Είναι μικροσκοπικά κι είναι παντού. Τα μικροπλαστικά μεταφέρονται από την άμμο μέχρι τα σύννεφα και θα μας συνοδεύσουν (και) στις διακοπές μας –όσες και όσοι καταφέρουμε να πάμε.
Κι αν κάποτε κολυμπούσαμε ανάμεσα σε φύκια, ψαράκια και πλαγκτόν, τώρα πλατσουρίζουμε ανάμεσα σε μικροπλαστικά. Τα μικροπλαστικά που έχουν εισβάλλει και στην τροφική αλυσίδα –επομένως στον ανθρώπινο οργανισμό– είναι ένα από τα κύρια προβλήματα της ρύπανσης του περιβάλλοντος. Το 2017 ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών είχε ανακοινώσει ότι τα μικροπλαστικά στους ωκεανούς μας υπολογίζονταν σε τουλάχιστον 51 τρισεκατομμύρια. Δηλαδή, επτά χρόνια πίσω ήταν περίπου 500 φορές περισσότερα από τα αστέρια που υπάρχουν στον γαλαξία μας.
Τα πλαστικά αποτελούν τη μεγαλύτερη κατηγορία απορριμμάτων στις παραλίες παγκοσμίως, όπως διαβάζουμε σε not-safe-for-the-beach έρευνα. Κι ίσως έχουμε κουραστεί να ακούμε ότι η ρύπανση από πλαστικά απορρίμματα έχει καταστεί ένα από τα σημαντικότερα παγκόσμια περιβαλλοντικά προβλήματα τα τελευταία 50 χρόνια. Ωστόσο, πλαστικό έχει βρεθεί ακόμη και στην Τάφρο των Μαριανών, το βαθύτερο σημείο της Γης, και έχει γεμίσει τις παραλίες σε κάποια από τα πιο απομακρυσμένα νησιά του κόσμου.
Εξαιτίας του γεγονότος ότι τα πλαστικά έχουν κατακλύσει τον πλανήτη και καθότι οι επιπτώσεις της πλαστικής ρύπανσης είναι μόνιμες και πολύπλοκες, είναι αρκετά ανησυχητικές οι συνέπειες που μπορεί να επηρεάσουν την περιβαλλοντική υγεία και τη λειτουργία των οικοσυστημάτων. Σύμφωνα με την Aegean Rebreath, τα πλαστικά που συλλέγονται από τις παραλίες και τους βυθούς στην Ελλάδα αποτελούν το 78% των απορριμμάτων. Τι συμβαίνει όμως με τα μικροπλαστικά;
Η προβληματική κατάσταση που έχει δημιουργήσει η πλαστική ρύπανση επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο, όταν τα μεγάλα πλαστικά σκουπίδια, λόγω της διάβρωσης κυρίως από την υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου παράγουν μικρότερα, μη ορατά κομμάτια πλαστικού, τα μικροπλαστικά. Αρκετές μελέτες έχουν αναδείξει την επίδραση του τουρισμού και των δραστηριοτήτων αναψυχής στην συγκέντρωση των μικροπλαστικών στις αμμώδεις παραλίες.
Έχουν γίνει πολλές καταγραφές που αποδεικνύουν τις επιπτώσεις της κατάποσης πλαστικού και μικροπλαστικού από μεγάλο αριθμό οργανισμών, οι οποίες έχουν διάφορες συνέπειες για την άγρια πανίδα και ακόμη και για τον άνθρωπο, σύμφωνα με έρευνα. Δεν πρόκειται για ένα πρόβλημα που έχουμε την πολυτέλεια να παραβλέψουμε και να συνεχίσουμε να κολυμπάμε αμέριμνα στα γαλαζοπράσινα νερά του Αιγαίου.
Πέρα από τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, έχουν ερευνηθεί και οι συνέπειες της ρύπανσης από πλαστικά στα οικονομικά συστήματα, ιδίως στις παράκτιες περιοχές. Συγκεκριμένα, τα πλαστικά έχουν επηρεάσει αρνητικά τον τουρισμό μιας περιοχής, καθώς και τις αλιευτικές της δραστηριότητες.
Για αυτό είναι σημαντικό να καθοριστεί από που προέρχεται η ρύπανση από πλαστικά, ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπιστούν οι περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις. Ποιες είναι οι πιθανές δεξαμενές συσσώρευσης και σε ποιες συγκεντρώσεις; Η Πολιτεία οφείλει να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπιση της πλαστικής μόλυνσης και σε περιφερειακή και τοπική κλίμακα. Το ζήτημα της ρύπανσης από τα πλαστικά είναι glocal.
Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, η οποία αναπνέει από τον τουρισμό και αν της κόψεις αυτή τη σημαντική πηγή εσόδων είναι σαν να της αφαιρείς τη μάσκα με το οξυγόνο, οι πολυσύχναστες παραλίες μας –ακόμη και αυτές με τη γαλάζια σημαία, είμαστε η 2η χώρα παγκοσμίως με τις καθαρότερες παραλίες– είναι ιδιαίτερα ευάλωτες. Ο λόγος;
Οι παραλίες στις οποίες τόσο λατρεύουμε να ξαπλώνουμε με τις ώρες και να ηρεμούμε (κάθε εποχή) έχουν μετατραπεί σε περιοχές συσσώρευσης πλαστικού και μία από τις κύριες εισροές αυτού του ρύπου στο θαλάσσιο σύστημα. Οι βασικές πηγές πλαστικού περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την ακατάλληλη απόρριψη πλαστικών αποβλήτων, την απώλεια αλιευτικού εξοπλισμού, τη φθορά ελαστικών, τα όμβρια ύδατα, τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων και τις ίνες που απελευθερώνονται από το πλύσιμο των υφασμάτων.
Σαν να μην έφτανε αυτό, η πλαστική ρύπανση στις παραλίες μπορεί να προέρχεται και απευθείας από τους ωκεανούς, όπου συσσωρεύονται πλωτές ποικιλίες πλαστικού χαμηλής πυκνότητας και μεταφέρονται σε μεγάλες αποστάσεις. Με τη σειρά τους, οι ωκεανοί απελευθερώνουν μικροπλαστικά στην ατμόσφαιρα και έτσι, ένας πλαστικός φαύλος κύκλος μοιάζει αναπόφευκτος, εκτός και αν λάβουμε άμεσα και δραστικά μέτρα ως παγκόσμια κοινότητα, προστατεύοντας όλα τα έμβια όντα πάνω στη γη.
Αν η χώρα μας (και όχι μόνο) καταφέρει να μειώσει –ή έστω να ρυθμίσει– τον πλέον καταστροφικό για την κοινωνία υπερτουρισμό, καθώς είναι επωφελής για τη οικονομική βιωσιμότητα των τοπικών κοινοτήτων, ίσως να καταφέρει να αντιμετωπίσει τις επιζήμιες κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις των μικροπλαστικών. Ειδικά, τα νησιά και οι παραλίες που ήδη βουλιάζουν από τον τεράστιο αριθμό τουριστών, θα πρέπει να προσαρμοστούν και να αντιμετωπίσουν την αύξηση των αποβλήτων που παράγονται από αυτήν την ανεξέλεγκτη «τουριστική εισβολή».
Ευελπιστούμε χωρίς να πάθει (οικονομική) ασφυξία, με προσεκτικό σχεδιασμό και στρατηγικό πλάνο για τα επόμενα χρόνια, ώστε να μπορούμε να απολαμβάνουμε τις παραλίες και τις θάλασσές μας, χωρίς τέτοιου είδους ανησυχίες.