Πώς συνδέεται η αποικιοκρατία, ο σεξισμός, η φτώχεια και άλλες διακρίσεις με την κλιματική κρίση;
«Η περιβαλλοντική σκέψη έχει οικοδομηθεί πάνω στην απόκρυψη των αποικιοκρατικών, πατριαρχικών και δουλοκτητικών θεμελίων της νεωτερικότητας. Μπροστά στην καταιγίδα, ο περιβαλλοντισμός προτείνει μια κιβωτό του Νώε που κρύβει στη φωλιά της τις κοινωνικές ανισότητες, τις διακρίσεις λόγω φύλου, το ρατσισμό και τις (μετα)αποικιακές καταστάσεις και αφήνει ανεκπλήρωτα τα αιτήματα για δικαιοσύνη» γράφει ο Malcom Ferdinand στο “Decolonial Ecology: Thinking from the Caribbean World”.
Από τη μία αντιμετωπίζουμε «ένα περιβαλλοντικό ρήγμα που προκλήθηκε από έναν τεχνοκρατικό και καπιταλιστικό πολιτισμό που οδήγησε στη συνεχιζόμενη καταστροφή των οικοσυστημάτων της Γης και των ανθρώπινων και μη ανθρώπινων κοινοτήτων της και, από την άλλη, ένα αποικιακό ρήγμα που προκλήθηκε από τη δυτική αποικιοκρατία και τον ιμπεριαλισμό που είχε ως αποτέλεσμα τη φυλετική δουλεία και την κυριαρχία των ιθαγενών πληθυσμών και ιδίως των γυναικών» συνεχίζει, δίνοντας ένα διαθεματικό πλαίσιο επαναπροσέγγισης της οικολογίας από μια πιο πολιτικοποιημένη και ανταποικιακή λογική.
Ο λόγος περί πολιτικής οικολογίας ξεκίνησε πίσω στο 1973, με την πρώτη πετρελαϊκή κρίση και τα αντιπυρηνικά, αντιπολεμικά κινήματα, μιας και το αντίκτυπο των πολέμων στο περιβάλλον είναι αδιαμφισβήτητα καταστροφικό. Η επικαιρότητα το αποδεικνύει. Εξαιτίας του πολέμου του Ισραήλ προς την Παλαιστίνη, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μέσα στους δύο πρώτους μήνες και μόνο ήταν μεγαλύτερες από το ετήσιο αποτύπωμα άνθρακα περισσότερων από τις 20 πιο ευάλωτες –κλιματικά– χώρες του κόσμου.
Η οικολογία δεν είναι ένα cult που ασπάζονται οι χίπιδες, αλλά ένα βαθιά πολιτικό ζήτημα και ως τέτοιο πρέπει να το αντιμετωπίζουμε, με την ίδια βαρύτητα.
Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης βρίσκεται στο επίκεντρο των υπερασπιστ(ρι)ών του περιβάλλοντος, όμως η εικόνα είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτό. Όταν μιλάμε για πολιτική οικολογία, θίγουμε επίσης το ζήτημα της προστασίας της (ευάλωτης) δημοκρατίας μας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, των δικαιωμάτων των γυναικών, των ΛΟΑΤΚΙΑ+, των προσφυγ(ισσ)ων και μεταναστ(ρι)ών, των αναπήρων κ.ά. Το κίνημα για το κλίμα συζητά επίσης και διεκδικεί προσιτή (και υγιεινή( τροφή, καθαρό νερό και στέγαση.
Για παράδειγμα, ο οικοφεμινισμός που συγγενεύει με την πολιτική οικολογία, έχει ως βασικό πρόταγμα πως «η βασική ιδεολογία που νομιμοποιεί καταπιέσεις φυλής, τάξης, φύλου, σεξουαλικότητας, σωματικών ικανοτήτων και ειδών, είναι η ίδια ιδεολογία που επιτρέπει τις καταπιέσεις της φύσης. Ο Οικοφεμινισμός συγκαλεί για το τέλος όλων των καταπιέσεων, στηρίζοντας πως καμία προσπάθεια απελευθέρωσης των γυναικών ή οποιασδήποτε καταπιεσμένης ομάδας, δεν θα είναι επιτυχής χωρίς μια ίση προσπάθεια απελευθέρωσης της φύσης», όπως γράφει η Greta Gaard στο βιβλίο της “Ecofeminism: Women, Animals and Nature”.
Στην ουσία, πρόκειται για ένα σύνθημα που αν μένεις Αθήνα μπορεί να βλέπεις ζωγραφισμένο συχνά σε τοίχους: ολιστικός αγώνας για απελευθέρωση ανθρώπων, ζώων και φύσης.
Το κλίμα επηρεάζει τα πάντα γύρω μας. Το Eteron, για αυτόν το λόγο, καταγράφει τον πολιτικό λόγο γύρω από το κλίμα αυτήν την προεκλογική περίοδο, ώστε να μπορούμε να λάβουμε ενημερωμένες αποφάσεις σε σχέση με το τι θα ψηφίσουμε στις επερχόμενες Ευρωεκλογές.
Η ανθρωπογενής κλιματική κρίση είναι εδώ και μας χτυπάει την πόρτα. Εμείς, με τις ακραίες καιρικές συνθήκες να έχουν ενταθεί για τα καλά, με τους καύσωνες διαρκείας και τις φονικές μεγάλες πλημμύρες και καταστροφικές πυρκαγιές, αποδεχόμαστε αργά –και βασανιστικά– την σκληρή πραγματικότητα.
“There is no planet B” φωνάζουν κύματα νέων σε όλο τον κόσμο. Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερος κόσμος βγαίνει στους δρόμους ολοένα και πιο συχνά, με σκοπό να απαιτήσουν άμεση κλιματική δράση. Από τους Extinction Rebellion μέχρι την πιο μικρή, τοπική ομάδα που θα κάνει συνελεύσεις μεταξύ άλλων και για φεμινιστικά ζητήματα, η μάχη για το μέλλον του πλανήτη γιγαντώνεται μέρα με τη μέρα, καθώς συνδέεται με άλλα κινήματα κοινωνικής δικαιοσύνης.
«Δεν μπορείς να περάσεις ούτε μια μέρα χωρίς να έχεις αντίκτυπο στον κόσμο γύρω σου. Αυτό που κάνεις κάνει τη διαφορά και πρέπει να αποφασίσεις τι είδους διαφορά θέλεις να κάνεις» έχει γράψει η παγκοσμίου φήμης επιστημόνισσα Jane Goodall στο βιβλίο της “The Book of Hope”.
Η ίδια σημειώνει ακόμη ότι «ο μεγαλύτερος κίνδυνος για το μέλλον μας είναι η απάθεια» κι αυτό καλούμαστε να το αλλάξουμε. Χτες.
Φέτος την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος ας μιλήσουμε για την πολιτική οικολογία. Ας δούμε το δάσος κι όχι απλά το δέντρο. Κυριολεκτικά και μεταφορικά.