώς συνδέεται το συναίσθημα με το φαγητό;
Θα σου πω πως πολύ εύκολα μπορεί το φαγητό να γίνει κάτι παραπάνω από το μέσο ικανοποίησης της πείνας. Αν ανατρέξουμε στην παιδική μας ηλικία, πολλές ήταν οι περιστάσεις στις οποίες είχαμε την ευκαιρία να δημιουργήσουμε αυτή τη σύνδεση.
Ως μωράκια, η τροφή μας ηρεμούσε όταν κλαίγαμε. Μια τουρτα συνόδευε τη γιορτή των γενεθλίων μας και κερνούσαμε τους συμμαθητές γλυκάκι στη γιορτή μας. Όταν νιώθαμε λυπημένοι, οι δικοί μας άνθρωποι μας προσέφεραν κάτι νόστιμο να φάμε. Και αυτοί είναι ελάχιστοι μόνο τρόποι που μεταμφίεσαν το φαγητό σε αγκαλιά, φροντίδα, χαρά, αντιπερισπασμό ή ανακούφιση.
Έχουμε πει σε προηγούμενο άρθρο για το Binge Eating Disorder, πως η αυξημένη κατανάλωση φαγητού σχετίζεται με το χρόνιο στρες, όπως και με τη δυσκολία αναγνώρισης των συναισθημάτων. Από τη μία αποτελεί εργαλείο αποστασιοποίησης και από την άλλη, επιδρά στα κέντρα ανταμοιβής του εγκεφάλου, αυξάνοντας τα επίπεδα παραγωγής ντοπαμίνης, που είναι η ορμόνη της ευχαρίστησης.
H αδηφαγική διαταραχή συχνά συνυπάρχει με την κλινική κατάθλιψη. Η βιβλιογραφία αναφέρει πως το 50% των ατόμων με BED πάσχουν από κάποια διαταραχή διάθεσης, όπως η κατάθλιψη. Οι διαταραχές αυτές αναπτύσσονται συχνά παράλληλα, αλλά είναι πιθανό η μία να προηγείται της άλλης: Τα υπερφαγικά επεισόδια να γίνονται μέσο μουδιάσματος των επίπονων συναισθημάτων της κατάθλιψης, ενώ, ταυτόχρονα, να επιδεινώνουν την αυτοεκτίμηση και την εικόνα σώματος, οδηγώντας σε χρόνια αρνητική διάθεση.
Η χρόνια ενασχόληση με τη δίαιτα
Άτομα που έχουν κάνει πολλές δίαιτες στο παρελθόν είναι πιο επιρρεπή σε υπερφαγικά επεισόδια. Αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω της “όλα ή τίποτα” φιλοσοφίας που καλλιεργεί η χρόνια δίαιτα. Πολλές τροφές “χρωματίζονται” ως “κόκκινες” και απαγορευμένες και μικρές αποκλίσεις από το αυστηρό πρωτόκολλο οδηγούν σε αίσθημα αποτυχίας και τελικά παραίτηση από την προσπάθεια. Επίσης, ο χρόνιος αυτοπεριορισμός διαταράσσει τα φυσικά σήματα πείνας και κορεσμού του σώματος, με αποτέλεσμα το άτομο να χάνει την επικοινωνία με το σώμα του.
Γενετική προδιάθεση
Υπάρχει βιβλιογραφία που αναδεικνύει πως ο γενετικός μας κώδικας μπορεί να παίξει κάποιο ρόλο στην ανάπτυξη διατροφικών διαταραχών. Ατομα με οικογενειακό ιστορικό διατροφικών διαταραχών είναι πιο πιθανό να τις αναπτύξουν τόσο γιατί ζουν σε ένα περιβάλλον με διαταραγμένη σχέση με την τροφή, όσο και γιατί ο ίδιος ο γενετικός τους κώδικας τα προδιαθέτει.
Η επόμενη μέρα
Υπάρχει πολλή πληροφορία για το πώς να αναρρώσεις από ένα υπερφαγικό επεισόδιο.
-Καλή ενυδάτωση, γιατι πιθανότατα έχουν καταναλωθεί μεγάλες ποσότητες αλατιού και απλών υδατανθράκων.
-Κατανάλωση φρούτων λαχανικών και πηγών φυτικών ινών, για να αυξηθεί ο μέσος όρος της θρέψης και να εξισορροπηθεί η λειτουργία του γαστρεντερικού.
-Μικρά σνακς, για να αποφευχθούν οι λιγούρες.
Ομως, όλες αυτές οι προτάσεις μου φαίνονται κάπως επιφανειακές και άστοχες. Σαφώς το σώμα θα ζητήσει περισσότερο νερό, ενδεχομένως λιγότερη τροφή, ίσως περισσότερες φρέσκες τροφές. Αλλά δύσκολα τα γεύματα θα βοηθήσουν ένα άτομο να ξεπεράσει αυτό που του συνέβη.
Η επόμενη μέρα, πέρα από τις σωματικές συνέπειες (πρήξιμο, γαστρεντερικές διαταραχές, δυσφορία, φούσκωμα) έχει ενοχή, λύπη, απογοήτευση, ματαίωση, θυμό. Στην καλύτερη περίπτωση, το άτομο θα αναλογιστεί την εμπειρία του, θα μάθει από αυτήν, θα διερευνήσει τι είναι αυτό που το υπερφαγικό “θέλει να του πει” και ποια ανάγκη κρύβεται από πίσω.
Πιο συχνά, όμως, το άτομο, με ακόμα πιο τραυματισμένη αυτοεκτίμηση, θα προσπαθήσει να ξαναβρεί τον έλεγχο ξεκινώντας άλλη μία περιοριστική δίαιτα. Θα προσπαθήσει να συνεχίσει τη ζωή του διατηρώντας μια πληγή ανοιχτή και απεριποίητη, που πιθανότατα θα διαιωνίσει τον κύκλο αυτοπεριορισμού-υπερφαγίας.
Την επόμενη μέρα, λοιπόν, αυτό που χρειάζεται το άτομο είναι κατάλληλη υποστήριξη και αντιμετώπιση με επιείκεια και ενσυναίσθηση τόσο από το ίδιο προς τον εαυτο του, όσο και από τους γύρω του.
Η αντιμετώπιση
Πάντα, στο τέλος ενός τέτοιου άρθρου, μιλάμε για τους τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος. Τι βοηθά και τι όχι στο να απαλλαγεί κανείς από τα υπερφαγικά επεισόδια;
Ο ρόλος της ψυχοθεραπείας
Η κορωνίδα της αντιμετώπισης των υπερφαγικών επεισοδίων: Η ψυχοθεραπεία. Η ψυχοθεραπεία βοηθά το άτομο να αναγνωρίσει τα συναισθηματικά και περιβαλλοντικά triggers που οδηγούν σε υπερφαγικά επεισόδια, όπως και να αναπτύξει λειτουργικούς μηχανισμούς διαχείρισης.
Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία και η Διαπροσωπική Ψυχοθεραπεία φαίνονται να αποτελούν τις προσεγγίσεις εκλογής για την αντιμετώπιση των υπερφαγικών επεισοδίων. Επιφέρουν τον μεγαλύτερο βαθμό ύφεσης από την υπερφαγία, καθώς και βελτίωση στην ψυχοπαθολογία της ειδικής διατροφικής διαταραχής και της γενικής ψυχοπαθολογίας, όπως η κατάθλιψη.
Οι ομάδες υποστήριξης μπορούν να παρέχουν στα άτομα έναν ασφαλή και υποστηρικτικό χώρο για να μοιραστούν την εμπειρία τους με άτομα που αντιμετωπίζουν παρόμοιες δυσκολίες. Όταν τα υπερφαγικά επεισόδια αφορούν παιδιά και εφήβους, προτείνεται η θεραπεία με βάση την οικογένεια, η οποία περιλαμβάνει ολόκληρη την οικογένεια ενός ατόμου στη διαδικασία θεραπείας.
Ο ρόλος της φαρμακευτικής αγωγής
Αρκετά φάρμακα έχουν μελετηθεί για τη δράση τους στη θεραπεία της υπερφαγίας. Παρόλο που η φαρμακευτική αγωγή είναι φθηνότερη και δρα ταχύτερα από την συμπεριφορική θεραπεία, δεν φαίνεται εξίσου αποτελεσματική και συνοδεύεται συχνά από ανεπιθύμητες ενέργειες όπως πονοκεφάλους, ενοχλήσεις στο στομάχι, διαταραχές ύπνου, αυξημένη αρτηριακή πίεση και άγχος.
Οι διαθέσιμες θεραπείες περιλαμβάνουν αντικαταθλιπτικά, αντιεπιληπτικά φάρμακα και φάρμακα που χρησιμοποιούνται παραδοσιακά για υπερκινητικές διαταραχές (ADHD). Προτείνεται η φαρμακευτική αγωγή να χρησιμοποιείται πάντα σε συνδυασμό με την ψυχοθεραπεία και άλλες αλλαγές τρόπου ζωής.
Ο ρόλος της διατροφής
Η εμπειρία μου ως διαιτολόγος με εκπαίδευση στη διαχείριση του BED, αλλά και τα συμπεράσματα που εξάγουμε από τη βιβλιογραφία δείχνουν πως η δίαιτα είναι το λιγότερο αποτελεσματικό μέτρο που μπορεί κανείς να λάβει για να αντιμετωπίσει την υπερφαγία. Είναι μάλλον το πιο καταστροφικό, καθώς διαιωνίζει τον φαύλο κύκλο της υπερφαγίας. Παρεμβάσεις απώλειας σωματικού βάρους, αν και μπορούν βραχυπρόθεσμα να βοηθήσουν κάποια άτομα να βελτιώσουν την εικόνα σώματος, δεν φαίνονται συνολικά βοηθητικές στην πρόληψη των υπερφαγικών επεισοδίων.
Από την άλλη, η ενσυνείδητη διατροφή και η ήπια φυσική δραστηριότητα μπορούν να μειώσουν τη συχνότητα και την ένταση των υπερφαγικών επεισοδίων. Μια προσέγγιση με συμπόνια και επιείκεια είναι που βοηθά, και όχι η αυστηρότητα.