Το αρχικό σοκ, το χαώδες content και η συνειδητοποίηση ότι πρόκειται για ένα κοινωνικό δίκτυο που απλά το βαριέμαι.
Μία από τις αγαπημένες μου ιστορίες από το περσινό συναυλιακό καλοκαίρι γεννήθηκε στο δεύτερο live των Arctic Monkeys στην Αθήνα. Τότε που είχαμε βρεθεί διάφοροι άνθρωποι άνω των 30 ετών, μπροστά στο γεγονός ότι η περίφημη «φάση», για την οποία κάποτε είχαμε μία γενική εποπτεία, έχει εν πολλοίς φύγει μέσα από τα χέρια μας. Και εξηγούμαι.
Πηγαίνοντας στον χώρο της Πλατείας Νερού περίμενα ένα ακόμα live γεμάτο με ανθρώπους περίπου της ηλικίας μου. Δηλαδή, οκ, μιλάμε για τον Alex Turner, τον τελευταίο σωτήρα του indie. Αυτά είναι δικά μας ή, ακόμα χειρότερα, είναι των αμέσως προηγούμενων από εμάς.
Από τη στροφή της Συγγρού ήδη καταλάβαινα, εγώ και η παρέα μου, ότι τα πράγματα τελικά θα ήταν τελείως διαφορετικά. Για την ακρίβεια εμείς ήμασταν οι νησίδες ανάμεσα σε ωκεανούς ατόμων στα 15, 20, άντε 25 τους χρόνια. Και αυτό όσο να’ ναι μου δημιούργησε ένα άγχος. Σύντομα κατάλαβα ότι το άγχος αυτό δεν ήταν μόνο δικό μου.
Στην πραγματικότητα, η σύνθεση του κοινού έγινε το βασικό θέμα του small talk κάθε γνωστού μου που πετύχαινα και ήταν στην ηλικία μου. «Ακούνε οι zoomers Arctic Monkeys; Πότε έγινε αυτό και πότε το έχασα;». Όλο αυτό ο υπαρξιακό άγχος για τον χρόνο που κυλάει και μας κάνει εκτός εποχής κάπως επουλώθηκε με μία απάντηση που έδωσε ένας από τους γνωστούς μου. «Ναι ρε, ακούνε, είναι στο TikTok».
Σύντομα, η πληροφορία άρχισε να κυκλοφορεί ανάμεσα στις νησίδες των γκρίζων κροτάφων σαν το Άγιο Φως. Εντάξει, έτσι εξηγείται, απλά είναι στο TikTok. Δεν έχω TikTok, οπότε δεν θα μπορούσα να το ξέρω. Ο κόσμος είναι πάλι όμορφος και εγώ είμαι πάλι relevant.
Στα TikTok… στα 33 μου
Δεν πέρασαν πολλές εβδομάδες από τότε και κάτι από επαγγελματική ανάγκη, κάτι από FOMO, έβαλα την ειδική μου στολή και έφτιαξα έναν λογαριασμό στο TikTok. Όχι τόσο για να ανεβάζω δικό μου content, αλλά κυρίως για να καταλάβω –έστω σε αδρές γραμμές– πώς διάολο δουλεύει αυτό το μαραφέτι και συνεπαγωγικά πώς περίπου λειτουργούν και σκέφτονται αυτοί που το χρησιμοποιούν.
Σύντομα, αντίκρυσα μπροστά στα μάτια μου έναν αδιανόητο και ανοργάνωτο όγκο εικόνων και ήχων. Ναι, το συγκεκριμένο κοινωνικό δίκτυο δεν έχει homepage, δεν μαζεύει κάπως το χάος του περιεχομένου του σε μία σύνοψη. Δεν υπάρχει άνθρωπος στην υποδοχή, πώς το λένε. Μπαίνεις μέσα στον ψηφιακό του χώρο και αφήνεσαι στα χέρια του αλγορίθμου, ο οποίος σε σκανάρει, σαν να κάνεις μαγνητική και βγάζει πάνω σου όλα τα απωθημένα του/σου.
Μέχρι να συμβεί αυτό το περίφημο profiling όμως, σου πετάει random πράγματα, με βάση τα ελάχιστα δεδομένα που έχει για σένα. Κάτι τύποι που κάνουν φάρσες στον Καναδά, κάτι άλλοι που σου δίνουν επενδυτικές συμβουλές.
Στο επόμενο βίντεο, τύπισσες που χορεύουν τσιφτετέλι με τις πιτζάμες και προκαλούν χωριά στα Φάρσαλα, αμέσως μετά μία γεωπολιτική ανάλυση για τη Ρωσία, ένα live βίντεο όπου επί πέντε λεπτά ένας μεσήλικας με τατουάζ έτρωγε δρακουλίνια και βριζόταν με όσους έβλεπαν το live του. Όλα αυτά μέσα σε λιγότερο από 20 λεπτά.
Το έκλεισα. Το υπαρξιακό άγχος των Arctic Monkeys είχε επιστρέψει. Οκ, πώς το παρακολουθούμε αυτό το πράγμα στα 33 μας, στα χρόνια του Χριστού και του Μεγάλου Αλεξάνδρου; Πώς να μιλήσουμε γι’ αυτό χωρίς να πούμε τα κλασικά τεμπέλικα: «έχουν ξεφύγει τα μικρά», «εμείς είχαμε κανονικά social media, όχι τις βλακείες σας» ή, τέλος πάντων, το ακόμα πιο τεμπέλικο «εκεί μέσα είναι όλοι ηλίθιοι, εγώ είμαι πολύ έξυπνος για να μπλέξω»; Με άλλα λόγια, πώς να αναλύσεις κάτι που δεν μπορείς να καταλάβεις;
Τελικά, απλά βαριέμαι το TikTok
Οι επόμενες επισκέψεις μου ήταν πιο σύντομες ως άνθρωπος που καταναλώνει, αλλά και ως άνθρωπος που φτιάχνει content. O αλγόριθμος με είχε μάθει κάπως καλύτερα (όχι τόσο εντυπωσιακά καλά, όσο ακούω δεξιά και αριστερά) και το χάος έπαιρνε μία μορφή. Το μάτι μου έπεσε στις λεπτομέρειες και κυρίως, στα σχόλια. Ένα μέσο που δεν έχει homepage είναι ένα μέσο που δεν έχει και echo chamber. Είσαι εκτεθειμένος στα πάντα και «τα πάντα» είναι ένας πολύ σκοτεινός χώρος στο ίντερνετ.
Το TikTok είναι, λοιπόν, ένα πάρα πολύ τοξικό μέσο. Ίσως ακόμα πιο πολύ και από το Twitter. Και αυτό αφορά τόσο τα βίντεο, όσο κυρίως τα σχόλια κάτω από αυτά. Ταυτόχρονα, το TikTok δεν είναι ένα μέσο που αφορά μόνο εφήβους και, τέλος πάντων, ανθρώπους κάτω από τα 25.
Προφανώς, αυτοί είναι το πιο μαζικό κοινό (το λένε και τα στοιχεία), δεν είναι όμως και το μόνο. Για την ακρίβεια υπάρχουν και πάρα πολλοί boomers, οι οποίοι μάλιστα έχουν και πολύ ενεργή παρουσία με τον δικό τους παράξενο και μαγικό τρόπο.
Έτσι, δύο μήνες μετά και με το κούτελο καθαρό μπορώ να πω ότι όλη αυτή η μανία με το άγνωστο TikTok είναι μία ακόμα υπερβολή. Πρόκειται πράγματι για ένα μέσο που λειτουργεί διαφορετικά. Με μπέρδεψε πολύ στην αρχή, σύντομα το κατάλαβα καλά τόσο το ίδιο όσο και τις νόρμες και τα μοτίβα του. Ξεκλείδωσα τους κώδικές του.
Μαζί κατάλαβα ότι ούτε με τρομάζει, ούτε με βυθίζει μέσα του. Απλά το βαριέμαι.
Όχι τόσο γιατί το ίδιο το μέσο είναι βαρετό, αλλά μάλλον γιατί οι άνθρωποι σαν και εμένα πεισματικά μένουν ακόμα στο Facebook να πλακώνονται για τον Κασσελάκη ή στο Instagram να ανταλλάζουν την φωτογραφία του μόνου δέντρου της Ανάφης 15 φορές.